Συντακτικό. Τα βασικά στοιχεία.

Πηγή: Skonaki

Άγνωστο: 16 συμβουλές & οδηγίες

Το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών Κατεύθυνσης στις Πανελλαδικές εξετάσεις είναι κατά 60% Θεωρητικό (γνωστό) και κατά 40% πρακτικό (άγνωστο)

Παρακάτω παρατίθενται κάποιες κομβικές συμβουλές και απαραίτητες οδηγίες για την εξέταση στο άγνωστο (απόσπασμα πεζόυ κείμενου αρχαίου Έλληνα συγγραφέα στην αττική διάλεκτο)

1) Διαβάζουμε τον τον τίτλο του έργου και τον συγγραφέα ώστε να καταλάβουμε αν υπερισχύει η αιτία και η εναντίωση ή ο χρόνος και η αιτία! Το κείμενο μπορεί να είναι φιλοσοφικό (κυρίως Πλάτωνας) ή δικανικό (Λυσίας, Ισοκράτης, Δημοσθένης, Αντιφώντας, Ανδοκίδης, Ισαίος, Αισχίνης, Λυκούργος, Υπερείδης) ή ιστορικό (Θουκυδίδης, Ξενοφώντας). Στα δικανικά υπερισχύει η αιτία (με τη μορφή αιτιολογικών προτάσεων, μετοχών κτλ.) και η εναντίωση (εναντιωματικές μετοχές), στα ιστορικά έργα υπερισχύουν ο χρόνος (χρονικές προτάσεις) και η αιτία

2) Διαβάζουμε το αγνωστο κείμενο όσο χρειάζεται για να καταλάβουμε το γενικό νόημα.

3) Προχωράμε σε εντοπισμό των ρημάτων του κειμένου και τοποθετούμε σε παρενθέσεις τις δευτερεύουσες προτάσεις.

4) Προσέχουμε την ακολουθία των συντακτικών όρων. Είναι ρήμα – υποκείμενο – αντικείμενο ή κατηγορούμενο.

5) Μετά την σύνταξη εντοπίζουμε τα απαρέμφατα και τις μετοχές

(Για τον χωρισμό των προτάσεων λαμβάνουμε υπόψη: α) τους συνδέσμους που εισάγουν δευτερεύουσες προτάσεις β) αυτούς που συνδέουν όμοιες προτάσεις και γ) τα κόμματα, παρακολουθώντας πάντα το νόημα. Ξεκινάμε τη σύνταξη από την κύρια πρόταση)

 

6) Για να μεταφράσω τις μετοχές πρέπει να βρω το είδος τους

Α. ΧΡΟΝΙΚΗ        ΑΦΟΥ.

Β. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ    ΓΙΑΤΙ.

Γ. ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ        Ο ΟΠΟΙΟΣ.

Δ. ΤΡΟΠΙΚΗ           ΟΝΤΑΣ.

Ε. ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ    ΑΝ.

 

7) Προσέχω την κατηγορηματική ΝΑ,ότι (οι κατηγορηματικές μετοχές δεν υπάρχουν μόνες τους αλλά συμπληρώνουν το νόημα των ρημάτων που δείχνουν κάποια αίσθηση ακούω-βλέπω-αισθάνομαι)

8) Θυμάμαι πως τα απαρέμφατα είναι υποκείμενα στα απρόσωπα ρήματα (χρη, δει, προσήκει, δόκει) και πολλές φορές αντικείμενα σε άλλα ρήματα (τα απρόσωπα ρήματα παίρνουν πολλές φορές υποκείμενο ονοματική πρόταση)

10) Ιδαίτερη προσοχή στο κατηγορούμενο που δείχνει μία ιδιότητα του υποκειμένου ή του αντικειμένου και δεν ειναι άλλο πράγμα από το υποκείμενο ή το αντικείμενο - μετά από συνδετικά ρήματα ειμί, γίγνομαι, φαίνομαι, υπάρχω

11) Τα ουσιαστικά και τα επίθετα σε μία πρόταση συνδέονται πάντα με τα υποκείμενα ή τα αντικείμενα και τους δίνουν μόνιμες ή προσωρινές ιδιότητες

12) Όλες τις λέξεις πρέπει να τις συνδέσω με τα ρήματα ή τα ουσιαστικά αλλιώς έκανα λάθος

13) Μία κύρια πρόταση μπορεί να ξεκινάει με το κείμενο και να συνεχίζει αφού πρώτα ενδιάμεσα υπάρξουν άλλες δευτερευουσες προτάσεις

14) Ποτέ δεν αφήνω ένα κομμάτι αμετάφραστο, το συνδέδω αν δεν ξέρω που πηγαίνει, με την κύρια πρόταση

15) Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι (υπάρχουν στη γραμματική) δεν συνδέουν υποχρεωτικά 2 προτάσεις, αλλά μπορεί να συνδέουν δύο ουσιαστικά ή επίθετα ή γενικά άλλους όρους της πρότασης

16) Οι ονοματικές προτάσεις (ειδικές, ενδοιαστικές, πλάγιες ερωτήσεις, κάποιες αναφορικές) μπαίνουν ως αντικείμενο, υποκείμενο ή επεξήγηση στο ρήμα της κύριας πρότασης ή σε έναν όρο της πρότασης που εξαρτώνται

Προσδιορισμοί - Διάγραμμα θεωρίας

Μετοχές - Διάγραμμα θεωρίας

Συνοπτική θεωρία συντακτικού

Μεθοδολογία ανάλυσης αδίδακτου κειμένου

Όταν πρέπει να αναλύσουμε ένα αδίδακτο θέμα στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών, πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής βήματα:

Αρχικά, παρατηρούμε στην υποσημείωση που παρατίθεται στο τέλος του κειμένου, το όνομα του συγγραφέα και του έργου, καθώς και ποιες παράγραφοι ή σελίδες ή κεφάλαια του συγκεκριμένου έργου μας παρατίθενται.

