Ταινίες μικρού μήκους για τον σχολικό εκφοβισμό

Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying) - Προσέγγιση του φαινομένου

Ορισμός

Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), όπως και ο όρος «θυματοποίηση» (victimization) χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Συχνά το «ισχυρότερο» παιδί αντλεί από την πράξη του κάποιο όφελος, όπως ευχαρίστηση, κύρος, υλικά αποκτήματα, ενώ το «αδύναμο» παιδί δεν μπορεί να προστατέψει με ουσιαστικό και ριζικό τρόπο τον εαυτό του.

Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες.

Ένα σημείο το οποίο χρήζει διευκρίνισης είναι ότι όλες οι μορφές μαθητικής επιθετικότητας δεν αποτελούν εκφάνσεις του σχολικού εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.

Η επιθετικότητα, η οποία αποτελεί οικουμενικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης, δεν στοχεύει πάντα στην εμπρόθετη και επαναλαμβανόμενη τρομοκράτηση των «αδύναμων» και συνεπώς δεν αποτελεί σε όλες τις περιπτώσεις μορφή εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, η έκφραση επιθετικότητας στα πλαίσια κάποιου παιχνιδιού εξαιτίας μιας διαφωνίας, δεν αποτελεί αναγκαστικά μορφή εκφοβισμού.

Επίσης, η επιθετικότητα μπορεί να μετασχηματιστεί σε μορφές συμπεριφοράς κοινωνικά αποδεκτές, όπως είναι η διεκδικητικότητα, η πρωτοβουλία, το θάρρος της γνώμης, η δημιουργικότητα, η επιθυμία για μάθηση. Στις περιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο, η επιθετικότητα και η δύναμη (σωματική, ψυχολογική ή κοινωνική) διαστρεβλώνονται, γίνονται μέσο επιβολής και μάλιστα ένας τρόπος συσχέτισης με τους άλλους σε δυαδικό και ομαδικό επίπεδο.

Μορφές Εκφοβισμού

Ο εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές:

• Σωματικός: φυσικός τραυματισμός ή απειλή τραυματισμού προς κάποιον. Εκδηλώνεται με σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, γροθιές και κλοτσιές, τρικλοποδιές, χτυπήματα με αντικείμενα, τσιμπήματα και δαγκωνιές, περιορισμό του άλλου μέσω σωματικών πρακτικών.

• Λεκτικός: συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων, φραστικών επιθέσεων, προσβολών και απειλών, αγενών σχολίων και ειρωνείας, χρήση παρατσουκλιών.

• Εκφοβισμός με εκβιασμό: εκούσια απόσπαση χρημάτων ή προσωπικών αντικειμένων, η οποία συνοδεύεται από απειλές ή και τον εξαναγκασμό σε αντικοινωνικές πράξεις.

• Έμμεσος ή κοινωνικός: προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση ή αγνόηση ατόμου, για άσκηση επιρροής στην ομάδα των συνομηλίκων ώστε να αισθανθούν αντιπάθεια για κάποιο συγκεκριμένο συμμαθητή τους, διάδοση κακόβουλων φημών και ψευδών.

• Ηλεκτρονικός: αποστολή απειλητικού ή υβριστικού υλικού μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των υπηρεσιών MMS και SMS που παρέχουν τα κινητά τηλέφωνα και των διαδικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, χρήση ή παραποίηση των προσωπικών δεδομένων κάποιου ατόμου, αποκλεισμός του από μια δικτυακή ομάδα, κλήσεις στο κινητό του από άγνωστο νούμερο.

• Ρατσιστικός: διάδοση αρνητικών σχολίων εξαιτίας της καταγωγής, της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της διαφορετικότητας.

• Σεξουαλικός: υβριστικά σχόλια, σκίτσα και γκράφιτι με σεξουαλικό περιεχόμενο, ανήθικες χειρονομίες, ανεπιθύμητο άγγιγμα, μέχρι και σοβαρές σεξουαλικές επιθέσεις.

Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης

Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρμοστεί κάποια προγράμματα κατά του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας (π.χ. Νορβηγικό μοντέλο Dan Olweus, φινλανδικό μοντέλο KIVAKOULOU, στην Ελλάδα το πρόγραμμα της  Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. «Stop στην ενδοσχολική βία» κ.α.).

Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της Κοινωνικής-Οικολογικής προσέγγισης, μιας ολιστικής προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή του κλίματος του σχολείου, ώστε να μην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής προσέγγισης οι παρεμβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους μαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία.

Κάποιες αποτελεσματικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρμογή μιας στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:

• σε επίπεδο σχολείου:

σύνταξη Σχολικής Επιτροπής ενάντια στον εκφοβισμό & την ενδοσχολική βία

σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία: δικαιώματα-υποχρεώσεις-καθήκοντα για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας

αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου

ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας

    • σε επίπεδο τάξης:

συζήτηση στην τάξη για τον ορισμό & τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού

συζήτηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού

ενημέρωση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από το σχολείο

τρόποι & προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση από τους μαθητές: σύνταξη των κανόνων της τάξης ενάντια στη βία

παροχή βοήθειας από μαθητές σε άλλους, για την επίλυση των συγκρούσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκφοβισμό

προαγωγή των συνεργατικών αλληλεπιδράσεων

παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. μέσω των αθλημάτων)

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος των γονιών.

Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαραγοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη.

Άμεσες Δράσεις:

• Διευθυντής:

Καταγράψτε το περιστατικό, δίνοντας πληροφορίες για το πού και πότε συνέβη το περιστατικό, για το ποιοι συμμετείχαν, ποιοι παρατηρούσαν, τι μορφή εκφοβισμού ασκήθηκε και περιγράφοντας το τι ακριβώς έγινε.

Διατηρείστε αρχείο καταγραφής των περιστατικών, ώστε να μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτό και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη

Προσδιορίστε αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά παραβίασης των κανόνων ενάντια στη βία

Αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη εκφοβιστική συμπεριφορά, επικοινωνήστε με τους γονείς του παιδιού τηλεφωνικά και κανονίστε μια συνάντηση για να συζητήσετε

Καθορίστε τις συνέπειες για το παιδί που εκφοβίζει, ύστερα από τη συζήτηση με τους γονείς, το παιδί που εκφοβίζει, τα παιδιά-υποστηρικτές του παιδιού που εκφοβίζει, και τη Σχολική Επιτροπή

Σχεδιάστε τον τρόπο παρακολούθησης του προβλήματος ώστε να έχετε εποπτεία της εξέλιξης της κατάστασης

• Εκπαιδευτικοί:

Μιλήστε στο παιδί που εκφοβίζεται και ακούστε με προσοχή και σοβαρότητα αυτά που έχει να σας πει. Διαβεβαιώστε το παιδί ότι θα ανταποκριθείτε άμεσα για να το προστατεύσετε και ότι είστε διαθέσιμος να παράσχετε κάθε δυνατή βοήθεια. Πείτε στο παιδί, να σας κρατά ενήμερο σχετικά με οποιαδήποτε εξέλιξη

Συζητήστε με τους γονείς του παιδιού, εκφράστε τις ανησυχίες σας και δείξτε ότι είστε αποφασισμένος να αναλάβετε δράση

Εξακριβώστε ποιο παιδί είναι αυτό που εκφοβίζεται ή αυτό που εκφοβίζει

Εξακριβώστε αν υπάρχει ομάδα παιδιών η οποία ενθαρρύνει ή/και υποστηρίζει το παιδί που εκφοβίζει

Οδηγήστε το παιδί που εκφοβίζει στο γραφείο του Διευθυντή και συζητήστε σοβαρά μαζί του για το περιστατικό

Υποστηρίξτε το παιδί που εκφοβίζεται σε συνεργασία με τον Διευθυντή

• Συμμαθητές μέσα στην τάξη:

Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού

Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που εκφοβίζει

Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού

Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους συμμαθητές τους

Κάποια μοντέλα συνομηλίκων, που αποτελούν στρατηγικές αντιμετώπισης των περιστατικών εκφοβισμού από μαθητές προς μαθητές στο πλαίσιο του σχολείου, είναι επιγραμματικά:

Η προσέγγιση που δεν εστιάζει στο φταίξιμο

Προσεγγίσεις υποστήριξης μεταξύ των συνομηλίκων

Το μοντέλο του «συνομηλίκου πρότυπο»

Το μοντέλο της «συμβουλευτικής μεταξύ συνομηλίκων»

Το μοντέλο της «Διαμεσολάβησης»

• Γονείς παιδιού που εκφοβίζεται:

Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του

Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε

Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις ανάγκες του

Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας

Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους, αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο, επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.

• Γονείς παιδιού που εκφοβίζει:

Συζητήστε με τον Διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό εκφοβισμού που προκλήθηκε από το παιδί σας

Συνεργαστείτε με το σχολείο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού σας σχετικά με τη βία

Συνεργαστείτε με τον Διευθυντή και τον δάσκαλο του παιδιού σας για την εφαρμογή των κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών

Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά με το σχολείο. Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική συμπεριφορά και με τα παιδιά της γειτονιάς ή και με εσάς στο σπίτι. Μιλήστε γι’ αυτά στο Διευθυντή και το δάσκαλο της τάξης και συνεργαστείτε μαζί τους για να πάρετε βοήθεια

Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο, από μόνες τους όμως δε μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.

Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο να συμμετέχει το σύνολο της σχολικής κοινότητας αλλά και ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειμένου να υπάρξει αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

Ωρολόγιο Πρόγραμμα Γυμνασίου 2015-2016

Ιστορία Γενικής Γ Λυκείου - Συνοπτική απόδοση

ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

Η Ευρώπη και ο κόσμος τον 19ο αιώνα (1815 – 1871)

1.   ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ  (1814-1815)

- Αυστρία, Ρωσία, Πρωσία, Βρετανία:  1η Νοέμβρη 1814- Συνέδριο στη Βιέννη, για να τερματίσουν επίσημα τον πόλεμο με τη Γαλλία -> Συνθήκη Ειρήνης.

- Ηγεμόνες της Ευρώπης: επιδίωκαν να παλινορθώσουν το παλαιό καθεστώς των αριστοκρατικών φεουδαλικών προνομίων.

- Συμφωνούσαν στον περιορισμό της Γαλλίας στα  προπολεμικά της σύνορα και στην αποκατάσταση του παλαιού εδαφικού και πολιτικού καθεστώτος στις άλλες χώρες της Ευρώπης.

- Υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας: κόμης Κάσλρι, Καγκελάριος της Αυστρίας: πρίγκιπας Μέτερνιχ, Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας: Ταλεϋράνδος.

- Παλινόρθωση: η πολιτική της επαναφοράς της απόλυτης μοναρχίας, μετά την οριστική ήττα του Ναπολέοντα

- «παλαιό καθεστώς»: το πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς της απόλυτης μοναρχίας που δέχθηκε πλήγμα από  την Γαλλική Επανάσταση

- Οι λαοί της Ευρώπης έδειχναν να αποφαίνονται υπέρ της εθνικής ανεξαρτησίας.

- Λαός : πολιτική κοινότητα-το σύνολο των πολιτών ενός κράτους

- Έθνος : πολιτιστική κοινότητα- σύνολο ανθρώπων που εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά (καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία, ιστορική συνείδηση κ.λπ.)

- Μέτερνιχ: υποστηρικτής της μοναρχίας, εχθρός των εθνικών κινημάτων και των εθνικών κρατών, επειδή απειλούσαν τη συνοχή της πολύγλωσσης και πολύδοξης αυτοκρατορίας των Αψβούργων και υπονόμευαν το όραμα της ευρωπαϊκής ενότητας. Εχθρός της δημοκρατίας και των ριζοσπαστικών αλλαγών.

- Γαλλία: δημιουργήθηκε ανάχωμα ισχυρών κρατών στα ανατολικά της (βασίλειο Ολλανδίας και Σαρδηνίας)

- Θύματα υπήρξαν οι γερμανικές και ιταλικές κτήσεις.

- Ναπολέων Βοναπάρτης: το 1815 δραπέτευσε από τη νήσο Έλβα και αποβιβάστηκε στη Γαλλία ανακηρύσσοντας τον εαυτό του αυτοκράτορα.

- Μάχη στο Βατερλό: Συντριπτική ήττα του Ναπολέοντα ο οποίος εξορίζεται στην νήσο Αγία Ελένη.

- Οι νικήτριες Ευρωπαϊκές δυνάμεις υποχρέωσαν τη Γαλλία να υπογράψει νέα συνθήκη ειρήνης, με την οποία έχασε την περιοχή του Σάαρ και δέχτηκε στρατό κατοχής στο έδαφός της.

- Ιερή Συμμαχία : 26 Σεπτεμβρίου 1815 (πολιτικός και στρατιωτικός συνασπισμός) μεταξύ της Αυστρίας, της Ρωσίας και της Πρωσίας, την οποία καταδίκασε η Βρετανία.  Αποσκοπούσε να ανακόψει την πρόοδο των φιλελεύθερων και εθνικών κινημάτων.

- Οι Αυτοκράτορες: Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ' της Πρωσίας, Φραγκίσκος Β' της Αυστρίας, Αλέξανδρος Α' της Ρωσίας  ύψωσαν ανάχωμα εναντίον των δυνάμεων που προωθούσαν τις αρχές της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας.

2.  ΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

- Οι δυνάμεις της συντήρησης συγκρούονταν με αυτές τις προόδου, τις οποίες εξέφραζαν ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο ριζοσπαστισμός.

