Λατινικά - Κείμενο 13

LECTIO XIII: ΠΩΣ Η ΓΝΩΣΗ ΝΙΚΗΣΕ ΤΗ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerebat. Serena nocte subito luna defecerat; ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Sic liberales artes Galli aditum ad illustram illam Paulianam victoriam dederunt. Quia ille metum exercitus Romani vicerat, imperator adversarios vincere potuit.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Σουλπίκιος Γάλλος ήταν ύπαρχος του Λεύκιου Αιμίλιου Παύλου, ο οποίος διεξήγε πόλεμο εναντίον του βασιλιά Περσέα. Μια ξάστερη νύχτα, ξαφνικά η σελήνη είχε χαθεί (είχε πάθει έκλειψη)∙ εξαιτίας του ξαφνικού παράξενου και φοβερού θεάματος, τρόμος είχε καταλάβει τις ψυχές των στρατιωτών και ο στρατός είχε χάσει την αυτοπεποίθησή του (το ηθικό του). Τότε ο Σουλπίκιος Γάλλος μίλησε για τη φύση του ουρανού και τη στάση και τις κινήσεις των αστεριών και της σελήνης, και μ’ αυτό τον τρόπο έστειλε τον στρατό στη μάχη με αναπτερωμένο το ηθικό (ή πρόθυμο). Έτσι οι ελευθέριες τέχνες του Γάλλου άνοιξαν τον δρόμο για εκείνη τη λαμπρή νίκη του Παύλου. Επειδή εκείνος είχε νικήσει τον φόβο του ρωμαϊκού στρατού , ο στρατηγός μπόρεσε να νικήσει τους αντιπάλους.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Sulpicius: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Sulpicius -ii/ -i = Σουλπίκιος → ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει πληθυντικό.

Gallus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Gallus -i = Γάλλος → ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει πληθυντικό.

legatus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού legatus -i = ύπαρχος.

Luci: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Lucius -ii/ -i = Λούκιος → ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει πληθυντικό.

Aemili: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Aemilius -ii/ -i = Αιμίλιος → ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει πληθυντικό.

Pauli: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Paulus -i = Παύλος → ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει πληθυντικό.

erat: γ΄ ενικό οριστικής παρατατικού του βοηθητικού ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι.

qui: ονομαστική ενικού, αρσενικού γένους, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, η οποία, το οποίο.

bellum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίση, του ουσιαστικού bellum -i = πόλεμος.

adversus: πρόθεση + αιτιατική = εναντίον.

Persen: αιτιατική ενικού, αρσενικό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Perses, Persae = ο Περσέας → ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει πληθυντικό.

regem: αιτιατική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού rex, regis = βασιλιάς.

gerebat: γ΄ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής του ρήματος gero, gessi, gestum, gerere 3 = διεξάγω.

serena: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, (κλίνεται σύμφωνα με την α΄ κλίση), του δευτεροκλίτου επιθέτου serenus, -a, -um = ξάστερος, -η, -ο → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά, γιατί δηλώνει απόλυτη έννοια.

nocte: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού nox, noctis = νύχτα.

subito: τροπικό επίρρημα = ξαφνικά.

luna: ονομαστική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού luna -ae = σελήνη → δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, ως όνομα μοναδικού ουράνιου σώματος.

defecerat: γ΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος deficio, defeci, defectum, deficere 3 = χάνομαι, παθαίνω έκλειψη → σύνθετο του facio, που είναι ένα από τα 15 ρήματα σε -io της γ΄ συζυγίας.

ob: πρόθεση + αιτιατική = εξαιτίας.

repentinum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίση, του επιθέτου repentinus, -a, -um, = ξαφνικός, -ή, -ό → δεν σχηματίζει παραθετικά, γιατί δηλώνει απόλυτη έννοια.

monstrum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίση, του ουσιαστικού monstrum -i = θέαμα παράξενο και φοβερό.

terror: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού terror -oris = τρόμος.

animos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού animus -i = ψυχή.

militum: γενική πληθυντικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού miles, militis = στρατιώτης.

invaserat: γ΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος invado, invasi, invasum, invadere 3 = εισχωρώ, καταλαμβάνω, πιάνω.

et: παρατακτικός, συμπλεκτικός σύνδεσμος = και.

exercitus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού exercitus -us = στρατός.

fiduciam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού fiducia -ae = εμπιστοσύνη, αυτοπεποίθηση, ηθικό → δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, γιατί δηλώνει αφηρημένη έννοια.

amiserat: γ΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος amitto, amisi, amissum, amittere 3 = χάνω.

tum: χρονικό επίρρημα = τότε.

de: πρόθεση + κυρίως αφαιρετική = για.

caeli: γενική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίση, του ουσιαστικού caelum -i = ουρανός.

ratione: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού ratio -onis = φύση, λογική.

et: παρατακτικός, συμπλεκτικός σύνδεσμος = και.

stellarum: γενική πληθυντικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού stella -ae = αστέρι.

lunae: γενική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού luna -ae = σελήνη → το ουσιαστικό δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό, ως όνομα μοναδικού ουράνιου σώματος.