Π. χ.: Ισοκράτους, Ευαγόρας 65-66. Πρόκειται για τον ρητορικό λόγο του Ισοκράτη με τίτλο Ευαγόρας και απ’ αυτόν έχουν παρατεθεί οι παράγραφοι 65 και 66.

Προσπαθούμε να καταλάβουμε κάποια πράγματα για το κείμενο ούτως ώστε να διαμορφώσουμε κάποια εικόνα για το γενικότερο νόημα, τι δηλαδή περίπου θα διαβάσουμε.

Π. χ.: Εάν δούμε την παραπομπή «Θουκυδίδου, Ιστορίαι 6.1-3», ξέρουμε ότι πρόκειται για το ιστορικό έργο του Θουκυδίδη (βιβλίο 6, παράγραφοι 1-3), άρα θα διαβάσουμε πράγματα σχετικά με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Στη συνέχεια, διαβάζουμε όλο το κείμενο μία φορά και καθώς το διαβάζουμε προσπαθούμε να εντοπίσουμε κάτι, ο,τιδήποτε μας διευκολύνει, όπως για παράδειγμα τα ρήματα ή τα πρόσωπα ή τους συνδέσμους που μπορεί να εισαγάγουν εξαρτημένες (δευτερεύουσες) προτάσεις.

Μετά, διαβάζουμε κάθε μία περίοδο ή ημιπερίοδο (από τελεία σε τελεία ή άνω τελεία) ξεχωριστά. Κανονικά, προσπαθούμε να εντοπίσουμε πόσα νοήματα υπάρχουν στην εκάστοτε περίοδο και ποια από αυτά έχουν ρηματική πραγμάτωση, εκφράζονται δηλαδή με ρήμα. Εάν δε μας διευκολύνει, μπορούμε καλύτερα να βρούμε απευθείας τα ρήματα. Όσα ρήματα έχουμε, συνήθως τόσες θα είναι και οι προτάσεις μας. Ωστόσο, μπορεί να έχουμε και μία πρόταση επιπλέον σε περίπτωση που είναι απαρεμφατική (συμπερασματική: ώστε + απαρέμφατο ή χρονική: πρίν +απαρέμφατο).  Άρα, όσα ρήματα έχουμε, τουλάχιστον τόσες προτάσεις θα έχουμε. 

Ύστερα,  εντοπίζουμε τους συνδέσμους που εισάγουν εξαρτημένες προτάσεις και κάνουμε τον χωρισμό των προτάσεων, Η στίξη μας βοηθάει! Χαρακτηρίζουμε τις προτάσεις (είδος εξαρτημένων). 

Μετά, κάνουμε διεξοδική σύνταξη σε κάθε πρόταση. 

Αφού έχουμε βρει το ρήμα, ρωτάμε το «ποιος» για να βρούμε το υποκείμενο, το οποίο μπορεί να εννοείται και το καταλαβαίνουμε από την κατάληξη του ρήματος (εννοούμενο υποκείμενο) ή να είναι η οποιαδήποτε ονομαστική υπάρχει στο κείμενο.  

Εάν έχουμε απρόσωπη έκφραση ή απρόσωπο ρήμα , τότε το υποκείμενο θα είναι πάντοτε απαρέμφατο (τελικό [μετάφραση με το να] ή ειδικό [μετάφραση με το ότι]). 

Μετά ρωτάμε το «τι», για να βρούμε το αντικείμενο του ρήματος, το οποίο θα βρίσκεται ως επί το πλείστον σε πτώση αιτιατική.  Εάν το ρήμα παίρνει αντικείμενα σε δύο διαφορετικές πτώσεις, είναι δηλαδή δίπτωτο, τότε για να εντοπίσουμε αυτά τα αντικείμενα, χρησιμοποιούμε τη φράση «σε κάποιον κάτι» (π. χ.: «γράφω σε κάποιον κάτι») ή «από κάποιον κάτι» (π. χ. «παίρνω από κάποιον κάτι»). Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, το ένα αντικείμενο είναι άμεσο και το άλλο έμμεσο. Άμεσο είναι αυτό που βρίσκεται σε αιτιατική. 

Εάν το αντικείμενο έχει την ίδια ρίζα με το ρήμα (π. χ.: νοσει νόσον), τότε έχουμε το λεγόμενο σύστοιχο αντικείμενο. Το σύστοιχο αντικείμενο, μπορεί να είναι και επίθετο σε ουδέτερο πληθυντικού. 