- Αναπτύχθηκαν ρωμαλέα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου, όπου έφθασαν τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης.

- Εθνικά κινήματα: οι κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επιδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής κοινότητας.

- Φιλελεύθερα κινήματα: οι κινήσεις που προωθούσαν συνταγματικούς και κοινοβουλευτικούς θεσμούς για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών.

- Τα εθνικά κινήματα αποσκοπούσαν στην προβολή και την επικράτηση ενός έθνους, μιας πολιτιστικής κοινότητας. Τα φιλελεύθερα κινήματα επιδίωκαν την κατοχύρωση των δικαιωμάτων ενός λαού, του λαού με την έννοια της πολιτικής κοινότητας, η οποία αποκτά πραγματική υπόσταση και έχει συγκεκριμένο ρόλο στο πλαίσιο ενός καταστατικού χάρτη, του Συντάγματος.

- Αμερικανική Επανάσταση του 1776: ένα από τα πρώτα κινήματα

- 19ος αι.: εθνικά κινήματα κατά των ισπανών στη λατινική Αμερική.

- Την ανεξαρτησία των χωρών της λατινικής Αμερικής κατοχύρωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μονρόε -> Δόγμα Μονρόε.

- Εθνικό κίνημα των Γερμανών. Αντέδρασαν όχι μόνο κατά της γαλλικής παρουσίας, αλλά και κατά των επαναστατικών ιδεών και του Διαφωτισμού. Ήταν η εποχή του κινήματος που ονομάστηκε ρομαντισμός και που αμφισβήτησε τον ορθολογισμό.

- Κινήματα στην Ευρώπη:

- Η πρώτη σοβαρή πρόκληση κατά της νομιμότητας της παλινόρθωσης εκδηλώθηκε το 1820 στην Ισπανία. Βασιλική αντεπανάσταση το 1822 οδήγησε τη χώρα σε ακυβερνησία, με συνέπεια την επέμβαση γαλλικών στρατευμάτων για την προστασία της μοναρχίας με την έγκριση των μεγάλων δυνάμεων που συνεδρίαζαν στη Βερόνα.

- Τον Αύγουστο του 1820: επανάσταση και στην Πορτογαλία.

- Επανάσταση τον Ιούλιο του 1820 στον ιταλικό νότι με την υποστήριξη των Καρμπονάρων (=ριζοσπαστες που προωθούσαν ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αβασίλευτο πολίτευμα)

- Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πρώτοι οι Έλληνες άκουσαν και δέχτηκαν τα ανατρεπτικά μηνύματα των Γάλλων και ανέπτυξαν ισχυρό εθνικό κίνημα που οδήγησε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.

- Ρωσία: ο Νικόλαος Α' αντέδρασε δυναμικά στην επανάσταση των Δεκεμβριστών, όπως ονομάστηκε η εξέγερση των αξιωματικών του στρατού, και την κατέστειλε.

3.    Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 - ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

- Η επανάσταση των Ελλήνων το 1821 εξασφάλισε στο έθνος ανεξάρτητη εθνική εστία.

- Ελληνική Εθνική Παλιγγενεσία: ονομάστηκε το εθνικό κίνημα των Ελλήνων. (Παλιγγενεσία : επιστροφή από το θάνατο, αναγέννηση)

-  Το εθνικό κίνημα αποσκοπούσε στην σύσταση αντιπροσωπευτικής και ευνομούμενης πολιτείας.

- Από τα κυριότερα συστατικά στοιχεία του ελληνικού εθνικού κινήματος υπήρξαν: 1) η προβολή των Ελλήνων της εποχής ως απογόνων και κληρονόμων των αρχαίων Ελλήνων, 2) η ταύτιση των Ελλήνων με τους άλλους Ευρωπαίους και η διάκρισή τους από τους Τούρκους, 3) η καταγγελία της τουρκικής κυριαρχίας ως παράνομης και της εξουσίας του Οθωμανού σουλτάνου ως αυθαίρετης, 4) η προβολή του δικαιώματος των Ελλήνων να διεκδικήσουν την απελευθέρωσή τους από την κυριαρχία και την εξυσία των Τούρκων και να συστήσουν ανεξάρτητη και ευνομούμενη πολιτεία στη βάση των αρχών της εθνικής αυτοδιάθεσης και της λαϊκής κυριαρχίας.

- Πολιτική συγκρότηση: Σε Πελοπόννησο, Στερεά και νησιά ειχαν σχηματιστεί τοπικά επαναστατικά συμβούλια από τα οποία προήλθαν οι πρώτες γερουσίες: Πελ/σιακή Γερουσία, Άρειος Πάγος της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος.

- Διαμάχη ανάμεσα στον Δημήτριο Υψηλάντη και στους προκρίτους της Πελ/σου, όπου ο Υψηλάντης και οι περί αυτόν Φιλικοί αμφισβητούσαν την εξουσία των προκρίτων.

- Δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για να αναπτυχθεί η Μεγάλη Ιδέα, δηλ. η εθνική πολιτική που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των ιστορικών ελληνικών χωρών και των τόπων γενικά όπου κατοικούσαν Έλληνες, οι οποίοι στο εξής ονομάστηκαν από την ελεύθερη ελληνική εστία αλύτρωτοι Έλληνες. Πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο «Μεγάλη Ιδέα» ο πολιτικός Ιωάννης Κωλέττης.

- Βίαιες εμφύλιες συγκρούσεις.

- Πρωτόκολλο Ανεξαρτησίας 1830: Ανεξαρτησία και εδαφική έκταση της νέας χώρας.

- 1830 και 1832: ίδρυση Ελλάδας = Στ. Ελλάδα, Πελ/σο, Κυκλάδες. Έμειναν εκτός του ελληνικού κράτους: Κρήτη, Επτάνησα, Β.Α. Αιγαίο, Δωδεκάνησα, Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη.

- Ιωάννης Καποδίστριας: έφτασε στην Ελλάδα το 1828 και κυβέρνησε ως το 1831 που δολοφονήθηκε)

- Όθων: ο πρώτος ηγεμόνας των Ελλήνων.

4. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ (1830-1881)

- 3 Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης: ανέλαβαν εγγυήτριες δυνάμεις της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και του μοναρχικού καθεστώτος της χώρας, δηλ. της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

- Ανάπτυξη της Μεγάλης Ιδέας και των αλυτρωτικών αγώνων του έθνους για την απελευθέρωση και των άλλων Ελλήνων, λόγω της περιορισμένης εδαφικής επικράτειας.

- Η Μεγάλη Ιδέα και ο αλυτρωτισμός, δηλ. η εθνική πολιτική για την απελευθέρωση των αλύτρωτων ιστορικών ελληνικών τόπων και την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, δημιούργησαν ευρύτατη εθνική συναίνεση στο ζήτημα της απελευθέρωσης των ιστορικών ελληνικών τόπων.

- Όθων: οικοδόμησε τη νέα χώρα = νομοθεσία, διοίκηση, δημόσια εκπαίδευση, δημόσιες υπηρεσίες, μνημειακά κτίρια, πολεοδομία της νέας πρωτεύουσας. Σε ορισμένους τομείς ήρθαν βελτιώσεις αλλά σε άλλους (πχ. οικονομια) δεν φάνηκαν ανάλογα αποτελέσματα.

- Συντηρητικοί κύκλοι καλλιέργησαν στον λαό τη δυσαρέσκεια στο λαό κατά της απόλυτης μοναρχίας.

- Όθωνας: την 3η Σεπτεμβρίου 1843 - συγκάλεσε εθνοσυνέλευση και παραχώρησε Σύνταγμα. Ήταν η αφετηρία του κοινοβουλευτικού βίου της χώρας.

- Σύνταγμα 1844: ένα από τα πιο φιλελεύθερα Συντάγματα της εποχής, δεν κατοχύρωνε τη λαϊκή κυριαρχία, επειδή δεν υπήρχαν σταθεροί πολιτικοί σχηματισμοί, για να εξασφαλίσουν την άσκηση της εξουσίας από την πλειοψηφία του κοινοβουλίου.

- Νέο Σύνταγμα του 1864: έλευση του νέου ηγεμόνα της χώρας, του Γεωργίου Α' των Γλυξβούργων - Χαρίλαος Τρικούπης

-Αρχή της δεδηλωμένης: Θεμελιώδης αρχή του κοινοβουλευτισμού την οποία εισήγαγε ο Τρικούπης (1875) Σύμφωνα μ’αυτή το κόμμα που πλειοψηφεί στις εκλογές θα πρέπει, για να κυβερνήσει, να έχει εξασφαλισμένη(«δεδηλωμένη») την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής.

5.    ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ Ο ΚΡΙΜΑΪΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

- Ανατολικό Ζήτημα: το διεθνές ζήτημα που προκλήθηκε από τη βαθμιαία υποχώρηση της ισχύος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την πλήρωση του κενού που προέκυψε από αυτή την υποχώρηση στην Εγγύς Ανατολή και ιδίως στη Χερσόνησο του Αίμου.

- Νέα φάση του Ανατολικού Ζητήματος: την  προέλαση των Οθωμανών Τούρκων εναντίον της χριστιανικής Ευρώπης διαδέχτηκε η περίοδος των σχεδίων για την εκδίωξή τους από τη γηραιά ήπειρο και για τη διανομή των ευρωπαϊκών τους κτήσεων, ενώ η πρωτοβουλία για την υλοποίηση αυτών των σχεδίων ανήκε στην Αυστρία και τη Ρωσία.

- Κατάληψη των Επτανήσων από τους Γάλλους το 1797 - εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο το 1798 = αφετηρία μιας νέας φάσης του Ανατολικού Ζητήματος.

- Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1828-1829 - Συνθήκη Ειρήνης της Αδριανούπολης: αυτονομία της Σερβίας.

- 1833: ο ρωσικός στόλος κατέπλευσε και αγκυροβόλησε στον Κεράτιο Κόλπο.

- Η ισχυρή παρουσία των Ρώσων στον Βόσπορο οδήγησε τον σουλτάνο και τον Αιγύπτιο πασά στη σύναψη της Συνθήκης  Ειρήνης Κιουτάχειας - 4 Μαϊου 1833.

- Συνθήκη του Χιουνκιάρ Ισκελεσί  8 Ιουλίου 1833: καθίστατο ο Εύξεινος Πόντος κλειστή και ασφαλής θάλασσα της Ρωσίας και αναγνωριζόταν σιωπηρώς στη Ρωσία το δικαίωμα εξόδου των πολεμικών σκαφών της στο Αιγαίο.

- Σύμβαση των Στενών - 13 Ιουλίου 1841: Την υπέγραψαν οι πέντε μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης στο Λονδίνο. Τερματίστηκε η προνομιακή θέση της Ρωσίας στο ζήτημα των Στενών, που της εξασφάλιζε η Συνθήκη του Χουνκιάρ Ισκελεσί.

- Νέα παρέμβαση της Ρωσίας στα ζητήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1850, με αφορμή έριδα μεταξύ Ορθοδόξων και καθολικών μοναχών για την κατοχή των ιερών προσκυνημάτων των Αγίων Τόπων.

- Βρετανία και Γαλλία: Συνθήκη συμμαχίας με την Πύλη, το Μάρτιο του 1854.

- Κριμαϊκός πόλεμος: Χερσόνησο της Κριμαίας, στη νότια Ρωσία, όπου οι Ρώσοι αντιμετώπισαν τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις της Βρετανίας και της Γαλλίας. Εκκλήσεις των Ρώσων προς τους Ορθόδοξους λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να εκδιώξουν τους Οθωμανούς από την Ευρώπη.

- Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων - 30 Μαρτίου 1856: η Πύλη εξασφάλισε το δικαίωμα συμμετοχής της στο σύστημα ασφάλειας των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, ο Εύξεινος Πόντος κατέστη ουδέτερη θάλασσα, απαλλαγμένη από πολεμικά σκάφη, οι εκβολές του Δούναβη δόθηκαν και πάλι στην Πύλη και επιβεβαιώθηκε η αυτονομία των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών υπό την προστασία των μεγάλων δυνάμεων.

- Διάταγμα "Χάτι Χουμαγιούν":  πλήρη ισότητα των υπηκόων του ανεξαρτήτως θρησκεύματος ή καταγωγής  -> περίοδος των Τανζιμάτ ( 1839-1878): πολιτικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των θρησκευτικών μειονοτήτων που επιβλήθηκαν στην οθωμανική αυτοκρατορία από τις Μεγάλες Δυνάμεις

- Κριμαϊκός πόλεμος: έληξε με την ήττα και την ταπείνωση της Ρωσίας - συνέβαλε στην αποδοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη λέσχη των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης, υπό την προστασία της Βρετανίας.

6. Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

- Οικονομία της Ευρώπης τον 19ο αι.: αγροτική.

- Μικρά εργαστήρια - διάσπαρτες παραγωγικές μονάδες κυρίως στην Αγγλία -> αφετηρία νέου συστήματος

- 3 βασικά γνωρίσματα του νέου συστήματος: 1) η υποκατάσταση του ανθρώπου σε πολλούς τομείς της παραγωγικής διαδικασίας από τη μηχανή, 2) η αντικατάσταση των παραδοσιακών πηγών ενέργειας από νέες, ιδιαίτερα τον γαιάνθρακα,3) η χρήση νέων και άφθονων πρώτων υλών, ιδιαίτερα ανόργανων.

- Ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας -> αύξηση παραγωγικότητας, επενδύσεις

- Αγγλία: ευνοϊκές συνθήκες πρώτα για ανάπτυξη της κλωστοϋφαντουργίας, αύξηση της ζήτησης βαμβακερών υφασμάτων, αύξηση παραγωγής κλωστών και υφασμάτων, τεχνολογικές εφαρμογές -> ατμομηχανή. Κεφάλαια + εργατικό δυναμικό ->  Εμπορική Επανάσταση - ανεπτυγμένο πιστωτικό σύστημα - εκβιομηχάνιση του δευτερογενούς τομέα  παραγωγής.

-Εξάπλωση της Επανάστασης στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ με καθυστέρηση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ  Β

Από τον 19ο στον 20ο αιώνα (1871-1914)

1.   Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑΣ

- Αίτια αποικιοκρατίας: 1) η αναζήτηση αγορών και πηγών πρώτων υλών, 2) η ακλόνητη πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού και στο χρέος της εξαγωγής των αξιών και των θεσμών του, 3) η φιλανθρωπία.

- Αποικίες είχαν ιδρύσει η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Αγγλία, η Γαλλία και  η Ολλανδία, κυρίως στην Αμερική και στην Ασία.

- Βασικά στοιχεία των αποικιών ήταν η εγκατάσταση εποίκων από τις μητροπόλεις και η λειτουργία των κοινοτήτων των εποίκων ως πυρήνων της εν γένει οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής των αποικιών.

- Ιμπεριαλισμός: Η νέα αποικιοκρατία  από χώρες της Ευρώπης και από τις ΗΠΑ σε υπανάπτυκτες οικονομικά και ανίσχυρες στρατιωτικά περιοχές του κόσμου, ιδίως στην Αφρική, την Ασία και τον Ειρηνικό Ωκεανό, με τον εξαναγκασμό ή τη χρήση βίας, για να εξυπηρετήσουν κυρίως οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα των μητροπολιτικών χωρών.

- Οι αποικίες στον υπανάπτυκτο και αναξιοπαθούντα κόσμο της Αφρικής και της Ασίας έφτασαν να θεωρούνται επιβράβευση των δυνατοτήτων και της ισχύος μιας χώρας της Ευρώπης και στόχος εθνικός. Γι αυτό συνδέθηκε άμεσα με τον εθνικισμό  και τον μεσσιανισμός (: η εναπόθεση των ελπίδων για διέξοδο από μια κρίση στη σωτήρια δράση υποτιθέμενης χαρισματικής προσωπικότητας)

- Αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας του 19^ου αι. ήταν η διείσδηση του δυτικού ανθρώπου στον εξωευρωπαϊκό κόσμο. Επιπλέον οι πρώτες ύλες και οι παραγωγικές δυνατότητες των αποικιών προσαρμόστηκαν στις ανάγκες των μητροπολιτικών χωρών. Σε ορισμένες αποικίες δεν αφομοιώθηκε ο δυτικός πολιτισμός, ωστόσο εξαλείφθηκαν μάστιγες επιδημίες, δουλεία κτλ…

3.   ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

-Η Ελλάδα δεν είχε ακόμη απελευθερώσει με τις δυνάμεις της τα αλύτρωτα μέρη του έθνους, την Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Θράκη, την Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου.

-Παρέμενε χώρα γεωργών και κτηνοτρόφων.

- Μόνο το εμπόριο παρουσίαζε αξιόλογη ανάπτυξη, εξαιτίας των Ελλήνων της Διασποράς.

- Έλληνες της Διασποράς: ο όρος αναφέρεται είτε στους  Έλληνες που μετά την Άλωση της Κων/λης κατέφυγαν στη Δύση, είτε στον παροικιακό ελληνισμό κατά την Τουρκοκρατία, είτε στον απόδημο ελληνισμό των νεότερων χρόνων,

- 4 παράγοντες που επιβράδυναν ή και ανέτρεπαν τον εκσυγχρονισμό των θεσμών και την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας: 1) οι τεταμένες σχέσεις της αφενός με τις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης και αφετέρου με τις γειτονικές χώρες, 2) η πολιτική αστάθεια, 3) η ανασφάλεια στην ύπαιθρο και 4) η χαμηλή πίστη της χώρας διεθνώς.

- Εκσυγχρονισμός= δημιουργία ισχυρού τακτικού στρατού και πολεμικού ναυτικού, ανάπτυξη οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου, καθώς και ταχυδρομικού και τηλεγραφικού δικτύου, εισαγωγή νέων καλλιεργητικών μεθόδων στη γεωργία, εμπέδωση της τάξης και της ασφάλειας στις μετακινήσεις και στις μεταφορές και ανάπτυξη του πιστωτικού συστήματος και της διεθνούς πίστης της χώρας.

- Προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό:  απαιτούνταν :1) οικονομικοί πόροι, 2)ορθολογική ιεράρχηση της διάθεσης των πόρων και αμετάκλητη προσήλωση στην εξυπηρέτηση των εθνικών προτεραιοτήτων, 3)ορθολογικός προσδιορισμός των εθνικών συμφερόντων.

- Εθνική προτεραιότητα: η απελευθέρωση των αλύτρωτων ιστορικών χωρών. Άλλωστε χωρίς επέκταση της εθνικής επικράτειας δεν θα επέρχονταν ο εκσυγχρονισμός.

- Προσπάθειες εκσυγχρονισμού / Δεκαετία 1880 / Χαρίλαος Τρικούπης = προώθησε ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και δημόσιων έργων: Μείωσε τον αριθμό των βουλευτών, όρισε κριτήρια επιλογής των δημοσίων υπαλλήλων, εκκαθάρισε τον δικαστικό κλάδο,  αλλαγές στα Σώματα Ασφσαλείας, αναδιοργάνωσε τον στρατό και τον στόλο, αύξησε τον αριθμό των σχολείων και των μαθητών της χώρας, προώθησε τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού προγράμματος, ευνόησε τη βιομηχανική ανάπτυξη κτλ.

- Για να γίνουν εφικτά τα παραπάνω, προχώρησε σε σειρά δανείων από το εξωτερικό -> η ελληνική οικονομία δεν άντεξε -> πτώχευση 1893.

- Ελευθέριος Βενιζέλος: προσκλήθηκε από την ηγεσία του Στρατιωτικού Συνδέσμου που είχε ηγηθεί το 1909 του κινήματος στο Γουδή, συνέχισε το μεταρρυθμιστικό έργο του Τρικούπη.

- Μεταρρύθμιση του Συντάγματος του 1864 σε βαθμό που το Σύνταγμα του 1911 να θεωρείται ουσιαστικά νέο Σύνταγμα: Μείωσε την πλειοψηφία από το ήμισυ των βουλευτών στο ένα τρίτο, απέκλεισε την εκλογή εν ενεργεία αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων στο αξίωμα του βουλευτή, όρισε τη δυνατότητα του κράτους να απαλλοτριώνει περιουσιακά στοιχεία των πολιτών όταν το απαιτούσε το συμφέρον του δημοσίου, καθιέρωσε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, προκάλεσε στρατιωτικές αποστολές από τη Γαλλία και την Αγγλία για τον εκσυγχρονισμό του στρατού και του στόλου αντιστοίχως.

4.   ΕΘΝΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

- Ο όρος Βαλκάνια (τούρκικης προέλευσης γεωγραφική ονομασία της χερσονήσου του Αίμου και στη συνέχεια ολόκληρης της Νοτιανατολικής Ευρώπης) έφτασε να σημαίνει περιοχή αστάθειας και συγκρούσεων, ενώ οι λαοί της θεωρείται ότι ρέπουν προς εξάρσεις εθνοφυλετικού χαρακτήρα και ότι είναι διαφορετικοί από τους λαούς της υπόλοιπης Ευρώπης.

-Εθνοκάθαρση: Συστηματική φυσική και άλλου είδους εξόντωση εθνοτήτων από την πολιτικά κυρίαρχη εθνότητα ενός κράτους.

- Σέρβοι: ανέπτυξαν στην αρχή με την Αυτοκρατορία των Αψβούργων δεσμούς που στήριξαν τον φωτισμό τους και την αναγέννηση του έθνους τους, στη συνέχεια όμως σχέσεις ανταγωνιστικές. βασικοί εθνικοί αντίπαλοι της ήταν οι Οθωμανοί αλλά και οι Αυστριακοί.

- Συνθήκη του Βερολίνου 1878: οι Σέρβοι απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, οι εθνικές επιδιώξεις και διεκδικήσεις τους στρέφονταν κατά των Οθωμανών Τούρκων.

- Στη συνέχεια, οι Σέρβοι ήταν κυρίως στραμμένοι εναντίον της Αυστρίας με στόχο την απελευθέρωση των Νοτιοσλάβων υπηκόων των Αψβούργων.

- Βούλγαροι: ανέπτυξαν το εθνικό τους κίνημα με σχετική καθυστέρηση: Με την υποστήριξη των Πανσλαβιστών της Ρωσίας οι Βούλγαροι εξασφάλισαν την αναγνώριση από τους Οθωμανούς, χωριστή εθνική Εκκλησία από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την Εξαρχίας και ήλθαν σε ρήξη τόσο με το Πατριαρχείο όσο και με τους Έλληνες.

-Πανσλαβισμός: κίνηση που αποσκοπούσε στην ένωση όλων των σλαβικών λαών των Βαλκανίων υπό την καθοδηγηση της μητέρας Ρωσίας.

- Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου 1878: την επέβαλαν οι Ρώσοι στους Τούρκους.  Οι Βούλγαροι εξασφάλισαν προς στιγμήν τη Μεγάλη Βουλγαρία που οραματίζονταν και που περιλάμβανε, εκτός της σημερινής Βουλγαρίας, ολόκληρη την ελληνική Μακεδονία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και τη Δυτική και Ανατολική Θράκη. Έπειτα περιορίστηκε και πάλι αρκετά.

- Όραμα Μεγάλης Βουλγαρίας: οι Βούλγαροι διεκδικούσαν εδάφη τα οποία οι γείτονές τους διεκδικούσαν ήδη ως πατρογονική κληρονομιά.

- Μακεδονικός Αγώνας: σκληρός πόλεμος ανταρτών Ελλήνων και Βουλγάρων για τον έλεγχο των τουρκικών επαρχιών της Μακεδονίας, καθώς και εναντίον των Τούρκων. (Παύλος Μελάς - καπετάν Κώτας κ.α.)

- Κίνημα των Νεοτούρκων 1908 (: καλλιεργημένοι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού που δημιούργησαν την οργάνωση «Ένωση και πρόοδος» με σκοπό τη επιβολή μεταρρυθμιστικού προγραμματος στην οθωμανική κοινωνία). Υποσχέθηκε ισονομία και ισοπολιτεία σε όλους τους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Είχε ως στόχο τον εκτουρκισμό της αυτοκρατορίας. Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο το Νεοτουρκικό Κίνημα πήρε τη μορφή της εθνοκάθαρσης της αυτοκρατορίας με την εκδίωξη των χριστιανών της χώρας.

- Μολδαβοί - Βλάχοι, οι εν συνεχεία Ρουμάνοι: ανέπτυξαν εθνικό κίνημα κατά των κυρίαρχων Οθωμανών Τούρκων. Ο Κριμαϊκός πόλεμος  και η Συνθήκη των Παρισίων το 1856 εξασφάλισαν στους Ρουμάνους, με την υποστήριξη της Γαλλίας, την ανάδειξή τους στο διεθνές προσκήνιο και την ένωση των δύο Ηγεμονιών σε ενιαίο κράτος, το 1861, με την ονομασία Ρουμανία, το οποίο απέκτησε την ανεξαρτησία του το 1878.

5.    ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ (1912-1913)

-Α Βαλκανικός Πόλεμος: Τον Οκτώβριο του 1912 η Ελλάδα, η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Βουλγαρία, συνασπισμένες με διμερείς μεταξύ τους συμμαχίες, προκάλεσαν πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με σκοπό να απελευθερώσουν τα εναπομείναντα ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας που διεκδικούσαν.

- Βαλκανικοί Πόλεμοι: τερματίστηκαν το θέρος του 1913 με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, η οποία έθεσε τέλος στην τουρκική κυριαρχία στην Ευρώπη και άλλαξε ριζικά τον πολιτικό χάρτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

-Στις 30 Σεπτεμβρίου/ 13 Οκτωβρίου οι πρέσβεις της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας αξίωσαν επισήμως από την οθωμανική κυβέρνηση να προβεί σε μεταρρυθμίσεις στις κτήσεις της αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, αξίωση που συνιστούσε ουσιαστικά τελεσίγραφο, το οποίο η Πύλη δεν ήταν δυνατόν να αποδεχτεί.

-Οι τέσσερις σύμμαχοι σημείωσαν αξιόλογες επιτυχίες.

- 17/30 Μαϊου 1913 Λονδίνο - Συνθήκη Ειρήνης: προέβλεπε την εκχώρηση όλων των κτήσεων του σουλτάνου στα δυτικά της γραμμής Αίνου- Μηδείας, εκτός της Αλβανίας, στους συμμάχους ηγεμόνες της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου - ο σουλτάνος παραιτήθηκε από τα δικαιώματά του στην Κρήτη, ενώ οι έξι μεγάλες δυνάμεις αναλάμβαναν να ορίσουν τα σύνορα της Αλβανίας και να καθορίσουν το μέλλον των νήσων του Αιγαίου.