-que: παρατακτικός, συμπλεκτικός σύνδεσμος, εγκλιτική λέξη = και.

statu: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού status -us = στάση.

ac: παρατακτικός, συμπλεκτικός σύνδεσμος = και∙ ac = atque.

motibus: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού motus -us = κίνηση.

disputavit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος disputo, disputavi, disputatum, disputare 1 = πραγματεύομαι, μιλώ για.

eo: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, της οριστικής-επαναληπτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό.

modo: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού modus -i = τρόπος.

exercitum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού exercitus -us = στρατός.

alacrem: αιτιατική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του τρικατάληκτου τριτοκλίτου επιθέτου alacer, alacris, alacre, = πρόθυμος, -η, -ο, με αναπτερωμένο ηθικό.

in: πρόθεση + εδώ αιτιατική = σε.

pugnam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού pugna -ae = μάχη.

misit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος mitto, misi, missum, mittere 3 = στέλνω.

liberales: ονομαστική πληθυντικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του δικατάληκτου τριτοκλίτου επιθέτου liberalis, -is, -e = που ταιριάζει σε ελεύθερο άνθρωπο, ελευθέριος.

artes: ονομαστική πληθυντικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού ars, artis = τέχνη.

Galli: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Gallus -i = ο Γάλλος.

aditus: αιτιατική ενικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού aditus -us = προσέγγιση.

ad: πρόθεση + αιτιατική = για.

illustrem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του δικατάληκτου τριτοκλίτου επιθέτου illustris, -is, -e = λαμπρός, -ή, -ό, ένδοξος, -η, -ο.

illam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, της δεικτικής αντωνυμίας ille, illa, illud = εκείνος, -η, -ο.

Paulianam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, (κλίνεται σύμφωνα με την α΄ κλίση), του δευτεροκλίτου επιθέτου Paulianus, -a, -um = του Παύλου → δεν σχηματίζει παραθετικά ως παράγωγο από ουσιαστικό.

victoriam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού victoria -ae = νίκη.

dederunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής του ρήματος do, dedi, datum, dare 1 = δίνω.

quia: υποτακτικός, αιτιολογικός σύνδεσμος = επειδή.

ille: ονομαστική ενικού, αρσενικό, της δεικτικής αντωνυμίας ille, illa, illud = εκείνος, -η, -ο.

metum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού metus -us = φόβος.

exercitus: γενική ενικού, αρσενικό, δ΄ κλίση, του ουσιαστικού exercitus -us = στρατός.

Romani: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του επιθέτου Romanus, -a, -um = ρωμαϊκός, -ή, -ό → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά: α. ως εθνικό, β. ως παραγωγό από ουσιαστικό (< Roma).

vicerat: γ΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής του ρήματος vinco, vici, victum, vincere 3 = (κατα)νικώ.

imperator: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού imperator -oris = στρατηγός.

adversarios: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού adversarius -ii = αντίπαλος, εχθρός.

vincere: απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος vinco, vici, victum, vincere 3 = (κατα)νικώ.

potuit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου του ανώμαλου ρήματος possum, potui, -, posse = μπορώ.

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Sulpicius Gallus legatus Luci Aemili Pauli erat: Κύρια πρότασης κρίσης, εκφέρεται με οριστική (erat: οριστική παρατατικού) και δηλώνει το πραγματικό.

erat: ρήμα.

Sulpicius Gallus: υποκείμενο στο erat.

legatus: κατηγορούμενο στο Sulpicius Gallus (από το συνδετικό ρήμα erat).

Luci Aemili Pauli: γενική κτητική στο legatus.

qui bellum adversus Persen regem gerebat: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική στο Luci Aemili Pauli στο οποίο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui, εκφέρεται με οριστική, καθώς δηλώνει κάτι το πραγματικό, συγκεκριμένα χρόνου παρατατικού (gerebat) γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το σύγχρονο.

gerebat: ρήμα.

qui: υποκείμενο στο gerebat.

bellum: αντικείμενο στο gerebat.

adversus Persen: εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο gerebat.

regem: παράθεση στο Persen.