Μπορεί να έχω ως αντικείμενο απαρέμφατο (αναφέρω το είδος του). Τότε, εντοπίζω και το υποκείμενο του απαρεμφάτου ρωτώντας «ποιος» όπως κάναμε και με το ρήμα (ταυτοπροσωπία – ετεροπροσωπία) και το αντικείμενό του ρωτώντας «τι».

Εάν έχω συνδετικό ρήμα, τότε θα υπάρχει κατηγορούμενο ή γενική κατηγορηματική. 

Τα ρήματα που δηλώνουν κίνηση, αλλά και άλλα μπορεί να μη δέχονται αντικείμενο (αμετάβατα ρήματα).

Αφού έχω εντοπίσει τους βασικούς όρους της κάθε πρότασης, δηλαδή το ρήμα και τους προσδιορισμούς του (κατηγόρημα),  εντοπίζουμε του υπόλοιπους προσδιορισμούς, όπως:

Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί (παράθεση, επεξήγηση, επιθετικός και κατηγορηματικός προσδιορισμός) 

Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί (οι πλάγιες πτώσεις, η γενική, η δοτική και η αιτιατική ανάλογα με το τι δηλώνει η κάθε μία). 

Εμπρόθετοι ή απρόθετοι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν διάφορες επιρρηματικές σχέσεις. 

Μετοχές (αναφέρω το είδος [επιθετική, κατηγορηματική, επιρρηματική και τι σχέση δηλώνει], εάν είναι συνημμένη ή απόλυτη στο υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος ή του απαρεμφάτου ή γενικότερα, σε οποιονδήποτε άλλον όρο της πρότασης). 

Ταυτόχρονα με τη συντακτική ανάλυση, σχηματίζεται στο μυαλό μας και η μετάφραση. 

ΠΑΝΤΟΤΕ η μετάφραση και η σύνταξη συμβαίνουν ταυτόχρονα στο μυαλό του μεταφραστή!

Στο τέλος, ξαναδιαβάζουμε το κείμενο και μεταφράζουμε από μέσα μας κάθε πρόταση.

Γράφουμε τη μετάφραση και προσπαθούμε:

Να αποδώσουμε τα συντακτικά φαινόμενα που έχουμε εντοπίσει

Να μην κάνουμε επαναλήψεις

Να διατηρούμε τη στίξη του αρχαίου κειμένου

Να γράφουμε σε σωστά Νέα Ελληνικά. Γι’ αυτό, κάποια νοήματα στην αρχαία αποδίδονται με λιγότερες λέξεις, ενώ στη μετάφρασή μας θα χρειαστούμε περισσότερες λέξεις για να τα αποδώσουμε. Άλλωστε, δεν κάνουμε αρχαία για να καταστρέψουμε τα νέα ελληνικά!

Ξαναδιαβάζουμε τη μετάφραση και κάνουμε τυχόν διορθώσεις.

Μετοχές

ΜΕΤΟΧΕΣ

Επιθετική μετοχή

Η επιθετική ή αναφορική μετοχή, έναρθρη και σπανιότερα άναρθρη, λειτουργεί ως επίθετο και προσδιορίζει ουσιαστικά. Δέχεται άρνηση οὐ, όταν εκφράζει κάτι το πραγματικό και σπανιότερα άρνηση μή, όταν εκφράζει κάτι το υποθετικό ή το υποκειμενικό. Η επιθετική μετοχή λειτουργεί στο λόγο ως: Υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, παράθεση, επεξήγηση. Ισοδυναμεί και αναλύεται σε δευτερεύουσα αναφορική ονοματική πρόταση.

Κατηγορηματική μετοχή

Η κατηγορηματική μετοχή είναι πάντα άναρθρη, απαντά σε όλους τους χρόνους που έχουν μετοχή και αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται. Δέχεται άρνηση οὐ και μεταφράζεται συνήθως με τα «ότι», «που» + οριστική  ή με το «να» + υποτακτική

-Με κατηγορηματική μετοχή συντάσσονται τα ρήματα:

α) εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω· η μετοχή έχει θέση κατηγορούμενου, μεταφράζεται ως ρήμα, ενώ η μετάφραση του ρήματος παραλείπεται

β) δῆλός εἰμι(= είμαι φανερός), διαβιῶ / διαμένω (= ζω κάπου μόνιμα), διάγω / διαγίγνομαι (= περνώ τον καιρό μου), οὐ διαλείπω (= δε σταματώ), διατελῶ (= είμαι συνεχώς), λανθάνω (= μένω απαρατήρητος), οἴχομαι (= έχω φύγει), τυγχάνω (= συμβαίνει να είμαι, είμαι), φαίνομαι / φανερός ἐιμι (= είμαι φανερός), φθάνω (= προφταίνω).

γ) Ρήματα που σημαίνουν έναρξη, λήξη, καρτερία, ανοχή, κάματο, όπως ἄρχω, ἄρχομαι, ἀπαλλάττομαι, ἀπολείπω, ἐπιλείπω (= αφήνω), λήγω, παύω, παύομαι, ὑπάρχω (= αρχίζω πρώτος), ἀνέχομαι, ἀπαγορεύω, κάμνω (= κουράζομαι), καρτερῶ, ὑπομένω κ.τ.ό.