- Σερβία - Βουλγαρία: με τη συνθήκη συμμαχίας που είχαν υπογράψει στις 28 Φεβρουαρίου/13 Μαρτίου 1912 είχαν αφήσει έξω από κάθε διακανονισμό την Ελλάδα, βρέθηκαν μετά την έναρξη των εχθροπραξιών μπροστά σε οδυνηρή έκπληξη. Η ταχεία προέλαση του ελληνικού στρατού τους ανησύχησε.

- Βουλγαρία: αρνιόταν κάθε συζήτηση για μείωση της έκτασης των εδαφών που έκριναν  πως της ανήκαν -> προέβαινε σε προκλήσεις σε βάρος των Ελλήνων και των Σέρβων.

- Ελληνοσερβική Συμμαχία - 18 Μαϊου/1 Ιουνίου: Οι δύο χώρες προσέφεραν την αμοιβαία εγγύηση ότι θα κρατήσουν οριστικά τις εδαφικές τους κτήσεις και ανέλαβαν την υποχρέωση, σε περίπτωση που ένα από τα δύο συμβαλλόμενα μέρη δεχόταν επίθεση από τρίτη χώρα, να παράσχουν τη βοήθειά τους αμοιβαίως και να μη συνάψουν χωριστή ειρήνη με την επιτιθέμενη χώρα παρά μόνον από κοινού.

Β΄Βαλκανικός πόλεμος Ιούνιος- Ιούλιος 1913: Νέες εχθροπραξίες μεταξύ Βούλγαρων και Ελλήνων-Σέρβων. Οι βουλγαρικές δυνάμεις ηττήθηκαν.

- Βουλγαρία: έσπευσε να υπογράψει ανακωχή με τη Ρουμανία, καθώς τα ρουμανικά στρατεύματα βρίσκονταν στα πρόθυρα της βουλγαρικής πρωτεύουσας και αποδέχτηκε τους όρους των αντιπάλων της.

- Συνθήκη Ειρήνης στο Βουκουρέστι την 28 Ιουλίου/ 10 Αυγούστου 1913, κατακύρωσε την Καβάλα και την περιοχή της στην Ελλάδα, στη Σερβία και τη Ρουμανία τις περιοχές που είχαν κατακτήσει στον πόλεμο κατά της Βουλγαρία, ο οποίος έμεινε γνωστός ως Β' Βαλκανικός Πόλεμος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ'

Ο Α΄Παγκόσμιος πόλεμος και οι άμεσες επιπτώσεις του

1.   ΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ (1870-1914)

- Δολοφονία του Αψβούργου αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο της Βοσνίας: αφορμή για ένταση.

- Ο πόλεμος θεωρήθηκε λύτρωση από την πεζή καθημερινότητα.

- Οι Γερμανοί θέλουν να απαλλαγούν από τη Γαλλία και τη Ρωσία.

-Οι Βρετανοί θέλουν να εμποδίσουν τους Γερμανούς να αποκτήσουν ναυτικό.

- Οι Γάλλοι στρατιωτικοί επιθυμούσαν να πάρουν εκδίκηση για την ταπείνωση της Γαλλίας από τη Γερμανία το 1870, όταν η Γαλλία απώλεσε δύο ανατολικές επαρχίες της, την Αλσατία και τη Λορραίνη.

- Συνασπισμός των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης σε δύο αντιμαχόμενα στρατόπεδα, την Τριπλή Συμμαχία (δυνάμεις του άξονα): Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία και την Τριπλή Συννενόηση: Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία.

- Μεγάλος Πόλεμος: η παράλογη συνέπεια λογικών μέτρων που είχαν σχεδιαστεί με κάθε δυνατή λεπτομέρεια από πριν και ήταν σε γενικές γραμμές γνωστά σε όλους τους ενδιαφερομένους.

-Πρώτη κινήθηκε η Ρωσία, έπειτα η  Γερμανία και η Αυστρία, η Γαλλία και τελευταία η Βρετανία. Η Ιταλία παρέμενε ουδέτερη.

2.    Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΕΚΒΑΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (1914-1918)

-Δυτικό μέτωπο:  Γερμανία κατά της Γαλλίας.

-Γάλλοι: κατόρθωσαν να αναχαιτίσουν τη γερμανική προέλαση στον ποταμό Μάρνη, προωθώντας στο μέτωπο στρατεύματα με κάθε μέσο και άνοιξαν χαρακώματα στα οποία πολέμησαν επι τέσσερα χρόνια.

- Στο ανατολικό μέτωπο: οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί πολεμούσαν κατά των Ρώσων.

- Τεχνολογία: Χρήση του πολυβόλου και του πυροβόλου, δηλητηριώδη αέρια, άρμα μάχης, χειροβομβίδα, ολμοβόλο, χρήση αυτοκινήτου, αεροπλάνου βομβαρδιστικό και καταδιωκτικό.

-Ο πόλεμος γίνεται παγκόσμιος με τον προσεταιρισμό ουδέτερων μέχρι τότε δυνάμεων (πχ Τουρκία)

- 1915: οι Σύμμαχοι (Τριπλή Συννενόηση), κατόρθωσαν να αποσπάσουν την Ιταλία από τους παλαιούς της συμμάχους, τη Γερμανία και την Αυστρία, με διάφορες εδαφικές υποσχέσεις σε βάρος της Αυστρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

- Οι Κεντρικές Δυνάμεις κατόρθωσαν να προσεταιριστούν τη Βουλγαρία.

- Στους ωκεανούς: πεισματώδης πόλεμος υποβρυχίων γεγονός που ώθησε τις ΗΠΑ στον πόλεμο.

Καθοριστικής σημασίας γεγονότα για την έκβαση του πολέμου: 1) Έξοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, 2) άνοδος του ανένδοτου πολιτικού Κλεμανσό στη γαλλική πρωθυπουργία, 3) Ρωσική Επανάσταση.

-Μακεδονικό μέτωπο /  1918: ηττήθηκαν και συνθηκολόγησαν η Βουλγαρία και λίγο αργότερα η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Αυστρία. Τσέχοι, Πολωνοί, Νοτιοσλάβοι και Μαγυάροι είχαν αποδεσμευτεί και βρίσκονταν στο στάδιο ίδρυσης εθνικών κρατών.

-Συνέπειες του πολέμου: Τεράστιες καταστροφές, ανθρώπινες απώλειες, Ο πόλεμος εξασθένισε και υπονόμευσε θεσμούς και αξίες, όπως την κοινοβουλευτική δημοκρατία, τα φιλελεύθερα ιδεώδη και την ελεύθερη οικονομία και εισήγαγε άλλους θεσμούς, όπως τον κρατικό παρεμβατισμό στην οικονομία και την παρέμβαση των στρατιωτικών στην πολιτική. Επηρεάστηκαν επίσης σοβαρά και οι διεθνείς σχέσεις.

3.  Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

- Συνθήκη του Βουκουρεστίου: άφησε ανοικτά το ζήτημα των ελληνοαλβανικών συνόρων και αυτό των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου.

- Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας - 1913: οι μεγάλες δυνάμεις επιδίκασαν στην Αλβανία τις επαρχίες Χιμάρας, Αργυροκάστρου και Κορυτσάς, όπου ο πληθυσμός στην πλειονότητα ήταν ελληνικός. - Το ζήτημα των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου δε λύθηκε τότε.

- Στον αυστροσερβικό πόλεμο: η Ελλάδα θα βοηθούσε τη Σερβία μόνο στην περίπτωση κατά την οποία τη χώρα αυτή προσέβαλλε στρατιωτικά η Βουλγαρία.

- Βενιζέλος: υποστήριζε ότι η Ελλάδα έπρεπε να ταχθεί στο πλευρό της Αγγλίας και της Γαλλίας.

- Ο υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Στρέιτ, ο βασιλιάς Κων/νος και το Γενικό Επιτελείο έκριναν ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να τηρήσει διαρκή ουδετερότητα.

- Πολιτική κρίση - 25 Αυγούστου 1914: παραίτηση της κυβέρνησης από τον Βενιζέλο.

- 1915: Η αγγλική κυβέρνηση, εν όψει της επιχείρησης κατά των Στενών που προετοίμαζε, πρότεινε στην Ελλάδα να συμμετάσχει στην επιχείρηση με αντάλλαγμα σπουδαίες εδαφικές παραχωρήσεις στα παράλια της Μ.Ασίας. Ο Βενιζέλος πρότεινε τη συμμετοχή της στην επιχείρηση των δυνάμεων της Συνεννόησης στην Καλλίπολη. Ο Κων/νος δεν αποδέχτηκε την πρόταση του πρωθυπουργού και ο Βενιζέλος ήταν αναγκασμένος να παραιτηθεί.

- 1915 - Εθνικός Διχασμός: ο διχασμός που προκλήθηκε στο έθνος από την διαφωνία και τη ρήξη στην κορυφή της εξουσίας σχετικά με τη στάση της Ελλάδας στον πόλεμο.

- Εκλογές Μαϊου: Νίκη στον Βενιζέλο - η άρνηση του Κων/νου να επιτρέψει στον εκλεγμένο πρωθυπουργό να εφαρμόσει την πολιτική που ενέκρινε ο λαός και ο εξαναγκασμός του σε νέα παραίτηση  -> συνταγματική εκτροπή.

- Εκλογές του Δεκεμβρίου του 1915: απείχε το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου.

- Βενιζέλος: οδηγήθηκε στην επανάσταση - εκπρόσωποι της Γαλλίας και της Αγγλίας είχαν ήδη αποστείλει στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη - Επιτροπή Εθνικής Άμυνας.

- Μάιος  1916: κατάληψη του οχυρού Ρούπελ από βουλγαρικές δυνάμεις -> έδωσε το δικαίωμα από τη μία, στο Βενιζέλο να καταγγείλει τον Κων/νο και από την άλλη, στις κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Αγγλίας να παραμερίσουν τους δισταγμούς τους ως προς τον πειθαναγκασμό της ελληνικής κυβέρνησης να εγκαταλείψει την ουδετερότητα -> οι στόλοι της Αγγλίας και της Γαλλίας επέβαλαν μερικό αποκλεισμό των ελληνικών παραλίων.

- Δύο παρατάξεις: 1) οι βασιλικοί (αντιβενιζελικοί) που είχαν ως δύναμη κρούσης τους Επίστρατους στην Αθήνα, 2) οι βενιζελικοί, τους Αμυνίτες της Θεσ/νίκης.

- 16/29 Αυγούστου 1916: κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη με την υποστήριξη του Γάλλου στρατηγού Σαράιγ, αλλά όχι και του Βενιζέλου στην αρχή.

- Νοεμβριανά - 1916: αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ μονάδων πιστών στην κυβέρνηση της Αθήνας και αγημάτων που είχαν αποβιβάσει οι Γάλλοι, για να παραλάβουν πολεμικό υλικό που είχε συμφωνήσει να παραδώσει η κυβέρνηση. Διώξεις εναντίον βενιζελικών στην ελληνική πρωτεύουσα, με πρωταγωνιστές τους αντιβενιζελικούς Επίστρατους, είχαν ως συνέπεια τη σκλήρυνση της θέσης της Γαλλίας έναντι του Κων/νου και την εκθρόνισή του.

- Νέος βασιλιάς: ο γιος του Κων/νου, Αλέξανδρος.

- Σχηματισμός νέας κυβέρνησης από τον Βενιζέλο, η οποία έσπευσε να κηρύξει τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας και των συμμάχων της.

4.  ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΕΙΡΗΝΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ (1919-1920)

- Συνέδριο Ειρήνης: στο Παρίσι-> οι νικητές ανέλαβαν να χαράξουν εκ νέου τον χάρτη της Ευρώπης και της Εγγύς Ανατολής, από τη Βαλτική ως τον Περσικό Κόλπο. Πρωτεργάτες του συνεδρίου ήταν ο Γάλλος πρωθυπουργός Κλεμανσό, ο Αμερικανός πρόεδρος Ουίλσον και ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Λόυντ Τζόρτζ.

- Κατευθυντήριοι στόχοι των νικητριών δυνάμεων: 1) η ρύθμιση του γερμανικού ζητήματος, που θα διαιώνιζε τη μειονεκτική θέση της Γερμανίας και θα απέτρεπε επικίνδυνη αύξηση της ισχύος της και 2) η χάραξη νέων συνόρων στην Κεντρική και την Ανατολική Ευρώπη και στην Εγγύς Ανατολή, με γνώμονα όχι τα δυναστικά συμφέροντα αλλά τις διάφορες εθνότητες.

- Συνθήκη των Βερσαλλιών: Υπογράφηκε ανάμεσα στη Γερμανία και τις νικήτριες δυνάμεις, υπερίσχυσαν οι απόψεις και οι επιδιώξεις της Γαλλίας. οι κυριότεροι όροι της συνθήκης ήταν εδαφικοί, στρατιωτικοί και οικονομικοί. - Η Γερμανία έχασε εδάφη και υποχρεώθηκε να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις δυσανάλογες προς τις δυνατότητές της.

- Συνθήκη του Νεϊγύ 1919: με τη Βουλγαρία.  Επιβεβαίωσε την ελληνική κυριαρχία επί των εδαφών μεταξύ του Έβρου και του Νέστου έως τα τουρκοβουλγαρικά σύνορα. Προέβλεπε την αμοιβαία και εθελούσια μετανάστευση των Βουλγάρων από την Ελλάδα και των Ελλήνων από τη Βουλγαρία.