Serena nocte subito luna defecerat: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (defecerat: οριστική υπερσυντελίκου) και δηλώνει το πραγματικό.

defecerat: ρήμα

luna: υποκείμενο στο defecerat.

subito: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο defecerat.

nocte: απλή αφαιρετική τοπική του χρόνου στο defecerat (ο χρόνος εκφέρεται απρόθετα γιατί είναι φυσική υποδιαίρεση του χρόνου και συνοδεύεται από επιθετικό προσδιορισμό).

Serena: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο nocte.

ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (invaserat: οριστική υπερσυντελίκου) και δηλώνει το πραγματικό.

invaserat: ρήμα.

terror: υποκείμενο στο invaserat.

animos: αντικείμενο στο invaserat.

militum: γενική κτητική στο animos.

ob monstrum: εμπρόθετος προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο invaserat.

repentinum: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο monstrum.

et exercitus fiduciam amiserat: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (amiserat: οριστική υπερσυντελίκου) και δηλώνει το πραγματικό. Συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο et.

amiserat: ρήμα.

exercitus: υποκείμενο στο amiserat.

fiduciam: αντικείμενο στο amiserat

Tum Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stellarum lunaeque statu ac motibus disputavit: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (disputavit: οριστική παρακειμένου) και δηλώνει το πραγματικό.

disputavit: ρήμα

Sulpicius Gallus: υποκείμενο στο disputavit.

de ratione de statu ac (de) motibus: εμπρόθετοι προσδιορισμοί της αναφοράς στο disputavit. (Συνδέονται παρατακτικά με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους et και ac, πολυσύνδετο σχήμα).

caeli: γενική κτητική στο ratione.

stellarum lunae: γενικές υποκειμενικές στα statu και motibus. (Συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό εγκλιτικό que).

Tum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο disputavit.

eoque modo exercitum alacrem in pugnam misit: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (misit: οριστική παρακειμένου) και δηλώνει το πραγματικό. Συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη κύρια με το συμπλεκτικό εγκλιτικό que.

misit: ρήμα

(Sulpicius Gallus): εννοούμενο υποκείμενο στο misit.

exercitum: αντικείμενο στο misit.

alacrem: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο exercitum λόγω του ρήματος δράσης misit.

in pugnam: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (τελικού αιτίου) στο misit.

modo: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο misit.

eo: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο modo.

Sic liberales artes Galli aditum ad illustrem illam Paulianam victoriam dederunt: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (dederunt: οριστική παρακειμένου) και δηλώνει το πραγματικό.

dederunt: ρήμα.

artes: υποκείμενο στο dederunt.

aditum: αντικείμενο στο dederunt.

liberales: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο artes.

Galli: γενική κτητική στο artes.

ad victoriam: εμπρόθετος προσδιορισμός του σκοπού (σκόπιμη κατεύθυνση) στο dederunt.

illustrem: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο Paulianam victoriam.

illam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο illustrem Paulianam victoriam.

Paulianam: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο victoriam.

Sic: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο dederunt.

Quia ille metum exercitus Romani vicerat: Δευτερεύουσα επιρρηματική αιτιολογική πρόταση, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα potuit της κύριας πρότασης. Εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quia, εκφέρεται με οριστική, καθώς εκφράζει αντικειμενική αιτιολογία, συγκεκριμένα χρόνου υπερσυντελίκου (vicerat), γιατί αναφέρεται στο παρελθόν και δηλώνει το προτερόχρονο.

vicerat: ρήμα

ille: υποκείμενο στο vicerat.

metum: αντικείμενο στο vicerat.

exercitus: γενική υποκειμενική στο metum.

Romani: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο exercitus.

imperator adversarios vincere potuit: Κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική (potuit: οριστική παρακειμένου) και δηλώνει το πραγματικό.

potuit: ρήμα.

imperator: υποκείμενο στο potuit και στο απαρέμφατο vincere (ταυτοπροσωπία).

vincere: αντικείμενο του potuit, τελικό απαρέμφατο.

adversarios: αντικείμενο του απαρεμφάτου vincere.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση

Perses -ae: αρσενικό (Δεν σχηματίζει πληθυντικό)

luna -ae: θηλυκό (Δεν σχηματίζει πληθυντικό)

fiducia -ae: θηλυκό (Δεν σχηματίζει πληθυντικό)

stella -ae: θηλυκό

pugna -ae: θηλυκό

victoria -ae: θηλυκό

Β΄ κλίση

Sulpicius -ii / -i: αρσενικό

Gallus -i: αρσενικό

legatus -i: αρσενικό

Lucius -ii /-i: αρσενικό

Aemilius -ii /-i: αρσενικό

Paulus -i: αρσενικό

bellum -i: ουδέτερο

monstrum -i: ουδέτερο

animus -i: αρσενικό

caelum -i: ουδέτερο.(= ουρανός) το οποίο σχηματίζει πληθυντικό ως αρσενικό caeli -orum.