δ) Ρήματα που σημαίνουν αίσθηση, γνώση, μάθηση, μνήμη και τα αντίθετά τους, όπως ἀγνοῶ, αἰσθάνομαι, ἀκούω, γιγνώσκω, ἐπίσταμαι, εὑρίσκω, ὁρῶ, περιορῶ (= αδιαφορώ, επιτρέπω), μανθάνω, ἐνθυμοῦμαι, μέμνημαι, ἐπιλανθάνομαι (= ξεχνώ) κ.τ.ό.

ε) Ρήματα που σημαίνουν αγγελία, δείξη, έλεγχο, όπως (ἀν)αγγέλω, ἐπιδείκνυμι, ἀποδείκνυμι, δηλῶ, ἀποφαίνω, ἐλέγχω (= αποδεικνύω), παρέχω (= παρουσιάζω), φαίνω, φαίνομαι κ.τ.ό.

στ) Ρήματα που σημαίνουν ψυχικό πάθος, όπως ἀγανακτῶ, αἰσχύνομαι, ἄχθομαι, ἥδομαι (= ευχαριστιέμαι), χαίρω, λυποῦμαι, ὀργίζομαι, τέρπομαι, βαρέως φέρω κ.τ.ό.

-Η κατηγορηματική μετοχή λειτουργεί στο λόγο ως:

α) Κατηγορούμενο στο υποκείμενο του συνδετικού ρήματος

β) Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο του ρήματος

Επιρρηματική μετοχή

Η επιρρηματική μετοχή είναι άναρθρη, λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός και εκφράζει τις επιρρηματικές σχέσεις του χρόνου, της αιτίας, του σκοπού, της υπόθεσης, της εναντίωσης, της παραχώρησης ή του τρόπου. Έτσι, μια επιρρηματική μετοχή μπορεί να είναι, αντίστοιχα, χρονική, αιτιολογική, τελική, υποθετική, εναντιωματική, παραχωρητική, τροπική.

Χρονική:

• απαντά σε όλους τους χρόνους (εκτός του μέλλοντα) και συνηθέστερα σε αόριστο.
• δέχεται άρνηση οὐ και μὴ
• μεταφράζεται με χρονικούς συνδέσμους (όταν, αφού, μόλις, ενώ, ώσπου)
• συχνά συνοδεύεται από χρονικά επιρρήματα όπως: ἅμα (= συγχρόνως), ἐνταῦθα (= τότε), εὐθύς, ἤδη, μεταξὺ κ.α.
• δηλώνει το προτερόχρονο ή το σύγχρονο (σπάνια το υστερόχρονο) σε σχέση με την πράξη του ρήματος της πρότασης στην οποία ανήκει
• ισοδυναμεί και αναλύεται σε δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση.

Αιτιολογική:

• απαντά σε όλους τους χρόνους (σπάνια σε μέλλοντα)
• δέχεται άρνηση οὐ
• μεταφράζεται με αιτιολογικούς συνδέσμους (γιατί, διότι, επειδή)
• συχνά συνοδεύεται με τους προσδιορισμούς διὰ ταῦτα, διὰ τοῦτο, ἐκ τούτου, οὕτως
• δηλώνει: α) αντικειμενική αιτιολογία. Συχνά συνοδεύεται με τα μόρια ἅτε (δή), οἷον (δή), οἷα (δὴ). Μεταφράζεται επειδή πράγματι. β) υποκειμενική αιτιολογία. Συχνά συνοδεύεται από το μόριο ὡς. Μεταφράζεται με την ιδέα ότι, επειδή κατά τη γνώμη μου.

Τελική:

• απαντά σε χρόνο μέλλοντα
• δέχεται άρνηση μὴ
• δηλώνει σκοπό
• ακολουθεί συνήθως ρήματα κίνησης
• μεταφράζεται με τελικό σύνδεσμο (για να, με σκοπό να)
• συχνά συνοδεύεται με το μόριο ὡς και δηλώνει σκοπό υποκειμενικό
• αναλύεται με δευτερεύουσα επιρρηματική τελική πρόταση.

Υποθετική:

• απαντά σε κάθε χρόνο εκτός του μέλλοντα
• δέχεται άρνηση μὴ
• μεταφράζεται με τον υποθετικό σύνδεσμο (αν, εάν, σε περίπτωση που)
• δηλώνει την προϋπόθεση κάτω από την οποία μπορεί ή θα μπορούσε να συμβεί αυτό που δηλώνει το ρήμα της πρότασης (το δυνατό στο παρόν και στο μέλλον και το δυνατό στο παρελθόν)
• συχνά το ρήμα της πρότασης εκφέρεται με δυνητική ευκτική, δυνητική οριστική ή δυνητικό απαρέμφατο, με οριστική μέλλοντα ή με ρήμα που σημαίνει δυνατότητα.
• αναλύεται με δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση.

Εναντιωματική:

• απαντά σε κάθε χρόνο εκτός του μέλλοντα
• δέχεται άρνηση οὐ
• μεταφράζεται με εναντιωματικό σύνδεσμο (αν και, ενώ, παρόλο που)
• συχνά συνοδεύεται για έμφαση από τα: καί, καίπερ, καίτοι, πάνυ, καὶ ταῦτα
• στην κύρια συχνά υπάρχουν τα: εἶτα, ἔπειτα
• δηλώνει αντίθεση - εναντίωση προς τη σημασία του ρήματος
• αναλύεται με δευτερεύουσα επιρρηματική εναντιωματική πρόταση.