- Συνθήκη των Σεβρών 28 Ιουλίου/ 10 Αυγούστου 1920: με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Παραχωρήθηκε στην Ελλάδα, η Θράκη, η Δυτική και η Ανατολική, και αναγνωρίστηκε η ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Αιγαίου, εκτός από τα Δωδεκάνησα.  Ανατέθηκε επίσης στην Ελλάδα η προσωρινή διοίκηση της περιοχής της Σμύρνης.  Η Κων/πολη και τα Στενά αποτέλεσαν ουδέτερη ζώνη υπό τον έλεγχο συμμαχικής επιτροπής.

- Συνέπεια εθνικισμού των νικητών: Πληθώρα μειονοτήτων σε πολλές χώρες -> προστριβές και συγκρούσεις.

- Γερμανία: καταδικάστηκε επίσημα ως υπεύθυνη για τον πόλεμο και για τις συνακόλουθες καταστροφές, προσέβαλε τους Γερμανούς και ευνόησε την ανάπτυξη ακραίων εθνικιστικών κινημάτων, με πρώτο το ναζιστικό, που οδήγησε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

- Συνθήκη ειρήνης των νικητών με την Οθωμανική Αυτοκρατορία -> η απώλεια εδαφών, που προσαρτήθηκαν σε άλλες χώρες ή αποτέλεσαν ανεξάρτητα κράτη, σε συνδυασμό με την ταπεινωτική μεταχείριση από τους Συμμάχους, ευνόησε την ανάπτυξη ενός εθνικιστικού κινήματος με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλ, το οποίο μεταμόρφωσε την Τουρκία σε εθνικό κράτος.

- Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης - 24 Ιουλίου 1923: μετά την ήττα της Ελλάδας κατά τη μικρασιατική εκστρατεία, ήταν η οριστική συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Τουρκίας και των συμμάχων της Συννενόησης. Η Τουρκία ανάκτησε την ανατολική Θράκη και την περιοχή της Σμύρνης. Αναγνωρίστηκε η κυριαρχία της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα και ορίστηκαν τα σύνορα.

5.  Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (1919-1922)

- Η προάσπιση των εθνικών συμφερόντων της Ελλάδας ήταν δύσκολη υπόθεση.

- Η απουσία της Ρωσίας, η επιθυμία της Αγγλίας και της Γαλλίας να περιορίσουν τις βλέψεις της Ιταλίας μέσω των διεκδικήσεων της Ελλάδας, καθώς και οι χωρίς προηγούμενο επιτυχείς διπλωματικοί χειρισμοί του Βενιζέλου και των συνεργατών του, αποσόβησαν το ενδεχόμενο να απολέσει η Ελλάδα κεκτημένα ήδη εδάφη.

- 1918: Διάφορες οργανώσεις των Ελλήνων του Πόντου -> ίδρυση ανεξάρτητου ποντιακού ή ποντοαρμενικού κράτους.

- Βενιζέλος: ευνοούσε τη στήριξη από τους Έλληνες του Πόντου ενός αρμενικού κράτους, το οποίο φαινόταν λιγότερο ουτοπικό από ένα ποντιακό κράτος και είχε την υποστήριξη τόσο του Πατριαρχείου Κων/πόλεως όσο και του Αρμενικού Πατριαρχείου.

- Δημιουργία Ποντοαρμενικής Ομοσπονδίας τον Ιανουάριο του 1920 : έπεσε θύμα του εθνικού κινήματος των Τούρκων.

- Βενιζέλος: επιδίωξε την κατάληψη από την Ελλάδα της Σμύρνης και του βιλαετίου του Αϊδινίου.

- Ήττα της Ελλάδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο - διάλυση της νικήτριας συμμαχίας του Παγκόσμιου Πολέμου -> Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. Εκλογική ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1/14 Νοεμβρίου 1920 και επάνοδος του Κων/νου στον θρόνο της Ελλάδας. Επέκταση του ελληνικού μετώπου στη Μ.Ασία και διάσπαση του από τα τουρκικά στρατεύματα τον Αύγουστο 1922. Πυρπόληση της Σμύρνης.

- Σεπτέμβρης 1922: εκδηλώθηκε κίνημα αξιωματικών του στρατού υπό τον Νικόλαο Πλαστήρα -> οι  κινηματίες υποχρέωσαν τον Κων/νο να αποχωρήσει οριστικά από την Ελλάδα και παρέπεμψαν σε δίκη, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, 6 στελέχη της βασιλικής παράταξης που εκτελέστηκαν το Νοέμβριο του ίδιου έτους.

- Αντίπαλος της Ελλάδας στη διάσκεψη της Λωζάννης ήταν η Νέα Τουρκία.

- Με την πρώτη σύμβαση (Λωζάννης) που υπογράφηκε μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στις 30 Ιανουαρίου/12 Φεβρουαρίου 1923 συμφωνήθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή των Ελλήνων ορθοδόξων χριστιανών της Τουρκίας και των μουσουλμάνων της Ελλάδας. Εξαιρέθηκαν από την υποχρεωτική ανταλλαγή οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης και οι Έλληνες κάτοικοι της Κων/πολης και των νησιών της Ίμβου και της Τενέδου. Με την ίδια σύμβαση επιβεβαιώθηκε η παραμονή στην Κων/πολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

- Σε σύγκριση με τη συνθήκη των Σεβρών, η Συνθήκη της Λωζάννης ήταν σκληρή και ταπεινωτική για την Ελλάδα

6.  Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

- Ογκώδεις διαδηλώσεις δυσαρεστημένων πολιτών στην Πετρούπολη, ανταρσίες στον στρατό οδήγησαν στην πτώση της μοναρχίας και στην ανάληψη της εξουσίας από  προσωρινή κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Κερένσκυ.

- Από τη μια μεριά βρισκόταν η προσωρινή  κυβέρνηση, που εκπροσωπούσε τους φιλελεύθερους  αστούς και από την άλλη βρίσκονταν οι συνελεύσεις (σοβιέτ) των εργατών και των στρατιωτικών, των οποίων η δύναμη και η επιρροή αυξανόταν συνεχώς και έθεταν υπό αμφισβήτηση της νομιμότητας της κυβέρνησης.

- Σοβιέτ: εκλεγμένα κυβερνητικά συμβούλια που απάρτιζαν οι αντιπρόσωποι των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτών κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 στη Ρωσία

- Μπολσεβίκοι (= πλειοψηφικοί): τα μέλη της αριστερής πτέρυγας του ρωσικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, οι οποίοι με επικεφαλής το Λένιν, προχώρησαν στην επανάσταση. Απαιτούσαν την άμεση κατάπαυση των εχροπραξιών, την ελευθερία των εθνοτήτων, την εθνικοποίηση των γαιών, των μεγάλων επιχειρήσεων και των τραπεζών, καθώς και τον έλεγχο της βιομηχανικής παραγωγής από τους εργάτες. Το Νοέμβριο (Οκτώβριο με το παλαιό ημερολόγιο) ανέτρεψαν με τη βία την κυβέρνηση και κατέλαβαν την εξουσία.

- Διχασμός στην ηγεσία σχετικά με τη συμέχιση του πολέμου.

- Μάρτιος 1918: η επαναστατική κυβέρνηση της Ρωσίας δέχτηκε τους γερμανικούς όρους  και υπέγραψε τη Συνθήκη του Μπρεστ-Λιτόφσκ: η Ρωσία εγκατέλειπε στη Γερμανία, την Πολωνία, την Ουκρανία, τη Λιθουανία και τις επαρχίες της Βαλτικής, και στην Οθωμανική αυτοκρατορία την περιοχή του Καυκάσου.

- Η επαναστατική ηγεσία είχε υποσχεθεί την ειρήνη, τη διανομή των γαιών και την αυτοδιάθεση των λαών της προεπαναστατικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας, χωρίς όμως να είναι τελικά διατεθειμένη να συμβάλει στον διαμελισμό της χώρας.

- Θεωρητικός της Ρωσικής Επανάστασης: Βλαδίμηρος Ουλιάνοφ (Λένιν).

- Τα πολιτικά κόμματα, που αντανακλούσαν τις διάφορες κοινωνικές τάξεις και τα συμφέροντά τους, δεν είχαν πια θέση στη διακυβέρνηση της χώρας και καταργήθηκαν, με εξαίρεση το Κομμουνιστικό Κόμμα, που τέθηκε και αυτό υπό την πολιτική κηδεμονία της κομμουνιστικής επαναστατικής ηγεσίας.

- Ρωσία: Ίδρυση διεθνούς οργάνωσης όλων των κομμουνιστικών κομμάτων = Τρίτη Διεθνής ή Κομμουνιστική Διεθνής Μάρτιος 1919

- Εκδήλωση δύο κομμουνιστικών επαναστατικών κινημάτων, των Σπαρτακιστών στη Γερμανία και του Μπέλα Κουν στην Ουγγαρία.

- Η εξουσία πέρασε από τον Λένιν στον Στάλιν.

- Στόχος απώτερος της Διεθνούς: η προαγωγή της επανάστασης σε όλο τον κόσμο.

- 1922: η Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών περιλάμβανε 4 δημοκρατίες: τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Υπερκαυκασία, δηλ. τις χώρες της προεπαναστατικής Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ  Δ'

Η Ευρώπη και ο κόσμος κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου

1.  Η ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1920-1930

- Σύσταση της Κοινωνίας των Εθνών. Συλλογική ασφάλεια (βασική αρχή ειρηνικής συνύπαρξης των κρατών)

- 1926: η ηττημένη Γερμανία εντάχθηκε στην ΚΤΕ, ενώ ένα έτος νωρίτερα, είχε στο Λοκάρνο  συνομολογήσει με τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Μ.Βρετανία και την Ιταλία τη διατήρηση του εδαφικού καθεστώτος που είχε θεσπιστεί με τη Συνθήκη των Βερσαλιών και την ειρηνική επίλυση των διεθνών διαφορών.

- Σύμφωνο Μπριάν- Κέλογκ 1928: είχε κηρυχτεί ο πόλεμος εκτός νόμου, ενώ το επόμενο έτος ο ίδιος ο Αριστείδης Μπριάν, ως πρωθυπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, είχε φθάσει να προτείνει, για πρώτη φορά, την ένωση της Ευρώπης σε ενιαίο διακρατικό σχήμα.

- Αισθητή ανάκαμψη της Ευρώπης αλλά υπηρχαν και αρνητικοί κραδασμοί: νομισματική ρευστότητα, πιέσεις για την αποπληρωμή των πολεμικών αποζημιώσεων, δυσχέρεια στην εξεύρεση αγορών για τα βιομηχανικά αγαθά που παράγονταν με αυξημένους ρυθμούς,  η δυσπραγία του αγροτικού κόσμου εξαιτίας της μείωσης των τιμών των αγροτικών προϊόντων.

- Στάλιν: θα επιχειρήσει μετά τον θάνατο του Λένιν, την οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα, την ΕΣΣΔ, υπό τη δική του συγκεντρωτική εξουσία. Προκειμένου να επισπεύσει την πορεία  προς τον σοσιαλισμό, θα επιβάλει την κρατικοποίηση της καλλιεργήσιμης γης και την επιτάχυνση της εκβιομηχάνισης στο πλαίσιο μιας αυστηρά προγραμματισμένης οικονομίας υπό τον πλήρη έλεγχο του κράτους.

- Μουσολίνι: εμπνευστής της φασιστικής ιδεολογίας. Έξαρση του εθνικισμού

2.   ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1923-1930)

- Το φιλοβενιζελικό στρατιωτικό καθεστώς επανέφερε στο τέλος του 1923, το κοινοβουλευτικό καθεστώς.

- 25 Μαρτίου 1924: ανακηρύχτηκε με πρωτοβουλία υου Αλέξανδρου Παπαναστασίου και επικυρώθηκε με δημοψήφισμα η αβασίλευτη δημοκρατία.

-1) Κυβερνητική αστάθεια, 2) απειλή επέμβασης του στρατού στην πολιτική ζωή, 3) η κατάλυση του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος, 4) επιβολή μιας βραχύβιας δικτατορίας από τον στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο.

- Συγκρότηση οικουμενικής κυβέρνησης υπό τον Αλέξανδρο Ζαϊμη.

- 1927: Ψηφίστηκε το νέο Σύνταγμα της Ελλάδας.

- Εκλογική επικράτηση του Κόμματος των Φιλελευθέρων, τον Αύγουστο του 1928 και επάνοδος του Ελευθερίου Βενιζέλου.

- Προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία.

- 1920: είχε βελτιωθεί η παραγωγική διαδικασία, σημαντικά έργα υποδομής, είχε σταθεροποιηθεί το εθνικό νόμισμα, είχε αναπτυχθεί η εμπορική κίνηση και είχε δρομολογηθεί η ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανίας.

- Η πολιτική των εδαφικών διεκδικήσεων ειχε εγκαταληφθεί.

- 1928-1932: θα συνομολογηθούν οι σημαντικές  διμερείς συμφωνίες με την Ιταλία, τη Γιουγκοσλαβία και την Τουρκία.

3.  Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ

-Μεγάλη οικονομική κρίση των ετών 1929-1932 με συνέπειες και στην Ευρώπη τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία.

- Η σταλινική Ρωσία και η φασιστική Ιταλία στο εξωτερικό, αλλά και οι οπαδοί τους στο εσωτερικό των δημοκρατικών χωρών της Ευρώπης ενθαρρύνονταν και ενισχύονταν στην αντίθεσή τους κατά του φιλελευθερισμού.

- Γερμανία: Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ.