modus -i: αρσενικό

adversarius -ii: αρσενικό (δεν σχηματίζει συναίρεση, γιατί είναι επίθετο που έχει ουσιαστικοποιηθεί)

Γ΄ κλίση

rex, regis: αρσενικό

nox, noctis: θηλυκό. αφαιρ. ενικ. nocte & noctu (γεν. πληθ. σε –ium, αιτ. πληθ. σε -es & -is)

terror -oris: αρσενικό

miles, militis: αρσενικό

ratio -onis: θηλυκό

ars, artis: θηλυκό (γεν. πληθ. σε –ium, αιτ. πληθ. σε -es & -is)

imperator -oris: αρσενικό

Δ΄ κλίση

exercitus -us: αρσενικό

status -us: αρσενικό

motus -us: αρσενικό

aditus -us: αρσενικό

metus -us: αρσενικό

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση

serenus, -a, -um (Δεν σχηματίζει παραθετικά)

repentinus, -a, -um (Δεν σχηματίζει παραθετικά)

Paulianus, -a, -um (Δεν σχηματίζει παραθετικά)

Romanus, -a, -um (Δεν σχηματίζει παραθετικά)

Γ΄ κλίση

alacer, alacris, alacre Σ.Β.: alacrior, -ior, -ius /Υ.Β.: - [ επίρρημα: Θ.Β.: alacriter / Σ.Β.: alacrius / Υ.Β.: -]

liberalis, -is, -e Σ.Β.: liberalior, -ior, -ius / Υ.Β.: liberalissimus, -a, -um

illustris, -is, -e Σ.Β.: illustrior, -ior, -ius / Υ.Β.: illustrissimus, -a, -um

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

qui, quae, quod (αναφορική)

is, ea, id (δεικτική – οριστική)

ille, illa, illud (δεικτική)

ΡΗΜΑΤΑ

1η Συζυγία

disputo, -avi, -atum, -āre

do, dedi, datum, dare

3η Συζυγία

gero, gessi, gestum, gerere

deficio, defeci, defectum, deficere

invado, invasi, invasum, invadere

amitto, amisi, amissum, amittere

mitto, misi, missum, mittere

vinco, vici, victum, vincere

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

sum, fui, ---, esse

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

possum, potui, -, posse

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

subito (τροπικό)

tum (χρονικό)

sic (τροπικό)

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

adversus + αιτιατική

ob + αιτιατική

de +κυρίως αφαιρετική

in + αιτιατική

ad + αιτιατική

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

et (παρατακτικός, συμπλεκτικός)

ac (παρατακτικός, συμπλεκτικός)

-que (παρατακτικός, συμπλεκτικός, εγκλιτική λέξη)

quia (υποτακτικός, αιτιολογικός)

Λατινικά - Κείμενο 11

LECTIO XI: Η ΡΩΜΗ ΚΑΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit et Saguntum vi expugnavit. Postea Alpes, quae Italiam ab Gallia seiungunt, cum elephantis transiit. Ubi in Italia fuit, apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit et delevit. Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit. In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit. Postquam XIV annos in Italia complevit, Carthaginienses eum in Africam revocaverunt. Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit. Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit, sed Romani victoriam reportaverunt.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Αννίβας, ο Καρχηδόνιος στρατηγός, σε ηλικία 26 χρόνων νίκησε στον πόλεμο όλα τα έθνη της Ισπανίας και κυρίευσε με τη βία το Σάγουντο. Έπειτα πέρασε με ελέφαντες πάνω από τις Άλπεις, που χωρίζουν την Ιταλία από τη Γαλατία. Μόλις βρέθηκε στην Ιταλία, κατατρόπωσε κι εξολόθρευσε τις ρωμαϊκές στρατιές (ή τις στρατιωτικές δυνάμεις των Ρωμαίων) στον ποταμό Τίκινο, στον ποταμό Τρεβία, στη λίμνη Τρασιμένη και στις Κάννες. Οι Ρωμαίοι πληροφορήθηκαν έντρομοι την καταστροφή στις Κάννες. Ο Αννίβας ξέφυγε από την ενέδρα του Φαβίου Μαξίμου στον Φαλερνό αγρό. Αφού συμπλήρωσε 14 χρόνια στην Ιταλία, οι Καρχηδόνιοι τον ανακάλεσαν στην Αφρική. Εκεί ο Αννίβας μάταια επιδίωξε να τελειώσει με συνθήκη τον πόλεμο με τους Ρωμαίους. Τελικά, αγωνίστηκε με τον (ή ενάντια στον) Πόπλιο Σκιπίωνα στη Ζάμα, αλλά τη νίκη την κέρδισαν οι Ρωμαίοι.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Hannibal: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού Hannibal, Hannibalis = Αννίβας→ ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.

dux: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού dux, ducis = στρατηγός.