Παραχωρητική:

• απαντά σε κάθε χρόνο εκτός του μέλλοντα
• δέχεται άρνηση οὐ
• μεταφράζεται με παραχωρητικό σύνδεσμο (και αν, ακόμη και αν, και αν ακόμη)
• συχνά συνοδεύεται από τα: καί, μηδέ, οὐδὲ
• δηλώνει παραχώρηση προς τη σημασία του ρήματος
• αναλύεται με δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση.

Τροπική:

• απαντά σε χρόνο συνήθως ενεστώτα
• δέχεται άρνηση οὐ
• μεταφράζεται: α) αν δεν έχει άρνηση με τροπικό επίρρημα ή με τροπική μετοχή της νέας ελληνικής (με κατάληξη δηλαδή –οντας ή -ώντας) ή με το καθώς + ρήμα. β)αν έχει άρνηση με τη φράση: χωρίς να + ρήμα

• δεν αναλύεται σε δευτερεύουσα πρόταση.

Απόλυτη μετοχή

Απόλυτη είναι η μετοχή της οποίας το υποκείμενο είναι λέξη που δεν έχει άλλη συντακτική θέση στην πρόταση, αλλά λειτουργεί αποκλειστικά ως υποκείμενο της μετοχής. Η απόλυτη μετοχή τίθεται σε πτώση γενική (γενική απόλυτη) ή αιτιατική (αιτιατική απόλυτη).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις μετοχές στις παρακάτω προτάσεις:

1. Ἀπέλαβε δὲ τὴν τυραννίδα τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ.

2. Τὴν μὲν οὖν γενομένην ναυμαχίαν αὐτοὶ κατὰ μόνας ἀπεωσάμεθα Κορινθίους.

3. Ἐπολέμει τοῖς Θρᾳξὶ τοῖς ὑπὲρ Ἑλλήσποντον οἰκοῦσι.

4. Ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ γιγνόμενα.

5. Χρῇ γυναικὶ τῶν οὐσῶν, οἶμαι δὲ καὶ τῶν γεγενημένων καὶ τῶν ἐσομένων, χαλεπωτάτῃ.

6. Ὁρῶ καὶ τοὺς ἱππικοὺς βουλομένους γενέσθαι οὐ τοὺς εὐπειθεστάτους ἀλλὰ τοὺς θυμοειδεῖς ἵππους κτωμένους.

7. Ὁ μὴ δαρεὶς οὐ παιδεύεται.

8. Καὶ πειράσομαι τῷ λόγῳ τοῦτον μὲν ἐπιδεῖξαι ψευδόμενον, ἐμαυτὸν δὲ βεβιωκότα μέχρι τῆσδε τῆς ἡμέρας ἐπαίνου μᾶλλον ἄξιον ἢ φθόνου.

9. Ὁ δὲ [Κῦρος] ἐλπίδας λέγων διῆγε καὶ δῆλος ἦν ἀνιώμενος.

10. Φοβούμενοι τὴν ὁδὸν ὅμως συνηκολούθησαν.

11. Δηλοῖ αὐτὸν Ἀθηναῖον τὸν δῆμον ποιήσαντα, ψευδόμενος.

12. Ἐλυποῦντο οἱ δυνατοὶ καλὰ κτήματα ἀπολωλεκότες.

13. Ἀκροασάμενοι τῆς ἀπολογίας τότε ἤδη ψηφίζεσθε.

14. Συλλαμβάνει Κῦρον ὡς ἀποκτενῶν.

15. Δίκαια δράσας συμμάχους τοὺς θεοὺς ἕξεις.

16. Οἱ δ’ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα ἔπασχε.

17. Ὁ μέντοι Ἀγησίλαος ἐκείνους καίπερ ὁρῶν οὐκ ἐδίωκεν.

18. Εὖ δ’ ἴσθι μηδὲν ἂν με τούτων ἐπιχειρήσαντά σε πείθειν.

19. Ἀλλὰ γὰρ οὐ πρὸς τὰς τούτων κτήσεις ἀποβλέψας ποιοῦμαι.

20. Τὴν μνήμην τὴν τῷ χρόνῳ συμπαρακολουθοῦσαν ἀθανασίας μεταλαμβάνομεν.

Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις επιρρηματικές μετοχές στις παρακάτω προτάσεις:

1. Ἕλλην ὢν Ἕλληνας ἀδικεῖ.

2. Ἀρταξέρξου βασιλεύοντος Κῦρος ἐπὶ Σοῦσα ἐστράτευσεν.

3. Ἀλλὰ τί δὴ ὑμᾶς ἐξὸν ἀπολέσαι οὐκ ἐπὶ τοῦτο ἤλθομεν.

4. Ταῦτα ἐποίουν γενομένου σκότους.

5. Ἐπαιάνιζον ἅμα πλέοντες.

6. Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες.

7. Καὶ διὰ τοῦτο ὀργισθεὶς Ἀπόλλων κτείνει Κύκλωπας.

8. Οἱ Θηβαῖοι συνεκάλεσαν ἀπὸ τῶν πόλεων ἁπασῶν ἀκουσομένους τῆς παρὰ βασιλέως ἐπιστολῆς.