- Χίτλερ: κατήργησε μετά και από δημοψήφισμα το 1934, τη δημοκρατία και αυτοαναγορεύθηκε πρόεδρος του Ράιχ συγκεντρώνοντας όλες τις εξουσίες.

-1) Η αποτελεσματικότητα της προπαγάνδας υπέρ του νέου καθεστώτος, 2) η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων της οικονομίας, 3) η δραστική μείωση της ανεργίας, 4) η βίαιη καταστολή κάθε αντίδρασης => ολοκληρωτική επικράτηση του ναζισμού.

- Η ΚΤΕ εξασθενεί δραματικά και καταρρέει.

5.   Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΚΡΙΣΙΜΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1930-1940

- Στις εκλογές της 5η Μαρτίου 1933 επικράτησε το Λαϊκό Κόμμα, αντίπαλο του Κόμματος των Φιλελευθέρων και σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση υπό τον Παναγή Τσαλδάρη, με υπουργό Εξωτερικών τον Δημήτριο Μάξιμο.

- Πολιτική πόλωση / Απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου.

- Οκτώβρης 1935: πραξικόπημα των αντιβενιζελικών, το οποίο οδήγησε στην αντικατάσταση του Συντάγματος του 1927 από εκείνο του 1911 και στην επαναφορά του καθεστώτος της βασιλευόμενης δημοκρατίας. Ο πρίγκηπας Γεώργιος επανήλθε στο θρόνο ως Γεώργιος Β'.

- 1936: Ισοψήφιση των δύο κομμάτων, Λαϊκού και Φιλελευθέρων.

- 4 Αυγούστου 1936 Ιωάννης Μεταξάς: θα καταλύσει τους δημοκρατικούς θεσμούς και θα κυβερνήσει έκτοτε, ως δικτάκτορας.

- Ελλάδα: αυξημένη φορολόγηση και έκτακτα κυβερνητικά μέτρα -> χρεοκοπία το 1932.

- 9 Φεβρουαρίου 1934: η Ελλάδα συνυπέγραψε το τετραμερές Βαλκανικό Σύμφωνο με τη Γιουγκοσλαβία, τη Ρουμανία και την Τουρκία, προκειμένου οι χώρες αυτές  να προασπίσουν από κοινού την εδαφική ακεραιότητά τους απέναντι στην  πολιτική που είχε υιοθετήσει η Βουλγαρία.

- Ελλάδα: θα αποφύγει τον ασφυκτικό οικονομικό και πολιτικό εναγκαλισμό της χιτλερικής Γερμανίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ  Ε'

Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος

1.  ΠΡΟΣ ΝΕΑ ΕΝΟΠΛΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ

- Δραματικές εξελίξεις: Η πραξικοπηματική επαναστρατικοποίηση της Ρηνανίας, τον Μάρτιο του 1936. /11 Μαρτίου 1938: 1) ενσωμάτωση της ανεξάρτητης Αυστρίας στο Τρίτο Ράιχ, ως αποτέλεσμα εκβιαστικών ενεργειών του Βερολίνου, 2) διαμελισμός της Τσεχοσλοβακίας μεταξύ των ετών 1938 και 1939 και τελικά η προσάρτηση στη Γερμανία της Μοραβίας και της Βοημίας.

- Οι πρωθυπουργοί των δύο συμμαχικών χωρών, Νταλαντιέ και Τσάμπερλαιν έχοντας υιοθετήσει την πολιτική του κατευνασμού απέναντι στον αντίπαλο, θα αποδεχτούν στις 29 Σεπτεμβρίου 1938, κατά την τετραμερή Συνδιάσκεψη του Μονάχου (Μ.Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία), την απαίτηση του Χίτλερ να προσαρτήσει τα εδάφη της Τσεχοσλοβακίας που κατοικούνταν στην πλειονότητά τους από τους Σουδήτες.

- 15 Μαρτίου 1939: ο Χίτλερ καταπατώντας τις υποσχέσεις του, καταλύει πραξικοπηματικά την ανεξαρτησία ολόκληρης της Τσεχοσλοβακίας, ο Τσάμπερλαιν θα δηλώσει ότι κάθε παραπέρα διαπραγμάτευση με τον Χίτλερ είναι αδύνατη.

- Χίτλερ: νέες εδαφικές διεκδικήσεις - στράφηκε προς την Πολωνία, ζητώντας να προσαρτήσει την ελεύθερη πόλη του Ντάντσιχ, κατοικημένη από πλειονότητα γερμανική.

- Η Πολωνική κυβέρνηση θα αρνηθεί κάθε διαπραγμάτευση επί του θέματος αυτού και οι κυβερνήσεις της Γαλλίας  και της Μ.Βρετανίας, παρά την έκδηλη επιθυμία τους να αποφύγουν την πολεμική εμπλοκή, θα της συμπαρασταθούν σταθερά.

- Υπογραφή στις 24 Αυγούστου 1939: Συνθήκη με τη Σοβιετική Ένωση - Σύμφωνο Μολότοφ-Ριμπεντροπ (συνθήκη μη επίθεσης και μυστικό πρωτόκολλο ενδεχόμενου διαμελισμού της Πολωνίας)

- Τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Πολωνία τα χαράματα της 1ης Σεπτεμβρίου 1939 -> η πολωνική κυβέρνηση επιζητούσε τη βοήθεια των συμμάχων της, Γάλλων και Βρετανών.

- 3 Σεπτεμβρίου: οι Βρετανοί απαίτησαν με τελεσίγραφο να αποσυρθούν τα γερμανικά στρατεύματα από την Πολωνία και μετά από την απόρριψή του, κήρυξαν, τον πόλεμο στη Γερμανία.

3.  Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ.

- Η Ελλάδα προσπάθησε στην αρχή να κρατήσει ουδετερότητα.

- Μουσολίνι: επιθυμούσε την κατάληψη της Ελλάδας για τον έλεγχο της ανατολικής Μεσογείου.

- Τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία απαίτησε τελεσιγραφικά από την Αθήνα την εκχώρηση της κυριαρχίας επί σημαντικού  τμήματος του ελληνικού εθνικού εδάφους.

- Ι.Μεταξάς: απέρριψε την ιταμή αξίωση: η Ελλάδα θα υπεράσπιζε τα κυριαρχικά της δικαιώματα -> η αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού θα συνοψιστεί στη λέξη "ΟΧΙ".

- Ο ελληνικός στρατός με αρχιστράτηγο τον Αλέξανδρο Παπάγο, κατόρθωσε να ανακόψει την προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο.

- Στις 14 Νοεμβρίου αντεπιτέθηκε κατά του εχθρού στην Αλβανία, από όπου και είχε εκδηλωθεί η εισβολή.

- Νικηφόρα πορεία του ελληνικού στρατού.

- Εαρινή επίθεση που εξαπέλυσαν οι Ιταλοί τον Μάρτιο του 1941 αποκρούστηκε.

- Χίτλερ: σχέδιο Μπαρμπαρόσα για την εισβολή στη Σοβιετική Ένωση -> όφειλε να ασφαλίσει τα νώτα του, εξουδετερώνοντας κάθε εστία απειλής στη βαλκανική Χερσόνησο ή στο Αιγαίο πέλαγος.

- Σχέδιο Μαρίτα: Εισβολή στην Ελλάδα - 6 Απριλίου 1941 -> οι Έλληνες αντιστάθηκαν.

- Θεσσαλονίκη: καταλήφθηκε στις 9 Απριλίου και η Αθήνα: στις 27 Απριλίου.

- Χίτλερ: αναγκαστική στροφή και καθυστλερηση στα Βαλκάνια -> αναβάλει την εκτέλεση της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα κατά της Σοβιετικής Ένωσης.

- Μετά την κατάληψη του εθνικού εδάφους η ελληνική κυβέρνηση μετέφερε την έδρα της έξω από την Ελλάδα, στο Κάιρο, στη Νότια Αφρική και τελικά στο Λονδίνο.

- Διεκδίκηση των εδαφών της Δωδεκανήσου, της Βόρειας Ηπείρου, της Κύπρου.

- Πράξεις αντίστασης -> ισχυρές μαζικές οργανώσεις: ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ.

- Μόνο οι Έλληνες κατόρθωσαν να μη συμμετάσχουν στην εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ένωσης -> βαρύ τίμημα.

4. Η ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΚΑΙ Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΗ ΗΤΤΑ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ - Η ΣΥΝΘΗΚΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ

- Σεπτέμβρης 1942: οι Γερμανοί καθηλώνονται στην πόλη Στάλινγκραντ -> αποφασιστικές μάχες. Ανακόπτεται η νικηφόρα πορεία των δυνάμεων του άξονα αλλά και της Ιαπωνίας στον Ειρηνικό.

- Διαδοχική συνθηκολόγηση της χιτλερικής Γερμανίας και της Ιαπωνίας.

- Μουσολίνι: Νικημένος σε όλα τα μέτωπα, θα ανατραπεί στις 25 Ιουλίου 1943 για να συλληφθεί και να εκτελεστεί από τους Παρτιζάνους.

- Σοβιετικοί: απωθούν τους Γερμανούς από τα εδάφη τους και εισβάλλουν το 1944 στην Ανατολική Ευρώπη.

- Απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία.

- Μάρτιος 1945: τα αγγλοαμερικανικά στρατεύματα διάβαιναν τον Ρήνο, ενώ από την ανατολική Ευρώπη, οι Σοβιετικοί εφορμούσαν προς τη κατεύθυνση του Βερολίνου.

- Συνάντηση δυτικών και Σοβιετικών συμμάχων στον ποταμό Έλβα στις 26 Απριλίου 1945.

- Αυτοκτονία Χίτλερ και συνθηκολόγηση άνευ όρων της Γερμανίας: 8 Μάιου 1945 από τον στρατηγό Γιοντλ.

- Αμερικανοί: χρήση της ατομικής βόμβας στις 6 Αυγούστου στη Χιροσίμα και στις 9 Αυγούστου στο Ναγκασάκι.

5.    ΤΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ - ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ.

- Μεικτή διεθνής επιτροπή υπό την αιγίδα του ΟΗΕ επιφορτίστηκε με τον εντοπισμό και την υποδειγματική τιμωρία των ενόχων.

- Δίκη της Νυρεμβέργης μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 1946: καταδίκη σε θάνατο των ηγετικών στελεχών, πολιτικών και στρατιωτικών, της χιτλερικής Γερμανίας.

- Μείζων έγκλημα: Προσπάθεια γενοκτονίας των Εβραίων. Κατάληψη της Πολωνίας: δημιουργία γκέτο της Βαρσοβίας, όπου συνωστίστηκαν υπό περιορισμό 500.000 Εβραίοι. Φυσική εξόντωση μετά από επώδυνη παραμονή σε γκέτο ή σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, μαζικές εκτελέσεις, χρήση δηλητηριωδών αερίων. Στρατόπεδα Άουσβιτς, Τρεμπλίνκα, Νταχάου, Μπέλζετς, Σόμπιμπορ: απανθρωπιά και τρόμος.

- Συνέπειες Β' Παγκοσμίου Πολέμου: τεράστιες ανθρώπινες και υλικές απώλειες σε κλίμακα παγκόσμια, καταστροφή πόλεων, πλουτοπαραγωγικών πηγών κ.α.

6.   Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΩΝ ΝΙΚΗΤΩΝ

- Οκτώβρης 1944: ο Τσόρτσιλ και ο Στάλιν, ερήμην του Ρούζβελτ, είχαν κατανείμει την επιρροή τους στη νότια Χερσόνησο, Ελλάδα, Βουλγαρία και Γιουγκοσλαβία, υπέρ της Βρετανίας στην πρώτη, υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης στη δεύτερη και κατ' ισομοιρία στην τρίτη περίπτωση.

- Συνδιάσκεψη των Τριών Μεγάλων, Τσόρτσιλ, Ρούζβελτ και Στάλιν, στη Γιάλτα το 1945: συγκρότηση κυβερνήσεων αντιπροσωπευτικών όλων των δημοκρατικών τάσεων με στόχο τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών, υπό τον τριμερή συμμαχικό έλεγχο.

- Οι δυτικοί σύμμαχοι θεώρησαν ότι η συμφωνία αυτή είχε καταπατηθεί από τον Στάλιν στη Ρουμανία και την Πολωνία.

- Συνδιάσκεψη κορυφής των Τριών στο Πότσνταμ, τον Ιούλιο του 1945.

-Σταθερή πρόθεση της Σοβιετικής Ένωσης να επιβάλει τον έλεγχό της στην Ανατολική Ευρώπη. Οι Δυτικοί ήταν ξεκάθαρα αντίθετοι. (Σιδηρούν παραπέτασμα: φράση του Τσόρτσιλ σχετικά με το χάσμα των δύο κοινωνικοοικονομικών συστημάτων της περιόδου του Ψυχρού πολέμου)

- Διχασμός στην Ελλάδα: Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση: έπρεπε να επιλεγεί η  οδός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας που εφαρμοζόταν στη Δύση. Αντίθετα, η αντιστασιακή οργάνωση ΕΑΜ-ΕΛΑΣ: πίστευε ότι έπρεπε να επιλεγεί η οδός του υπαρκτού σοσιαλισμού που είχε υιοθετήσει η Σοβιετική Ένωση.

- Γεώργιος Παπανδρέου: περιέλαβε στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση εκπροσώπους όλων των αντιμαχόμενων μεριδίων.

- Σύγκρουση μεταξύ φιλοκυβερνητικών δυνάμεων και δυνάμεων του ΕΛΑΣ.