Carthaginiensis: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του επιθέτου Carthaginiensis, Carthaginiensis, Carthaginiense = Καρχηδόνιος,-α,-ο → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά.

VI et XX (sex et viginti): απόλυτο αριθμητικό επίθετο, άκλιτο = 26 (είκοσι έξι).

annos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού annus -i = χρόνος, έτος.

natus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β κλίση, της μετοχής παρακειμένου του αποθετικού ρήματος nascor, natus sum, natum, nasci 3 = γεννιέμαι.

omnes: αιτιατική πληθυντικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του επιθέτου omnis, omnis, omne = όλος, -η, -ο → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά.

gentes: αιτιατική πληθυντικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού gens, gentis = έθνος, γένος.

Hispaniae: γενική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Hispania -ae = Ισπανία → ως όνομα χώρας δεν διαθέτει πληθυντικό.

bello: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίση, του ουσιαστικού bellum –i = πόλεμος.

superavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος supero, superavi, superatum, superāre 1= νικώ.

et: παρατακτικός, συμπλεκτικός σύνδεσμος = και.

Saguntum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Saguntum –i = Σάγουντο → ως όνομα πόλης δεν διαθέτει πληθυντικό.

vi: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού vis = δύναμη, βία → ελλειπτικό ως προς την κλίση, δεν διαθέτει γενική, δοτική και κλητική ενικού.

expugnavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος expugno, expugnavi, expugnatum, expugnāre 1 = κυριεύω.

Postea: χρονικό επίρρημα = αργότερα.

Alpes: αιτιατική πληθυντικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού Alpes -ium = Άλπεις → σπάνια και στον ενικό.

quae: ονομαστική πληθυντικού, θηλυκό, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, η οποία, το οποίο.

Italiam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Italia –ae = Ιταλία→ ως όνομα χώρας δεν διαθέτει πληθυντικό.

a(b): πρόθεση που συντάσσεται με κυρίως αφαιρετική = από(δηλώνει την απομάκρυνση από τόπο).

Gallia: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Gallia –ae = Γαλατία→ ως όνομα χώρας δεν διαθέτει πληθυντικό.

seiungunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος seiungo, seiunxi, seiunctum, seiungere 3 = χωρίζω.

cum: πρόθεση που συντάσσεται με (οργανική) αφαιρετική = με (δηλώνει τη συνοδεία).

elephantis: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικό, του ουσιαστικού β΄ κλίσης και γ΄ κλίσης που ανήκει στα αφθονούντα elephantus -i (β΄ κλίση) και elepha(n)s –ntis (γ΄ κλίση) = ελέφαντας. Εδώ β΄κλίσης.ετερόκλιτο.

transiit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος transeo, transii (transivi), transitum, transire 4 = περνώ, διέρχομαι

Ubi: χρονικός σύνδεσμος = όταν/μόλις.

in: πρόθεση που εδώ συντάσσεται με (τοπική) αφαιρετική = σε (δηλώνει τη στάση σε τόπο).

Italia: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Italia –ae = Ιταλία→ ως όνομα χώρας δεν διαθέτει πληθυντικό.

fuit: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου του βοηθητικού ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι.

apud: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = κοντά σε (δηλώνει τη στάση σε τόπο [πλησίον]).

Ticinum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Ticinus –i = Τίκινος (ποταμός).

Trebiam: αιτιατική ενικού, αρσενικό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Trebia –ae = Τρεβίας (ποταμός).

Trasumenum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Trasumenus –i = Τρασιμένη (λίμνη).

et: παρατακτικός, συμπλεκτικός σύνδεσμος = και.

Cannas: αιτιατική πληθυντικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Cannae –arum = Κάννες.

copias: αιτιατική πληθυντικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ετερόσημου ουσιαστικού copia –ae = αφθονία, copiae – arum = στρατεύματα.

Romanorum: γενική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Romanus -i = Ρωμαίος. Oυσιαστικά πρόκειται για τον πληθυντικό του αρσενικού γένους του επιθέτου το οποίο ως ουσιαστικοποιημένο δηλώνει το έθνος

profligavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος profligo, profligavi, profligatum, profligāre 1 = κατατροπώνω.

et: παρατακτικός,συμπλεκτικός σύνδεσμος = και.

delevit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος deleo, delevi, deletum, delēre 2 = καταστρέφω.

Populus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού populus -i = λαός.

Romanus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β κλίση, του επιθέτου Romanus, -a, –um = ρωμαϊκός, -ή, –ό. → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά.

cladem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του ισοσύλλαβου ουσιαστικού clades, -is = καταστροφή, συντριβή.