9. Οἱ Ἕλληνες παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι αὐτόν.

10. Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδεὶς βούλεται ἀποθανεῖν.

11. Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε.

12. Οἱ βάρβαροι ἀπῆλθον οὐδὲν ἀποκρινόμενοι.

13. Ἐπορεύοντο κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους.

14. Καὶ γὰρ ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὀνήσεσθε ἀκούοντες.

15. Τοιαῦτα αὐτοῖς τὸ μέγεθος καὶ τοσαῦτα τὸ πλῆθος εἴργασται, ὥστε μήτ’ ἂν ψευδόμενον δεινότερα τῶν ὑπαρχόντων κατηγορῆσαι.

16. Οὕτω περὶ µικρῶν ἐκινδυνεύοµεν ἐξὸν ἀδεῶς πολλὰ κεκτῆσθαι.

17. Καὶ αἰσχρὸν τοὺς μὲν περὶ τὰ Τρωϊκὰ γενομένους μιᾶς γυναικὸς ἁρπασθείσης οὕτως ἅπαντας συνοργισθῆναι τοῖς ἀδικηθεῖσιν.

Υποθετικοί Λόγοι

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ

1ο είδος: To πραγματικό

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ
«εἰ» + οριστική κάθε χρόνου (μτφρ. αν + οριστική)	κάθε έγκλιση, εκτός από δυνητική οριστική (μτφρ. η αντίστοιχη έγκλιση)

 2ο είδος: To μη πραγματικό ή αντίθετο του πραγματικού

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ
«εἰ» + οριστική ιστορικού χρόνου (μτφρ. αν + οριστική παρατατικού ή υπερσυντελίκου)	δυνητική οριστική (οριστική ιστορικού χρόνου + δυνητικό «ἂν») (μτφρ. θα + παρατατικός ή υπερσυντέλικος)

3ο είδος: Το προσδοκώμενο

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ
«ἐάν», «ἄν», «ἢν» + υποτακτική (μτφρ. αν + υποτακτική)	οριστική μέλλοντα ή μελλοντική έκφραση (μτφρ. οριστική μέλλοντα)

δ) 4ο είδος: Aόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ
«ἐάν», «ἄν», «ἢν» + υποτακτική (μτφρ. αν + υποτακτική ή κάθε φορά που + οριστική)	οριστική ενεστώτα ή γνωμικός μέλλοντας, γνωμικός αόριστος, παρακείμενος με σημασία ενεστώτα (μτφρ. οριστική ενεστώτα)

5ο είδος: Aπλή σκέψη του λέγοντος

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ
«εἰ» + ευκτική (μτφρ. αν + οριστική)	δυνητική ευκτική (ευκτική όλων των χρόνων εκτός από μέλλοντα + δυνητικό «ἂν») (μτφρ. οριστική μέλλοντα ή είναι δυνατόν να, μπορώ να, θα μπορέσω να + υποτακτική)

 6ο είδος: Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.

ΥΠΟΘΕΣΗ	ΑΠΟΔΟΣΗ
«εἰ» + ευκτική (επαναληπτική) (μτφρ. κάθε φορά που + οριστική παρατατικού)	παρατατικός (σπανίως με το ἄν), οριστική αορίστου, (σπανίως χωρίς το ἄν), υπερσυντέλικος με σημασία παρατατικού (μτφρ. οριστική παρατατικού)

Άσκηση

Να βρείτε και να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου στα παρακάτω παραδείγματα.

1. Εἰ μὲν ἐν τῷ δικαστηρίῳ ἐκρίνοντο, ῥᾳδίως ἂν ἐσῴζοντο.
2. Ἐὰν δὲ τοὺς ἐπιφανεστάτους τῶν ἐξαμαρτανόντων τιμωρῆσθε, πάντες πεύσονται.
3. Ἔσται δ’ αὐτὸς ἑαυτῷ ἕκαστος αἴτιος, ἐὰν δεῦρο ἀναβῇ καὶ ἀναισχυντῇ.
4. Εἰ μὲν ἤρεσκέ τί μοι τῶν ῥηθέντων, ἡσυχίαν ἂν ἦγον.
5. Ἂν δὲ σιωπῶ, ἔφη, οὐκ ἄρ’ οἰμώξομαι;
6. Εἰ μὴ ποιήσουσι ταῦτα, ἔσονται ἔκσπονδοι.
7. Εἰ νῦν γε ἐξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων καὶ δημεύσαιτε τὴν οὐσίαν ἡμῶν, οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτ’ ἄν.
8. Εἰ δὲ μὴ ἦν τοιοῦτος ὁ πατὴρ, οὐκ ἂν ἐκ πολλῶν ὀλίγα κατέλιπεν.
9. Ἐάν τις τὸν ἥλιον ἀναιδῶς ἐγχειρῇ θεάσασθαι, τὴν ὄψιν ἀφαιρεῖται.
10. Ἐὰν θεὸς ἐθέλῃ, δικαίως τιμωρηθήσεται.
11. Ἐξῆν ὑμῖν ἐπικουρεῖν αὐτοῖς, εἰ ἐβούλεσθε
12. Ἂν μὴ πιστεύητε, πέμψατε πρέσβεις Ἀθήναζε.
13. Ἄν τι συμβῇ τοιοῦτον, μέμνημαι τοῦ πατρός.
14. Φαίη ἂν ἡ θανοῦσα, εἰ φωνὴν λάβοι.
15. Ἡ μὲν φύσις, ἂν ᾖ πονηρὰ, πολλάκις φαῦλα βούλεται.
16. Εἰ τοῦτο πάντες ἐποιοῦμεν, ἅπαντες ἂν ἀπωλόμεθα.
17. Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην, εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι.
18. Σωκράτης οὐκ ἔπινε, εἰ μὴ διψῴη.
19. Ἂν μή τι κατὰ γνώμην ἐκβῇ, ἐν ὀργῇ ποιεῖσθε.
20. Εἰ Ἀγησίλαος τοὺς νέους σπουδαίους γυμναζόμενους ἴδοι, ἐπῄνεσεν ἄν.