- Συμφωνία Βάρκιζας - 12 Φεβρουαρίου 1945: διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών και δημοψηφίσματος επί του πολιτειακού ζητήματος.

7.   ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΚΑΙ Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

- Η διαίρεση της Γερμανίας σε 4 ζώνες κατοχής: το 40% του εδάφους της, στα ανατολικά, συνιστούσε τη ρωσική και το υπόλοιπο στα δυτικά, από βορρά προς νότο, την αγγλική, τη γαλλική και την αμερικανική ζώνη, ενώ το Βερολίνο αποτελούσε νησίδα υπό πολυμερή κατοχή.

- Τα εδάφη της Γερμανίας δυτικά παρέμειναν τα ίδια.

-Ρωσοπολωνική συμφωνία που υπογράφηκε στις 17 Αυγούστου 1945: μετακίνηση κατά 200 χιλιόμετρα των συνόρων της Πολωνίας προς τα δυτικά, έως τη γραμμή Όντερ-Νάισε, ενώ ακόμη ανατολικότερα, εδάφη που κατέχονταν παλιότερα από την Πολωνία ενσωματώθηκαν στην ΕΣΣΔ.

- Φινλανδία, Βουλγαρία, Ρουμανία: ανακωχή με τη Σοβιετική Ένωση, έχοντας υπαχθεί στον στρατιωτικό και στον πολιτικό έλεγχό της.

- Νέα δημοκρατική κυβέρνηση της Ρώμης: υποχρεωμένη να παραιτηθεί από κάθε τίτλο κυριαρχίας επί της Αιθιοπίας, της Αλβανίας και της Δωδεκανήσου.

- Συνδιάσκεψη του Αγίου Φραγκίσκου στις 7 Σεπτεμβρίου 1951: 49 κράτη συνομολόγησαν την υποχρέωση της Ιαπωνίας να παραιτηθεί από κάθε δικαίωμα σε εδάφη της Ασίας, της νότιας Σαχαλίνης, της Ανταρκτικής και των νότιων κτήσεων της στον Ειρηνικό. Απαλλάχτηκε επίσης από την άμεση καταβολή των επανορθώσεων.

- 8 Σεπτεμβρίου 1951: αμερικανοϊαπωνικό Σύμφωνο Ασφαλείας: υπογράμμιζε την αποκατάσταση σταθερών σχέσεων φιλίας και συνεργασίας μεταξύ Ουάσινγκτον και Τόκυο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ΣΤ'

Ο μεταπολεμικός κόσμος

1.  Η ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - Η ΣΥΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΟΗΕ

- ΗΠΑ και ΕΣΣΔ: υπερδυνάμεις - κράτη που είχαν συμφέροντα σε όλες τις περιοχές της υφηλίου.

- ΗΠΑ: Ελεύθερη οικονομία και πολυκομματικό πολιτικό σύστημα.

- ΕΣΣΔ: Κρατική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και μονοκομματικό πολιτικό σύστημα, βασισμένο στην παντοδυναμία του Κομμουνιστικού Κόμματος.

- Δυτικός συνασπισμός: με ηγέτη της ΗΠΑ, στον οποίο μετείχαν κράτη της Δυτ. Ευρώπης, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, κ.ά.

- Ανατολικός συνασπισμός: με ηγέτη την ΕΣΣΔ και μέλη του χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία, η Τσεχοσλοβακία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία.

- Διπολικό σύστημα.

- Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δυο χώρες ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος. (Ψυχρός πόλεμος: η μεταπολεμική περίοδος (1950 και μετά), στην οποία κυριαρχούν οι ανταγωνισμοί μεταξύ των ΗΠΑ και της ΕΣΣΔ, σε επίπεδο πολιτικής και οικονομικής πολιτικής καθώς και εξοπλισμών.)

- Οι δύο υπερδυνάμεις διέθεταν μεγάλα πυρηνικά οπλοστάσια -> διαμορφώθηκε η ισορροπία του τρόμου, δηλ. μια κατάσταση στην οποία κάθε υπερδύναμη απειλούσε την άλλη με πυρηνική καταστροφή.

- Ανάπτυξη του κινήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης το 1957, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, προδρόμου της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης.

- 1960: οι περισσότερες αποικίες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους - Η πλειονότητα των νέων αυτών κρατών συγκρότησε τον τρίτο Κόσμο.

-Τρίτος Κόσμος: το σύνολο των χωρών της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής που προέκυψαν στο πλαίσιο της μεταπολεμικής διαδικασίας για αποαποικιοποίηση, εκδημοκρατισμό και για εθνική χειραφέτηση των χωρών που το προηγούμενο διάστημα βρίσκονταν υπό αποικιακό καθεστώς. Αρχικά ο όρος χρησι­μοποιήθηκε για να δηλώσει όσες χώρες δεν εντάχθηκαν στο δυτικό ή ανατολικό συνασπισμό κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

-Απρίλιος - Ιούνιος 1945: Συγκλήθηκε στον Αγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ η ιδρυτική διάσκεψη του νέου Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), με τη συμμετοχή 50 χωρών που πολεμούσαν τον Άξονα, ανάμεσά τους και η Ελλάδα.

- Ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ αποτελεί υποχρεωτικό Διεθνές Δίκαιο, βασίζεται στην αρχή της κυρίαρχης ισότητας μεταξύ των κρατών και απαγορεύει τη χρήση βίας, παρά μόνο για σκοπούς αυτοάμυνας.

- Τα βασικά όργανα του ΟΗΕ είναι ο Γενικός Γραμματέας, η Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας.

- Το συμβούλιο Ασφαλείας είναι το ισχυρότερο όργανο του ΟΗΕ, επιφορτισμένο με την εξέταση προβλημάτων που οδηγούν στην διατάραξη της ειρήνης. Μπορεί να λάβει αποφάσεις που δεσμεύουν τα κράτη μέλη του ΟΗΕ. Μετέχουν, ως μόνιμα μέλη, 5 χώρες: ΗΠΑ, ΕΣΣΔ, Βρετανία, Γαλλία και Κίνα.

- Ο Καταστατικός Χάρτης του ΟΗΕ όρισε ότι για να ληφθεί απόφαση από το Συμβούλιο Ασφαλείας, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη των πέντε μόνιμων μελών. Αν ένα από αυτά διαφωνεί ρητά, τότε απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί = δικαίωμα βέτο.

2.   Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

- Συμφωνία Ποσοστών: σύνηψαν στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1944 ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο Σοβιετικός ηγέτης Ιωσήφ Στάλιν: η ΕΣΣΔ θα έλεγχε τις χώρες του εσωτερικού των Βαλκανίων, ενώ η Ελλάδα θα περιερχόταν υπό βρετανική επιρροή.

- Μετά το 1945, η Γερμανία μοιράστηκε σε 4 ζώνες κατοχής: 1) τη ζώνη των ΗΠΑ, 2) της Βρετανίας, 3) της Γαλλίας και 4) της ΕΣΣΔ και έγινε πεδίο ανταγωνισμού.

-Οι Δυτικοί επιθυμούσαν την ανάκαμψη της γερμανικής οικονομίας ενώ οι σοβιετικοί ανησυχούσαν για την επανεμφάνιση του γερμανικού μιλιταρισμού.

- 1946: άρχισε ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος.

- Οι Δυτικοί φοβήθηκαν ότι σε περίπτωση νίκης των κομμουνιστικών δυνάμεων στην Ελλάδα η ΕΣΣΔ θα αποκτούσε έξοδο στη Μεσόγειο.

- Ο Αμερικανός πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν εξήγγειλε το λεγόμενο Δόγμα Τρούμαν: η αμερικανική κυβέρνηση προσέφερε σημαντική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια στην Ελλάδα και στην Τουρκία, ώστε να αντισταθούν στον κομμουνισμό -> προκάλεσε εξάρτηση της Ελλάδας από τις ΗΠΑ.

-Οι Αμερικάνοι πίστευαν ότι αν δεν ανασυγκροτούνταν οικονομικά οι δυτικές χώρες, θα υπέκυπταν στη σοβιετική επιρροή.

- 1947: ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Μάρσαλ ανήγγειλε τη χορήγηση οικονομικής βοήθειας σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, δυτικές και ανατολικές. Η πρόταση έγινε δεκτή από τα κράτη της Δυτικής Ευρώπης (σχέδιο Μάρσαλ)

- Σοβιετικοί: ενέτειναν τον έλεγχό τους στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης γιατί θεωρούσαν ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να εξαγοράσουν τις χώρες της ηπείρου.

- Ρήξη του Γιουγκοσλαβικού ηγέτη Τίτο με τον Στάλιν, καθώς ο πρώτος δεν αποδέχτηκε  τον αυξημένο σοβιετικό έλεγχο.

- Ιούνιος 1948: Οι Σοβιετικοί απέκλεισαν τις δυτικές ζώνες κατοχής στο βερολίνο.

- Βορειοατλαντικό Σύμφωνο (ΝΑΤΟ): υπογράφηκε στην Ουάσινγκτον στις 4 Απριλίου 1949. Μέλη του ΝΑΤΟ: ΗΠΑ, Καναδάς, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία.

- Η Ελλάδα και η Τουρκία προσχώρησαν στο ΝΑΤΟ το 1952 και η Δυτική Γερμανία το 1955.

3.  Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

- 1949: Οι κομμουνιστές με ηγέτη τον Μάο Τσε-τουνγκ, επικράτησαν στον κινεζικό εμφύλιο πόλεμο και ίδρυσαν τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.

- Ιούλιος 1950: επίθεση της κομμουνιστικής Βόρειας Κορέας εναντίον της φιλοαμερικανικής Νότιας Κορέας.

- Νικίτα Χρουστσόφ: πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης: τα ειρηνικά επιτεύγματα του σοβιετικού κομμουνισμού αποτελούσαν εγγύηση για την επικράτησή του χωρίς πόλεμο.

- 1955: Σύμφωνο της Βαρσοβίας: συμμαχία των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης με τη Μόσχα.

- 1956: ο Χρουστσόφ εξήγγειλε την πολιτική της αποσταλινοποίησης (συστηματική διαδικασία εξάλειψης του αυταρχισμού και της προσωπολατρίας)  που διαβεβαίωνε ότι δε θα επαναλαμβάνονταν ορισμένες από τις υπερβολές της σταλινικής περιόδου.

- 1961: η ΕΣΣΔ και η Ανατολική Γερμανία ανήγειραν γύρω από το Δυτικό Βερολίνο, το περιβόητο τείχος για να εμποδίσουν την επικοινωνία μεταξύ των δύο τμημάτων της πόλης.

- Το Τείχος του Βερολίνου έγινε το σύμβολο της διαίρεσης της Ευρώπης έως την πτώση του, το 1989.

- 1962: Κρίση των πυραύλων της Κούβας - Στην Κούβα υπό την ηγεσία του Φιντέλ Κάστρο εγκαταστάθηκαν σοβιετικοί πύραυλοι, που θα μπορούσαν να πλήξουν τις ΗΠΑ.

- Τζον Κένεντυ - Νικίτα Χρουστσόφ: συμφώνησαν να μην εγκατασταθούν σοβιετικοί πύραυλοι στο νησί, ενώ και οι Αμερικανοί απέσυραν πυραύλους τους από την Τουρκία.

- Πόλεμος του Βιετνάμ / Ήττα των Γάλλων από τις κομμουνιστικές δυνάμεις του Χο Τσι Μινχ: δημιουργία νέων κρατών: του κομμουνιστικού Βόρειου Βιετνάμ και του φιλοαμερικανικού Νότιου Βιετνάμ, της Καμπότζης και του Λάος.

- Ακρότητες των αμερικανικών δυνάμεων στο Βιετνάμ.

-1975: Το Βόρειο Βιετνάμ επιτέθηκε στο Νότιο, νίκησε και η χώρα επανενώθηκε υπό κομμουνιστική εξουσία.

- 1971-1972: οι ΗΠΑ προσέγγισαν την κομμουνιστική Κίνα, η οποία είχε ήδη συγκρουστεί  με τη Σοβιετική Ένωση.

-1972: Χάρη στη νέα ανατολική πολιτική του Δυτικογερμανού καγκελάριου Βίλυ Μπραντ, η Δυτική Γερμανία αναγνώρισε την Ανατολική.

- 1975:Τελική Πράξη του Ελσίνκι: Μια διακήρυξη που αποσκοπούσε στο να διευκολύνει τη συνύπαρξη κρατών με διαφορετικά πολιτικά και κοινωνικά συστήματα και η οποία αναγνώριζε το απαραβίαστο των συνόρων στην Ευρώπη.

- 1973: Παγκόσμια πετρελαϊκή κρίση.

- 1981: Την προεδρία των ΗΠΑ ανέλαβε ο Ρόναλντ Ρίγκαν.

- Απόφαση του ΕΣΣΔ να εγκαταστήσει νέους πυραύλους στην Ευρώπη και την απάντηση του ΝΑΤΟ, το οποίο ανέπτυξε αντίστοιχους αμερικανικούς πυραύλους.

- Αναταραχή στην κομμουνιστική Πολωνία, όπου δημιουργήθηκε ένα μη ελεγχόμενο από το κομμουνιστικό κόμμα εργατικό συνδικάτο, η "Αλληλεγγύη", με ηγέτη τον Λεχ Βαλέσα.

