LECTIO VII:
ΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΞΕΧΕΙΜΩΝΙΑΣΜΑ
Caesar
propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat. Ex quibus
quattuor in Nerviis hiemare iubet et tribus imperat in Belgis remanere. Legatos
omnes frumentum in castra importare iubet. Milites his verbis admonet: «Hostes
adventare audio; speculatores nostri eos prope esse nuntiant. Vim hostium
cavere debetis; hostes enim de collibus advolare solent et caedem militum
perpetrare possunt».
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Ο Καίσαρας εξαιτίας της έλλειψης δημητριακών
εγκαθιστά τις λεγεώνες (του) σε πολλά χειμερινά στρατόπεδα. Διατάζει τέσσερις
από αυτές να ξεχειμωνιάσουν στη χώρα των Νερβίων και διατάζει τρεις να
παραμείνουν στη χώρα των Βέλγων. Δίνει εντολή σ’ όλους τους διοικητές των
λεγεώνων να μεταφέρουν σιτάρι στο στρατόπεδό (τους). Συμβουλεύει τους
στρατιώτες (του) με τα εξής λόγια: «Πληροφορούμαι ότι οι εχθροί πλησιάζουν· οι
ανιχνευτές μας αναγγέλλουν ότι αυτοί είναι κοντά. Οφείλετε/Πρέπει να φυλάγεστε
από τη δύναμη των εχθρών· γιατί οι εχθροί συνηθίζουν να (εξ)ορμούν από τους
λόφους και μπορούν να κατασφάξουν τους στρατιώτες (μας).
ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ
Caesar: ονομαστική ενικού,
αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Caesar -aris = Καίσαρας → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό.
propter: πρόθεση που συντάσσεται
με αιτιατική = εξαιτίας, λόγω και εκφράζει το εξωτερικό αναγκαστικό αίτιο.
frumenti: γενική ενικού, ουδέτερο,
β’ κλίση, του ουσιαστικού frumentum -i = δημητριακά, σιτάρι → στον πληθυντικό frumenta -orum = τα γεννήματα (ετερόσημο).
inopiam: αιτιατική ενικού,
θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού inopia -ae (singulare tantum)= έλλειψη → δεν σχηματίζει πληθυντικό αριθμό,
γιατί αποτελεί αφηρημένη έννοια.
legiones: αιτιατική πληθυντικού, θηλυκό, γ’ κλίση,
του ουσιαστικού legio -onis = λεγεώνα (η κύρια μονάδα του ρωμαϊκού στρατού:
4.200-6.000 άνδρες).
in: πρόθεση που εδώ
συντάσσεται με (τοπική) αφαιρετική= σε.
hibernis: αφαιρετική πληθυντικού,
ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού hiberna -orum (plurale tantum)= χειμερινό
στρατόπεδο → δεν σχηματίζει ενικό αριθμό.
multis: αφαιρετική πληθυντικού,
ουδέτερο, β’ κλίση, του επιθέτου multi, -ae, -a = πολλοί, πολλές, πολλά → δεν είναι εύχρηστο στον ενικό. Παραθετικά: plures, -es, -(i)a,
plurimi -ae, -a.
conlocat: γ’ ενικό, οριστική
ενεστώτα ενεργητικής φωνής, του ρήματος conloco, conlocavi, conlocatum,
conlocāre 1 = εγκαθιστώ, και με αφομοίωση: colloco, collocavi, collocatum,
collocāre 1.
Ex: πρόθεση που συντάσσεται
με (κυρίως) αφαιρετική = από.
quibus: αφαιρετική πληθυντικού,
θηλυκό, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, η οποία, το
οποίο.
quattuor: απόλυτο αριθμητικό
επίθετο, άκλιτο = τέσσερις, τέσσερις, τέσσερα.
in: πρόθεση που εδώ
συντάσσεται με (τοπική) αφαιρετική= σε.
Nerviis: αφαιρετική πληθυντικού,
αρσενικό, β’ κλίση, του ουσιαστικού Nervii -orum (plurale tantum)= οι Νέρβιοι,
η χώρα των Νερβίων → ως όνομα λαού ή έθνους δεν σχηματίζει ενικό αριθμό.
hiemare: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος hiemo, hiemavi, hiematum, hiemāre 1 = ξεχειμωνιάζω.
iubet: γ’ ενικό, οριστική
ενεστώτα ενεργητικής φωνής, του ρήματος iubeo, iussi, iussum, iubēre 2 =
διατάζω.
et: παρατακτικός
συμπλεκτικός σύνδεσμος = και.
tribus: δοτική πληθυντικού,
θηλυκό, γ’ κλίση, του απόλυτου αριθμητικού επιθέτου tres, tres, tria = τρεις,
τρεις, τρία → διαθέτει μόνο πληθυντικό αριθμό και δεν σχηματίζει κλητική (όπως όλα τα αριθμητικά).
imperat: γ’ ενικό, οριστική ενεστώτα ενεργητικής φωνής, του
ρήματος impero, imperavi, imperatum, imperāre 1 = διατάζω.
in: πρόθεση που εδώ
συντάσσεται με (τοπική) αφαιρετική = σε.