Πλάγιος Λόγος

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Γενικά πλάγιος λόγος μπορεί να είναι:

• Ειδικό απαρέμφατο:

π.χ. Πάντας ὑμᾶς οἴομαι γιγνώσκειν.

• Ειδική πρόταση με εξάρτηση από ρήματα δοξαστικά, λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά:

π.χ. Ἀλλὰ γὰρ ὅτι μὲν ἐν Σπάρτῃ μάλιστα πείθονται ταῖς ἀρχαῖς τε καὶ τοῖς νόμοις, ἴσμεν ἅπαντες.

• Τελικό απαρέμφατο με εξάρτηση από ρήματα βουλητικά, κελευστικά, προτρεπτικά, συμβουλευτικά, αιτητικά, απαγορευτικά.

π.χ. Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν.

• Κατηγορηματική μετοχή με εξάρτηση από ρήματα γνωστικά, αισθητικά, δεικτικά, δηλωτικά, αγγελτικά:

π.χ. Ἴσθι ἀνόητος ὤν.

• Πλάγια ερωτηματική πρόταση:

π.χ. Ἐπιμηθεὺς ἠπόρει ὅ,τι χρήσαιτο

Α. Οι κύριες προτάσεις στον πλάγιο λόγο

• Οι κύριες προτάσεις κρίσεως μετατρέπονται στον πλάγιο λόγο σε ειδική πρόταση, ειδικό απαρέμφατο, κατηγορηματική μετοχή, ανάλογα με το είδος του ρήματος εξάρτησης.
• Οι κύριες προτάσεις επιθυμίας στον πλάγιο λόγο μετατρέπονται σε τελικό απαρέμφατο.
• Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις στον πλάγιο λόγο μετατρέπονται σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.
• Ο ρηματικός τύπος στον πλάγιο λόγο διατηρεί τον χρόνο που είχε στον ευθύ λόγο.

Οι εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως στον πλάγιο λόγο:

• Διατηρείται η οριστική και στον πλάγιο λόγο όταν το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου
• Τρέπεται σε ευκτική του πλαγίου λόγου η οριστική όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου
• Οι δυνητικές εγκλίσεις (οριστική και ευκτική) διατηρούνται ανεξάρτητα από τον χρόνο του ρήματος εξάρτησης

Β. Οι δευτερεύουσες προτάσεις στον πλάγιο λόγο

Οι λοιπές δευτερεύουσες προτάσεις του ευθέος λόγου παραμένουν δευτερεύουσες προτάσεις και στον πλάγιο λόγο.

Παρατηρήσεις:

• Διατηρούν το είδος τους.
• Διατηρούν την έγκλιση του ευθέος λόγου όταν το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου
• Διατηρούν τη δυνητική έγκλιση (δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική) στον πλάγιο λόγο ανεξάρτητα από τον χρόνο εξάρτησης
• Μετατρέπουν σε ευκτική του πλαγίου λόγου την οριστική ή την υποτακτική (με ή χωρίς «ἂν» αοριστολογικό) όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου. Στην τελευταία περίπτωση χάνεται το αοριστολογικό «ἂν»
• Μετατρέπεται το πρόσωπο του ρήματος αν χρειάζεται
• Διατηρούν την ευκτική του πλαγίου λόγου, αν το ρήμα εξάρτησης στον πλάγιο λόγο είναι ιστορικού χρόνου
• Μετατρέπουν την ευκτική του πλαγίου λόγου σε οριστική, αν το ρήμα εξάρτησης στον πλάγιο λόγο είναι αρκτικού χρόνου

Παραδείγματα:

Οὗτος οὐ ποιεῖ ταῦτα

Λέγει ὅτι οὐ ποιεῖ ταῦτα

Γιγνώσκω τήν φωνήν τῶν ἀνθρώπων. (Οὗτος ἔλεγε)

Οὗτος ἔλεγε γιγνώσκειν τήν φωνήν τῶν ἀνθρώπων.

Θεμιστοκλῆς ἀνήρ ἀγαθός γέγονε. (Ἀκούω)

Ἀκούω Θεμιστοκλέα ἄνδρα ἀγαθόν γεγονένα

Οὐκ ἐπιτρέψομεν ταῦτα γενέσθαι. (Οἱ ἄνδρες ἔφασαν)

Οἱ ἄνδρες ἔφασαν οὐκ ἐπιτρέψειν ταῦτα γενέσθα

Μηδεὶς βαλλέτω.