- 1985: Στην εξουσία ανήλθε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Το 1989 επισκέφθηκε το Ανατολικό Βερολίνο και τάχθηκε υπέρ της ελεύθερης επικοινωνίας του με το Δυτικό, προκαλώντας λαϊκή αναταραχή στην Ανατολική Γερμανία.

- Η πτώση του Τείχους -> επανένωση της Γερμανίας.

- Γιέλτσιν: συμφώνησε με τους ηγέτες των άλλων σοβιετικών δημοκρατιών πάνω στη βάση της διάλυσης της Σοβιετικής  Ένωσης και της δημιουργίας μιας χαλαρής Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών.

4.  Η ΑΠΟΑΠΟΙΚΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΤΡΙΤΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

- Αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας των αποικιοκρατούμενων λαών.

- 1929: Παγκόσμια οικονομική κρίση.

- 1941-1942: Οι Ιάπωνες κατέκτησαν μεγάλες περιοχές της Ασίας.

- Ούτε η σοσιαλιστική ΕΣΣΔ, ούτε οι ΗΠΑ ήταν θετικές προς την αποικιοκρατία.

- Διαδικασία αποαποικιοποίησης.

- Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Βρετανοί υποσχέθηκαν να αποδώσουν στην Ινδία την ανεξαρτησία της.

- Μέση Ανατολή: αναπτυσσόταν ο αραβικός εθνικισμός υπό την ηγεσία του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ προέδρου της Αιγύπτου από το 1954, ο οποίος προσπάθησε να απαλλάξει τη χώρα του από τη βρετανική επιρροή.

- 1956: οι Αγγλογάλλοι εισέβαλαν στην Αίγυπτο, συγκεκριμένα στο Σουέζ, από όπου αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν λόγω της αντίδρασης της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ.

- Ο Γάλλος ηγέτης, στρατηγός Κάρολος Ντε Γκολ: παραχώρησε ανεξαρτησία στις γαλλικές αποικίες της Αφρικής το 1960 και στην Αλγερία το 1962.

- Τα νέα κράτη που ανέκυψαν από τη διαδικασία της αποαποικιοποίησης, κυρίως στην Ασία και στην Αφρική, συγκρότησαν τον Τρίτο Κόσμο.

- Κύριες επιδιώξεις τους: η κατοχύρωση της εθνικής ανεξαρτησίας του και η οικονομική τους ανάπτυξη.

- Τρίτος Κόσμος - Κίνημα των Αδεσμεύτων: Μέλη = Ινδία, Αίγυπτος, Γιουγκοσλαβία του Τίτο: Οι Αδέσμευτοι δεν επιζητούσαν απλώς τη διατήρησή τους εκτός των δύο συνασπισμών, δυτικού και ανατολικού, αλλά μια ενεργητική ουδετερότητα στον Ψυχρό Πόλεμο, ώστε να επηρεάσουν, ως αυτόνομος παράγοντας τη διεθνή σκηνή.

5.   Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ: ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

- Ανάγκη να ξεπεραστούν οι εθνικιστικοί ανταγωνισμοί / Απαιτούνταν συνεργασία για την ανασυγκρότηση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης.

- Μάιος 1949: Ιδρύθηκε το Συμβούλιο της Ευρώπης, διεθνής οργανισμός που αποσκοπεί στην ανάδειξη της κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

- Υποστηρικτές διακυβερνητικής συνεργασίας (διεθνείς οργανισμοί)/ Υποστηρισκτές δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής ομοσπονδίας -> όμως δεν υπήρχαν προϋποθέσεις -> Τρίτη επιλογή: Λειτουργισμός

- Λειτουργισμός: πρέσβευε ότι θα έπρεπε να ενοποιηθούν πρώτα ορισμένοι βασικοί τομείς της οικονομίας, ώστε να δημιουργηθούν οι πρακτικές προϋποθέσεις της ενότητας. ->  Δημιουργία Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων: Εκπρόσωποι όπως οι Γάλλοι Ρομπέρ Σουμάν και Ζαν Μονέ, ο Βέλγος Πολ-Ανρί Σπάακ, ο Γερμανός Κόνραντ Αντενάουερ, έμειναν στην Ευρωπαϊκή μνήμη ως πατέρες της Ευρώπης.

-  Σχέδιο Σουμάν:  θα δημιουργούνταν μία ανώτατη Αρχή που θα έλεγχε τις βιομηχανίες άνθρακα και χάλυβα της Γαλλίας, της Δυτικής Γερμανίας και όσων από τις άλλες χώρες ενδιαφέρονταν να μετάσχουν. Την πρόταση αποδέχτηκαν η Δυτική Γερμανία, η Ιταλία και οι χώρες της Μπενελούξ (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργου) και έτσι το 1952 συστάθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ)

- Υπερεθνικότητα: η δυνατότητα της ΕΚΑΧ (και των άλλων κοινοτήτων) να λαμβάνει αποφάσεις δεσμευτικές για τα κράτη-μέλη. Το στοιχείο αυτό διαφοροποιεί τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης από άλλους διαθνείς οργανισμούς.

 - 25 Μαρτίου 1957: Συνθήκη της Ρώμης: ίδρυε την Ευρωπαϊκή οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), επικεντρωμένη στις βασικές ελευθερίες της διακίνησης προϊόντων, κεφαλαίων και ατόμων. Από την αρχή σημείωσε μεγάλη οικονομική επιτυχία.

- 1992: Συνθήκη του Μάαστριχτ: προέβλεπε τη μετεξέλιξη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και τη σύσταση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της Ευρώπης (ΟΝΕ), που θα απέφερε τη δημιουργία κοινού νομίσματος.

- 2001: Τέθηκε σε ισχύ το νέο νόμισμα, το ευρώ.

6.  Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΩΣ ΤΟ 1974

- Οι εκλογές του 1950 και του 1951 έφεραν στην εξουσία τον συνασπισμό της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου, με αρχηγό τον στρατηγό τον Νικόλαο Πλαστήρα, και του κόμματος των Φιλελευθέρων με αρχηγό το Σοφοκλή Βενιζέλο.

- 1952: υπουργός Συντονισμού ήταν ο Γεώργιος Καρτάλης.

- 1952: εγκρίθηκε νέο Σύνταγμα - Το ίδιο έτος εκτελέστηκαν το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Νίκος Μπελογιάννης και οι συνεργάτες του.

- Εκλογές του 1952: επικράτησε το κόμμα του Ελληνικού Συναγερμού, υπό τον στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο.

- 1953: με πρωτοβουλία του υπουργού Συντονισμού Σπύρου Μαρκεζίνη, προχώρησε στην υποτίμηση της δραχμής.

- Καραμανλής: ίδρυσε νέο κόμμα, την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση.

- Ραγδαία οικονομική ανάπτυξη.

- Συμφωνία για τη Σύνδεση της Ελλάδας υπογράφηκε στην Αθήνα στις 9 Ιουλίου 1961 και προέβλεπε τη μελλοντική πλήρη ένταξη της χώρας στην Κοινότητα.

- Η σύνδεση με την ΕΟΚ θα επέφερε την οργανική ενσωμάτωση της Ελλάδας στο δυτικοευρωπαϊκό οικονομικό και πολιτικό σύστημα, θα σταθεροποιούσε τη δημοκρατία, θα ενίσχυε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας και θα την ισχυροποιούσε στο διεθνές πεδίο.

- 1963: Μια παρακρατική οργάνωση δολοφόνησε στη Θεσ/νίκη τον βουλευτή του ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη.

- Εκλογές 1963 και 1964: επικράτησε το κόμμα της Ένωσης Κέντρου, που σχημάτισε κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου.

- Η κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου ανατράπηκε μετά από αντισυνταγματική παρέμβαση του νέου βασιλιά Κωνσταντίνου Β' τον Ιούλιο του 1965.

- Κυβέρνηση σχημάτισαν πρώην βουλευτές της Ένωσης Κέντρου, που έμειναν γνωστοί ως αποστάτες.

- 21 Απριλίου 1967: συνωμότες αξιωματικοί κατέλυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα, επιβάλλοντας δικτατορία. Η δικτατορία βρισκόταν υπό την ηγεσία των συνταγματαρχών Γεωργίου Παπαδόπουλου και Νικολάου Μακαρέζου και του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού.

- Ο ελληνικός πολιτισμός αντιτάχθηκε έντονα και αντιστάθηκε στη δικτατορία, με πρωτοστάτες τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον Γεώργιο Μαύρο, τον Γεώργιο Ράλλη.

- Στο εξωτερικό ανέπτυξαν αντιστασιακή δράση ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, η Μελίνα Μερκούρη.

- Ξεχωρίζει η απόπειρα του Αλέκου Παναγούλη να σκοτώσει τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο.

- Εξέγερση του Πολυτεχνείου: 17 Νοέμβρη 1973.

- 25 Νοεμβρίου 1973: ο ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, με νέο πραξικόπημα, εγκαθίδρυσε το δικό του, σκληρότερο, δικτατορικό καθεστώς. Η δικτατορία καταρρέει με την τουρκική εισβολή στη Μεγαλόνησο.

- Κων. Καραμανλής: ανέλαβε την εξουσία.

7.   Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ Η ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

- 1974: Κων. Καραμανλής -> Μεταπολίτευση:  η μετάβαση της Ελλάδας από τη δικτατορία σε ένα σύγχρονο, ευρωπαϊκό δημοκρατικό καθεστώς. Η Μεταπολίτευση ξεκινάει με την επιστροφή του Κ. Καραμανλή από τη Γαλλία και την ανάληψη της εξουσίας μετά την πτώση της δικτατορίας, στις 24 Ιουλίου 1974.

- 1974: ο Καραμανλής ανακοίνωσε την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.

- Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου, Νέα Δημοκρατία υπό τον Κων. Καραμανλή, Ένωση Κέντρου - Νέες Δυνάμεις υπό τον Γεώργιο Μαύρο.

- 17 Νοέμβρη 1974 - Εκλογές: Νέα Δημοκρατία.

- Ιούνιος 1975: Νέο Σύνταγμα από τη Βουλή. - Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέχτηκε ο Κων. Τσάτσος.

- Νέα Δημοκρατία: επικράτησε και πάλι στις εκλογές του 1977.

- 1980: ο Καραμανλής εκλέχτηκε πρόεδρος της Δημοκρατίας.

- Την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας και τη θέση του πρωθυπουργού ανέλαβε ο Γεώργιος Ράλλης.

- Ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ ως πλήρους μέλους - Η συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στην ΕΟΚ υπογράφηκε στο Ζάππειο Μέγαρο, στην Αθήνα, στις 28 Μαϊου 1979.

- Στις εκλογές του 1981 και του 1985 επικράτησε το ΠΑΣΟΚ υπό την ηγεσία του Ανδρέα Παπανδρέου.

- Δημιουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας, στην αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης και στην αναδιανομή του εθνικού εισοδήματος.

- 1989- 1990: Κυβέρνηση σχημάτισε η νέα Δημοκρατία, με πρωθυπουργό τον Κων. Μητσοτάκη.

- 1993- 1995: Επανήλθε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

8.   ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

- Κύπρος: κατοικείται στην πλειονότητά του από πληθυσμό ελληνικό.

- Μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης οι Έλληνες Κύπριοι αποτελούσαν το 80% περίπου του πληθυσμού, ενώ υπήρχε και μια μειονότητα Τούρκων 18%.

- 1914: η Βρετανία προσάρτησε την Κύπρο και το 1915 την προσέφερε στην Ελλάδα ως αντάλλαγμα για την έξοδό της στον πόλεμο.

- Οκτώβριος 1931: εκδηλώθηκε μια αυθόρμητη ανέγερση των Ελλήνων Κυπρίων, η οποία κατεστάλη από τους Βρετανούς.

- 1950: η Εκκλησία της Κύπρου οργάνωσε δημοψήφισμα, στο οποίο το 95,7% των Ελλήνων Κυπρίων τάχτηκε υπέρ της ένωσης. - Το ίδιο έτος εκλέχτηκε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου ο χαρισματικός Μακάριος Γ'.

- 1η Απρίλη 1955: κυπριακός ένοπλος αγώνας από την ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών).

- Ανώτατος πολιτικός ηγέτης του Αγώνα ήταν: ο Μακάριος - Στρατιωτικός ηγέτης: ο Γεώργιος Γρίβας.

- 1963: ο Μακάριος πρότεινε τα "Δεκατρία Σημεία" για την αναθεώρηση του Συντάγματος -> η Τουρκία απέρριψε την πρόταση.

- 1964: η κυβέρνηση του Γ.Παπανδρέου απέστειλε στην Κύπρο μία μεραρχία για να τη θωρακίσει από το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολή.

- 15 Ιουλίου 1974: ο δικτάτορας Ιωαννίδης οργάνωσε πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, το οποίο όμως έδωσε στην Τουρκία το πρόσχημα να εισβάλει παράνομα στην Κύπρο στις 20 Ιουλίου.

- 14 Αυγούστου 1974: τα τουρκικά στρατεύματα εξαπέλυσαν δεύτερη εισβολή και κατέλαβαν το 38% του νησιού.

- Επόμενες κυβερνήσεις υπό τους προέδρους: Σπύρο Κυπριανού, Γιώργο Βασιλείου, Γλαύκο ΚΛηρίδη, Τάσσο Παπαδόπουλου.

-Το 1983 ο Ραούφ Ντενκτάς ανακήρυξε παράνομα την ανεξαρτησία της κατεχόμενης Κύπρου.

- Μάϊος 2004: πλήρης ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.