Cannensem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ΄ κλίση, του επιθέτου Cannensis, -is,-e = ο, η, το των Καννών, (αυτός, αυτή, αυτό που σχετίζεται με τις Κάννες) → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά.

pavidus: ονομαστική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του επιθέτου pavidus, –a, -um = έντρομος, –η, -ο. →Σ.Β.: pavidior, -ior, -ius/Υ.Β.: pavidissimus, -a, -um.

audivit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος audio, audivi, auditum, audire 4 = ακούω.

In: πρόθεση που εδώ συντάσσεται με (τοπική) αφαιρετική = σε (δηλώνει τη στάση σε τόπο).

agro: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του συγκοπτόμενου ουσιαστικού ager, agri = αγρός.

Falerno: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του επιθέτου Falernus, –a,- um = Φαλερνός – ή - ό → το επίθετο δεν σχηματίζει παραθετικά.

Hannibal: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού Hannibal, Hannibalis = Αννίβας→ ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.

ex: πρόθεση που συντάσσεται με (κυρίως) αφαιρετική = από (δηλώνει την απομάκρυνση από τόπο).

insidiis: αφαιρετική πληθυντικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού insidiae –arum = ενέδρα → διαθέτει μόνο πληθυντικό (plurale tantum).

Fabii: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Fabius –ii/ -i = Φάβιος→ ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.

Maximi: γενική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Maximus -i = Μάξιμος→ ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.

se: αιτιατική ενικού, αρσενικό, της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου (που λειτουργεί ως αυτοπαθητική) = τον εαυτό του, τον εαυτό της, τον εαυτό του.

expedivit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος expedio, expedivi, expeditum, expedire 4 = απελευθερώνω.

Postquam: χρονικός σύνδεσμος = αφού.

XIV (quattuordecim): απόλυτο αριθμητικό επίθετο, άκλιτο = 14 (δεκατέσσερα).

annos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού annus -i = χρόνος, έτος.

in: πρόθεση που εδώ συντάσσεται με (τοπική) αφαιρετική = σε (δηλώνει τη στάση σε τόπο).

Italia: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Italia –ae = Ιταλία→ ως όνομα χώρας δεν διαθέτει πληθυντικό.

complevit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος compleo, complevi, completum, complēre 2 = συμπληρώνω.

Carthaginienses: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού Carthaginiensis –is = Καρχηδόνιος.

eum: αιτιατική ενικού, αρσενικό, της δεικτικής αντωνυμίας is, ea, id = αυτός, -ή, -ό.

in: πρόθεση που εδώ συντάσσεται με αιτιατική = σε (δηλώνει την κίνηση σε τόπο, άφιξη).

Africam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Africa –ae = Αφρική → ως όνομα ηπείρου δεν διαθέτει πληθυντικό.

revocaverunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος revoco, revocavi, revocatum, revocāre 1 = ανακαλώ.

Ibi: τοπικό επίρρημα = εκεί.

Hannibal: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού Hannibal, Hannibalis = Αννίβας→ ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.

bellum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β΄ κλίσης, του ουσιαστικού bellum –i = πόλεμος.

cum: πρόθεση που συντάσσεται με (οργανική) αφαιρετική = εναντίον(δηλώνει την εχθρική διάθεση).

Romanis: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Romanus –i = Ρωμαίος.

componere: απαρέμφατο ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος compono, composui, compositum, componere 3 =τελειώνω τον πόλεμο με συνθήκη.

frustra: τροπικό επίρρημα = μάταια.

cupivit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος cupio, cupivi (-ii), cupitum, cupere 3 = επιθυμώ → ανήκει στα 15 ρήματα σε –io που κλίνονται σαν το capio.

Denique: χρονικό επίρρημα = τελικά.

cum: πρόθεση που συντάσσεται με (οργανική) αφαιρετική = εναντίον (δηλώνει την εχθρική διάθεση).

P(opliο): αφαιρετική ενικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Poplius –ii/ -i= Πόπλιος → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό. Πρόκειται για συντομογραφία του Poplius.

Scipione: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, γ΄ κλίση, του ουσιαστικού Scipio -onis = Σκιπίωνας. → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.

apud: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = κοντά σε(δηλώνει τη στάση σε τόπο [πλησίον]).

Zamam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού Zama –ae = Ζάμα → ως όνομα πόλης δεν διαθέτει πληθυντικό.

dimicavit: γ΄ ενικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος dimico, dimicavi, dimicatum, dimicāre 1 = αγωνίζομαι.

sed: παρατακτικός, αντιθετικός σύνδεσμος = αλλά.

Romani: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, β΄ κλίση, του ουσιαστικού Romanus –i = Ρωμαίος.

victoriam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α΄ κλίση, του ουσιαστικού victoria –ae = νίκη.

reportaverunt: γ΄ πληθυντικό οριστικής ενεργητικού παρακειμένου του ρήματος reporto, reportavi, reportatum, reportāre 1= κερδίζω (τη νίκη).