Ἀπηγόρευε μηδένα βάλλειν.

Τίς ποιεῖ ταῦτα;

Ἐρωτᾷ τίς ποιεῖ ταῦτα.

Ταῦτα ποιεῖτε, ἵνα συγγνώμης τύχητε

Κλέων κελεύει ταῦτα ποιεῖν,ἵνα συγγνώμης τύχωσιν

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Να μετατρέψετε σε πλάγιο λόγο τις επόμενες προτάσεις χρησιμοποιώντας ως ρήμα εξάρτησης αυτό που δίνεται σε παρένθεση

1. Τίς ἔστιν ἡ χώρα; (Ξενοφῶν ἀνηρώτα)

2. Βούλει τι, ὦ Κῦρε, παραγγεῖλαι; (Ξενοφῶν ἤρετο Κῦρον).

3. Ἀναπλευσῇ (< ἀναπλέομαι = ἔρχομαι) ἔχων ἀργύριον; (Ἠρώτων αὐτὸν)

4. Πέρσης εἰμί, πορεύομαι δὲ ἀπὸ τοῦ Τιριβάζου στρατοπέδου, ὅπως τὰ ἐπιτήδεια λάβω. (Ἔφη)

5. Ὁ Ἀγησίλαος ὅπως βοηθήσῃ τοῖς τυράννοις, πράγματα τῇ πόλει παρέχει. (Ἔλεγον οἱ πολῖται)

6. Ἴστε τι χωρίον ἔξω τῆς Ἀττικῆς, ἔνθα οὐ προσβατὸν θανάτῳ; (Σωκράτης ἐπισκώπτων ἠρώτα)

7. Εἰ μὴ βοηθήσετε, στρατεύσουσιν ἐφ’ ἡμᾶς. (Οἱ Ὀλύνθιοι εἶπον αὐτοῖς)

8. Κῦρος μὲν τέθνηκεν, Ἀριαῖος δὲ πέφευγεν ἐν τῷ σταθμῷ. (Ἔλεγε)

9. Κλέαρχε, ἧκε. (Κῦρος παραγγέλλει (+ δοτική)

10. Ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπωμαι; (Ὁρῶ σε ἀποροῦντα)

11. Τί ἂν ποιῶν τὸν βίον εὐδαιμονέστατα διατελέσαιμι; (Ἐπερωτᾷ τὸν θεὸν)

Να τρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο με εξάρτηση από το ρήμα στην παρένθεση

1. Βουλεύησθε περὶ τῶν αἰχμαλώτων (Λύσανδρος τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε).

2. Ἡμῖν οὐδὲν ἔστιν ἀγαθὸν ἄλλο εἰ μὴ ὅπλα καὶ ἀρετὴ (Θεόπομπος εἶπεν).

3. Ἀφίκοντό ποτε εἰς Παναθήναια Ζήνων τε καὶ Παρμενίδης (ἔλεγεν Πυθόδωρος).

4. Πότερον βούλει μένειν ἢ ἀπιέναι; (Ἡ μήτηρ διηρώτα τὸν Κῦρον).

Ενεργητική - Παθητική Σύνταξη

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ-ΠΑΘΗΤΙΚΗ

Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

α) ρήμα μονόπτωτο 

Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης με μονόπτωτο ρήμα έχουμε τις εξής μεταβολές:

α) το ενεργητικό ρήμα μετατρέπεται σε παθητικό

β) το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο

γ) το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού

Οἱ Λακεδαιμόνιοι	ἐνίκησαν	τοὺς Ἀθηναίους
Οἱ Άθηναῖοι	ἐνικήθησαν	ὑπὸ τῶν Λακεδαιμονίων

β) ρήμα δίπτωτο 

Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης με δίπτωτο ρήμα έχουμε τις εξής μεταβολές:

α) το ενεργητικό ρήμα μετατρέπεται σε παθητικό

β) το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται ποιητικό αίτιο

γ) το άμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του παθητικού

δ) το έμμεσο αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος παραμένει αμετάβλητο ως αντικείμενο του παθητικού

Ὁ βασιλεὺς	ἔδωκε	τὰς πόλεις	Τισσαφέρνει
Αἱ πόλεις	ἐδόθησαν	ὑπὸ βασιλέως	Τισσαφέρνει

Μετατροπή της παθητικής σύνταξης σε ενεργητική

α) απλή παθητική σύνταξη, χωρίς αντικείμενο

Κατά τη μετατροπή της παθητικής σύνταξης με μονόπτωτο ρήμα έχουμε τις εξής μεταβολές:

α) το παθητικό ρήμα μετατρέπεται σε ενεργητικό

β) το υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται αντικείμενο

γ) το ποιητικό αίτιο γίνεται υποκείμενο του ενεργητικού

β) παθητική σύνταξη με αντικείμενο

Κατά τη μετατροπή της παθητικής σύνταξης με αντικείμενο έχουμε τις εξής μεταβολές:

α) το παθητικό ρήμα μετατρέπεται σε ενεργητικό

β) το υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται άμεσο αντικείμενο

γ) το ποιητικό αίτιο γίνεται υποκείμενο του ενεργητικού

δ) το αντικείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται έμμεσο αντικείμενο του ενεργητικού