Belgis: αφαιρετική πληθυντικού,
αρσενικό, α’ κλίση, του ουσιαστικού Belgae -arum (plurale tantum) = οι Βέλγοι,
η χώρα των Βέλγων → ως όνομα λαού ή έθνους δεν σχηματίζει ενικό αριθμό.
remanere: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος remaneo, remansi, ―, remanēre 2 = παραμένω.
Legatos: αιτιατική πληθυντικού,
αρσενικό, β’ κλίση, του ουσιαστικού legatus -i = ο διοικητής της λεγεώνας.
omnes: αιτιατική πληθυντικού,
αρσενικό, γ’ κλίση, του επιθέτου omnis, omnis, omne = όλος, όλη, όλο → ως απόλυτη έννοια δεν σχηματίζει παραθετικά.
frumentum: αιτιατική ενικού,
ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού frumentum -i = δημητριακά, σιτάρι → στον πληθυντικό frumenta -orum = τα γεννήματα (ετερόσημο).
in: πρόθεση που εδώ
συντάσσεται με αιτιατική = προς, σε.
castra: αιτιατική πληθυντικού,
ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού castra -orum = στρατόπεδο → στον ενικό castrum -i = φρούριο, οχυρό (ετερόσημο).
importare: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος importo, importavi, importatum, importāre 1 = εισάγω,
φέρνω μέσα.
Milites: αιτιατική πληθυντικού,
αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού miles -itis = στρατιώτης.
his: αφαιρετική πληθυντικού,
ουδέτερο, της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc = αυτός, -ή, -ό.
verbis: αφαιρετική πληθυντικού,
ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού verbum -i = λόγος.
admonet: γ’ ενικό, οριστική
ενεστώτα ενεργητικής φωνής, του ρήματος admoneo, admonui, admonitum, admonēre
2= συμβουλεύω.
hostes: αιτιατική πληθυντικού,
αρσενικό ή θηλυκό (εδώ αρσενικό), γ’ κλίση, του ισοσύλλαβου ουσιαστικού hostis
-is = εχθρός.
adventare: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος advento, adventavi, adventatum, adventāre 1 = πλησιάζω.
audio: α’ ενικό, οριστική
ενεστώτα, ενεργητικής φωνής, του ρήματος audio, audi(v)i, auditum, audire 4 =
ακούω, πληροφορούμαι.
speculatores: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, γ’
κλίση, του ουσιαστικού speculator -oris = ανιχνευτής, κατάσκοπος.
nostri: ονομαστική
πληθυντικού,α’ πρόσωπο (για πολλούς κτήτορες), αρσενικό, της κτητικής
αντωνυμίας noster, nostra, nostrum = δικός μας, -ή μας, -ό μας.
eos: αιτιατική πληθυντικού,
αρσενικό, της δεικτικής, αντωνυμίας is, ea, id = αυτός,-ή,-ό.
prope: τοπικό επίρρημα = κοντά → Παραθετικά: propius, proxime.
esse: απαρέμφατο ενεστώτα του
βοηθητικού ρήματος sum, fui, ―, esse = είμαι, υπάρχω.
nuntiant: γ’ πληθυντικό, οριστική
ενεστώτα, ενεργητικής φωνής, του ρήματος nuntio, nuntiavi, nuntiatum, nuntiāre
1 = αναγγέλλω.
Vim: αιτιατική ενικού,
θηλυκό, γ’ κλίση, του ελλειπτικού ουσιαστικού vis = δύναμη → Κλίση:
Ον. vis vires
Γεν. - virium
Δοτ. - viribus
Αιτ. vim vires/-is
Κλ. - vires
Αφ. vi viribus
hostium: γενική πληθυντικού,
αρσενικό ή θηλυκό (εδώ αρσενικό), γ’ κλίση, του ισοσύλλαβου ουσιαστικού hostis
-is = εχθρός.
cavere: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος caveo, cavi, cautum, cavēre 2 = προσέχω, φυλάγομαι.
debetis: β’ πληθυντικό, οριστική
ενεστώτα, ενεργητικής φωνής, του ρήματος debeo, debui, debitum, debēre 2 =
οφείλω, πρέπει.
hostes: ονομαστική πληθυντικού,
αρσενικό ή θηλυκό (εδώ αρσενικό), γ’ κλίση, του ισοσύλλαβου ουσιαστικού hostis
-is = εχθρός.