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Hannibal, dux Carthaginiensis, VI et XX annos natus, omnes gentes Hispaniae bello superavit: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

superavit: ρήμα

Hannibal: υποκείμενο ρήματος.

dux: παράθεση στο Hannibal.

Carthaginiensis: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο dux.

VI et XX (sex et viginti): ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο annos.

annos: αιτιατική του χρόνου (δηλώνει τη χρονική διάρκεια) στο natus.

natus: ουσιαστικοποιημένη επιθετική μετοχή, ως παράθεση στο Hannibal.

gentes: αντικείμενο στο superavit.

omnes: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο gentes.

Hispaniae: γενική κτητική στο gentes.

bello: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο superavit.

et Saguntum vi expugnavit.: κύρια πρόταση κρίσης. Συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο et, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

expugnavit: ρήμα

(Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

Saguntum: αντικείμενο στο expugnavit.

vi: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο expugnavit.

Postea Alpes, …, cum elephantis transiit.: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

transiit: ρήμα

(Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

Alpes: αντικείμενο στο transiit

cum elephantis: εμπρόθετος προσδιορισμός της συνοδείας στο transiit.

Postea: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου (δηλώνει τη χρονική ακολουθία) στο transiit.

quae Italiam ab Gallia seiungunt: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο Alpes στο οποίο λειτουργεί ως επιθετικός προσδιορισμός. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρεται με έγκλιση οριστική, γιατί δηλώνει το πραγματικό∙ χρόνου ενεστώτα, γιατί αναφέρεται στο παρόν.

seiungunt: ρήμα

quae: υποκείμενο ρήματος.

Italiam: αντικείμενο στο seiungunt.

ab Gallia: εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης στο seiungunt.

Ubi in Italia fuit: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρότασηως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης «apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit». Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο Ubi (δηλώνει το προτερόχρονο), εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί μας ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη∙ χρόνου παρακειμένου, γιατί δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

fuit: ρήμα

(Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

in Italia: εμπρόθετος προσδιορισμός ή εμπρόθετη τοπική αφαιρετική της στάσης σε τόπο στο fuit.

apud Ticinum, Trebiam, Trasumenum et Cannas copias Romanorum profligavit: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

profligavit: ρήμα

(Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

copias: αντικείμενο στο profligavit.

Romanorum: γενική κτητική στο copias.

apud Ticinum, (apud) Trebiam, (apud) Trasumenum et (apud) Cannas: εμπρόθετοι προσδιορισμοί της στάσης σε τόπο (πλησίον) στο profligavit (ασύνδετο σχήμα).

et delevit: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό γεγονός. Συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο et.

delevit:ρήμα

(Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

(copias): εννοούμενο αντικείμενο στο delevit.

Populus Romanus cladem Cannensem pavidus audivit.: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

audivit:ρήμα

Populus: υποκείμενο ρήματος.

Romanus: ομοιόπτωτος,επιθετικός προσδιορισμός στο Populus.

cladem: αντικείμενο στο audivit.

Cannensem: ομοιόπτωτος,επιθετικός προσδιορισμός στο cladem.

pavidus: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου στο ρήμα, αναφέρεται στο Populus.

In agro Falerno Hannibal ex insidiis Fabii Maximi se expedivit.: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

expedivit: ρήμα

Hannibal: υποκείμενο ρήματος.

se: αντικείμενοστο expedivit (άμεση αυτοπάθεια).

In agro: εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο expedivit.

Falerno: ομοιόπτωτος,επιθετικός προσδιορισμός στο agro.

ex insidiis: εμπρόθετος προσδιορισμός της απομάκρυνσης στο expedivit.

Fabii Maximi: γενική υποκειμενική στο insidiis.

Postquam XIV annos in Italia complevit: δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης «Carthaginienses eum in Africam revocaverunt.». Εισάγεται με τον χρονικό σύνδεσμο Postquam (δηλώνει προτερόχρονο) , εκφέρεται με οριστική έγκλιση, γιατί μας ενδιαφέρει καθαρά από χρονική άποψη∙ χρόνου παρακειμένου, γιατί δηλώνει προτερόχρονο στο παρελθόν. Δηλώνει το πραγματικό γεγονός.

complevit: ρήμα

(Hannibal):εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

annos: αντικείμενο στο complevit.

XIV (quattordecim): ομοιόπτωτος,επιθετικός προσδιορισμός στο annos.

in Italia: εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο στο complevit.