enim: παρατακτικός,
διασαφητικός και αιτιολογικός σύνδεσμος. Έχει ανάλογη χρήση με τον σύνδεσμο γάρ
της αρχαίας ελληνικής = γιατί.
de: πρόθεση που συντάσσεται
με (κυρίως) αφαιρετική = από.
collibus: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικό,
γ’ κλίση, του ισοσύλλαβου ουσιαστικού collis -is = λόφος.
advolare: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος advolo, advolavi, advolatum, advolāre 1 = (εξ)ορμώ.
solent: γ’ πληθυντικό, οριστική
ενεστώτα, του ρήματος soleo, solitus sum, solitum, solēre 2 ημιαποθετικό =
συνηθίζω.
caedem: αιτιατική ενικού,
θηλυκό, γ’ κλίση, του ισοσύλλαβου ουσιαστικού caedes -is = σφαγή.
militum: γενική πληθυντικού,
αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού miles -itis = στρατιώτης.
perpetrare: απαρέμφατο ενεργητικού
ενεστώτα, του ρήματος perpetro, perpetravi, perpetratum, perpetrāre 1 =
διαπράττω, κάνω.Η έκφραση caedem perpetro = κατασφάζω.
possunt: γ’ πληθυντικό, οριστική
ενεστώτα, του ανώμαλου ρήματος possum, potui, ―, posse = μπορώ.
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ
ΑΝΑΛΥΣΗ
Caesar
propter frumenti inopiam legiones in hibernis multis conlocat: κύρια πρόταση κρίσης που
εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.
conlocat: ρήμα
Caesar: υποκείμενο στο conlocat.
legiones: αντικείμενο στο conlocat.
in hibernis: εμπρόθετος επιρρηματικός
προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο στο conlocat.
multis: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο
hibernis.
propter inopiam: εμπρόθετος επιρρηματικός
προσδιορισμός του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο conlocat.
frumenti: γενική αντικειμενική στο inopiam.
Ex quibus
quattuor in Nerviis hiemare iubet: κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική
και δηλώνει το πραγματικό.
(Σημείωση : Η αντωνυμία quibus βρίσκεται μετά από
ισχυρό σημείο στίξης και, εφόσον δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο,
εισάγει κύρια πρόταση και ισοδυναμεί με τη δεικτική αντωνυμία : eis).
iubet: ρήμα
(Caesar): εννοούμενο υποκείμενο στο iubet.
quattuor: ουσιαστικοποιημένο επίθετο ως υποκείμενο
του απαρεμφάτου hiemare (ετεροπροσωπία). Mπορούμε και να εννοήσουμε ως Υ
legiones και το αριθμητικό ως επιθετικό προσδιορισμό.
hiemare: αντικείμενο στο iubet, τελικό απαρέμφατο.
Ex quibus: εμπρόθετος προσδιορισμός του
διαιρεμένου όλου στο quattuor.
in Nerviis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός
που δηλώνει στάση σε τόπο στο hiemare.
tribus
imperat in Belgis remanere: κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική και δηλώνει
το πραγματικό (Σημείωση : συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη με τον
συμπλεκτικό σύνδεσμο et).
imperat: ρήμα
(Caesar): εννοούμενο υποκείμενο στο imperat.
tribus: έμμεσο αντικείμενο στο imperat.
remanere: άμεσο αντικείμενο στο imperat, τελικό
απαρέμφατο.
(tres): εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου
remanere (ετεροπροσωπία).
in Belgis: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός
που δηλώνει στάση σε τόπο στο remanere.
Legatos
omnes frumentum in castra importare iubet: κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με
οριστική και δηλώνει το πραγματικό.
iubet: ρήμα
(Caesar): εννοούμενο υποκείμενο στο iubet.
Legatos: υποκείμενο του απαρεμφάτου importare
(ετεροπροσωπία).
omnes: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο
legatos.
importare: αντικείμενο στο iubet, τελικό
απαρέμφατο.
frumentum: αντικείμενο στο importare.
in castra: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός
που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο importare.
Milites his
verbis admonet:
κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.
admonet: ρήμα
(Caesar): εννοούμενο υποκείμενο στο admonet.
Milites: αντικείμενο στο admonet.
verbis: απλή αφαιρετική (οργανική) του τρόπου στο
admonet.
his: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο
verbis.
«hostes
adventare audio:
κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.
audio: ρήμα
(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο audio.
adventare: αντικείμενο στο audio, ειδικό
απαρέμφατο.
hostes: υποκείμενο στο απαρέμφατο adventare
(ετεροπροσωπία).
speculatores
nostri eos prope esse nuntiant: κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική
και δηλώνει το πραγματικό.
nuntiant:
ρήμα
speculatores:
υποκείμενο στο nuntiant.
nostri: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο
speculatores.
esse: αντικείμενο στο nuntiant, ειδικό απαρέμφατο.
eos: υποκείμενο στο απαρέμφατο esse
(ετεροπροσωπία).
prope: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο
esse.
Vim hostium
cavere debetis:
κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική και δηλώνει το πραγματικό.
debetis: ρήμα
(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο debetis και στο
απαρέμφατο cavere (ταυτοπροσωπία).
cavere: αντικείμενο στο debetis, τελικό
απαρέμφατο.
Vim: αντικείμενο στο cavere.
hostium: γενική κτητική ή υποκειμενική στο vim.
hostes enim
de collibus advolare solent: κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική
και δηλώνει το πραγματικό.
solent: ρήμα
hostes: υποκείμενο στο solent και στο απαρέμφατο
advolare (ταυτοπροσωπία).
advolare: αντικείμενο στο solent, τελικό
απαρέμφατο.
de collibus: εμπρόθετος επιρρηματικός
προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση από τόπο στο advolare.
caedem
militum perpetrare possunt»: κύρια πρόταση κρίσης που εκφέρεται με οριστική
και δηλώνει το πραγματικό. (Σημείωση : συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη
με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο et).
possunt: ρήμα
(hostes): εννοούμενο υποκείμενο στο possunt και
στο απαρέμφατο perpetrare (ταυτοπροσωπία).
perpetrare: αντικείμενο στο possunt, τελικό
απαρέμφατο.
caedem: αντικείμενο στο perpetrare.
militum: γενική αντικειμενική στο caedem.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ
TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
A΄ κλίση
inopia -ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό
Belgae -arum: αρσενικό → δεν έχει ενικό
Β΄ κλίση
frumentum -i: ουδέτερο → ετερόσημο (frumentum -i = δημητριακά, στάρι, frumenta -orum = τα γεννήματα)
hiberna -orum: ουδέτερο → δεν έχει ενικό
Nervii -orum: αρσενικό → δεν έχει ενικό
legatus -i: αρσενικό
castra -orum: ουδέτερο → ετερόσημο (castrum -i = φρούριο, οχυρό, castra -orum = στρατόπεδο)
verbum -i: ουδέτερο
Γ΄ κλίση
Caesar -aris: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό
legio
-onis: θηλυκό
miles
-itis: αρσενικό
hostis -is: αρσενικό + θηλυκό (εδώ αρσενικό)
speculator -oris: αρσενικό
vis: θηλυκό → ελλειπτικό στην κλίση
collis
-is: αρσενικό
caedes
-is: θηλυκό
ΕΠΙΘΕΤΑ
Β΄ κλίση
multi,
-ae, -a (εύχρηστο στον πληθυντικό) → Παραθετικά: plures, -es, -(i)a, plurimi, -ae, -a
Γ΄ κλίση
omnis, -is, -e → δεν σχηματίζει παραθετικά
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
qui, quae, quod (αναφορική)
hic, haec, hoc (δεικτική)
noster, nostra, nostrum (κτητική, α΄προσώπου, για
πολλούς κτήτορες)
is, ea, id (δεικτική)
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ
quattuor: απόλυτο αριθμητικό επίθετο (άκλιτο)
tres, tres, tria (απόλυτο αριθμητικό (επίθετο)) → κλίνεται σαν γ’ κλιτο επίθετο χωρίς κλητική
ΡΗΜΑΤΑ
1η Συζυγία
conloco,
conlocavi, conlocatum, conlocāre (colloco,collocavi, collocatum, collocāre)
hiemo,
hiemavi, hiematum, hiemāre
impero,
imperavi, imperatum, imperāre
importο,
importavi, importatum, importāre
adventο,
adventavi, adventatum, adventāre
nuntio,
nuntiavi, nuntiatum, nuntiāre
advolo,
advolavi, advolatum, advolāre
perpetro,
perpetravi, perpetratum, perpetrāre
2η Συζυγία
iubeo,
iussi, iussum, iubēre
remaneo,
remansi, ―, remanēre
admoneo,
admonui, admonitum, admonēre
caveo,
cavi, cautum, cavēre
debeo,
debui, debitum, debēre
soleo,
solitus sum, solitum, solēre (ημιαποθετικό)
4η Συζυγία
audio,
audivi, auditum, audīre
ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ
ΡΗΜΑΤΑ
sum, fui, ---, esse
ΑΝΩΜΑΛΑ
ΡΗΜΑΤΑ
possum, potui, ―, posse
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ
prope → Παραθετικά: propius, proxime
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ
propter (+ αιτιατική)
in (+ (τοπική) αφαιρετική/αιτιατική)
ex (+ (κυρίως) αφαιρετική)
de (+ (κυρίως) αφαιρετική)
ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
et (παρατακτικός συμπλεκτικός)
enim (παρατακτικός διασαφητικός και αιτιολογικός)