Carthaginienses eum in Africam revocaverunt.: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

revocaverunt: ρήμα

Carthaginienses: υποκείμενο ρήματος.

eum: αντικείμενο στο revocaverunt.

in Africam: εμπρόθετος προσδιορισμός της κίνησης σε τόπο (άφιξη) στο revocaverunt.

Ibi Hannibal bellum cum Romanis componere frustra cupivit.: κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

cupivit:ρήμα

Hannibal: υποκείμενο ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία).

componere: αντικείμενοστο cupivit, τελικό απαρέμφατο.

bellum: αντικείμενοστο componere.

cum Romanis: εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο componere.

Ibi: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο componere.

Frustra: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο cupivit.

Denique cum P. Scipione apud Zamam dimicavit : κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.

dimicavit:ρήμα

(Hannibal): εννοούμενο υποκείμενο ρήματος.

cum P. Scipione: εμπρόθετος προσδιορισμός της εχθρικής διάθεσης στο dimicavit.

apud Zamam: εμπρόθετος προσδιορισμός της στάσης σε τόπο (πλησίον) στο dimicavit.

Denique: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο dimicavit.

sed Romani victoriam reportaverunt. : κύρια πρόταση κρίσης, εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό. Συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο sed.

reportaverunt:ρήμα

Romani: υποκείμενο ρήματος.

victoriam: αντικείμενο στο reportaverunt.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση

Hispania -ae: (θηλυκό)

Italia -ae: (θηλυκό)

Gallia -ae: (θηλυκό)

Trebia -ae: (αρσενικό)

Cannae -arum: (θηλυκό, μόνο στον πληθυντικό)

copiae-arum: (θηλυκό, στον ενικό copia –ae = αφθονία)

Africa -ae: (θηλυκό)

Zama -ae: (θηλυκό)

insidiae -arum: (θηλυκό, μόνο στον πληθυντικό)

victoria -ae: (θηλυκό)

Β΄ κλίση

annus -i: (αρσενικό)

bellum -i: (ουδέτερο)

Saguntum -i: (ουδέτερο)

Ticinus -i: (αρσενικό)

Trasumenus -i: (αρσενικό)

Romanus -i: (αρσενικό)

populus -i: (αρσενικό)

ager, agri: (αρσενικό)

elephantus -i: (αρσενικό) (και κατά τη γ΄κλίση, elephas, elephantis)

Fabius -ii/ -i: (αρσενικό)

Maximus -i: (αρσενικό)

Γ΄ κλίση

Hannibal -alis: (αρσενικό)

dux, ducis: (αρσενικό)

gens, gentis: (θηλυκό)

vis: (θηλυκό)

Alpes -ium: (θηλυκό)

clades -is: (θηλυκό)

Carthaginiensis -is: (αρσενικό)

Scipio -onis: (αρσενικό)

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση

natus,-a,-um (μετοχή παρακειμένου του nascor)

Romanus,-a, -um

pavidus,-a,-um

Falernus, -a, -um

Γ΄ κλίση

Carthaginiensis, -is, -e

omnis,-is,-e

Cannensis, -is, -e

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

qui, quae, quod (αναφορική)

se (προσωπική που λειτουργεί ως αυτοπαθητική)

is, ea, id (δεικτική)

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ

XXVI = sex et viginti (απόλυτο αριθμητικό επίθετο, άκλιτο)

XIV = quattuordecim (απόλυτο αριθμητικό επίθετο, άκλιτο)

ΡΗΜΑΤΑ

1η Συζυγία

supero, superavi, superatum, superāre

expugno, expugnavi, expugnatum, expugnāre

profligo, profligavi, profligatum, profligāre

revoco, revocavi, revocatum, revocāre

dimico, dimicavi, dimicatum, dimicāre

reporto, reportavi, reportatum, reportāre

2η Συζυγία

compleo, complevi, completum, complēre

deleo, delevi, deletum, delēre

3η Συζυγία

nascor,natus sum, natum, nasci (αποθετικό) [μετοχή μέλλοντα nasciturus]

seiungo, seiunxi, seiunctum, seiungere

compono, composui, compositum, componere

cupio, cupivi(-ii), cupitum, cupere

4η Συζυγία

audio, audivi, auditum, audire

expedio, expedivi, exreditum, expedire

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

sum, fui, ---, esse

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

transeo, transii/-ivi, transitum, transire

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

postea (χρονικό)

ibi (τοπικό)

frustra (τροπικό)

denique (χρονικό)

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

a(b) (+κυρίως αφαιρετική)

cum (+οργανική αφαιρετική)

apud (+αιτιατική)

in (+τοπική αφαιρετική/+αιτιατική )

ex (+κυρίως αφαιρετική)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

et (παρατακτικός, συμπλεκτικός)

ubi (υποτακτικός, χρονικός)

postquam (υποτακτικός, χρονικός)

sed (παρατακτικός, αντιθετικός)