Εις Σάμον

Εις Σάμον, Ανδρέας Κάλβος

 

Η ωδή "Εις Σάμον" είναι η τέταρτη ωδή της δεύτερης συλλογής του Ανδρέα Κάλβου με τίτλο "Λυρικά", που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1826. Η ωδή, που αποτελείται από είκοσι τέσσερις στροφές, θα πρέπει να γράφτηκε γύρω στο Σεπτέμβριο του 1824, μετά την απόκρουση της τουρκικής επίθεσης κατά της Σάμου. Ο ποιητής εξυμνεί στην ωδή τις φυσικές ομορφιές της Σάμου, καθώς και την ανδρεία και τη γενναιότητα των κατοίκων της. Το απόσπασμα που θα αναλύσουμε είναι οι τρεις πρώτες στροφές της ωδής.

ΘΕΜΑ: Η ελευθερία, το μεγαλύτερο αγαθό για τον άνθρωπο.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι Έλληνες μπορούν να κατακτήσουν την ελευθερία μόνο με γενναιότητα και αρετή.

 

Α΄ΣΤΡΟΦΗ: Αρετή και τόλμη χρειάζονται για την κατάκτηση της ελευθερίας. Φόβος.
Β’ ΣΤΡΟΦΗ: Ο μύθος του Ίκαρου.
Γ’ ΣΤΡΟΦΗ: Ο άνθρωπος αξίζει να θυσιάζει τη ζωή του για την ελευθερία.

   

Η πρώτη στροφή, που έχει τη μορφή γνωμικού, λέει ότι όσοι είναι δειλοί και αισθάνονται φόβο τους αξίζει να μένουν δούλοι. Διότι, για να είναι κανείς ελεύθερος, πρέπει να έχει αρετή και τόλμη. 

    Στη δεύτερη στροφή αναφέρεται ο μυθικός `Ικαρος, ο οποίος διέθετε και τις δύο αυτές ιδιότητες. Τα κέρινα φτερά του όμως έλιωσαν από τον ήλιο και ο ίδιος έπεσε και πνίγηκε στη θάλασσα. Ωστόσο, ο `Ικαρος έπεσε από ψηλά και πέθανε ελεύθερος. Αντίθετα, για τον άνθρωπο που γίνεται θύμα ενός τυραννικού καθεστώτος, ο θάνατος είναι φρικτός, ατιμωτικός και άδοξος

 

Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία

Η γεννεσιουργός αξία των ύψιστων αγαθών.
Λάθος μας να πιστεύουμε ότι ο τολμηρός δεν φοβάται όταν ρίχνεται στη μάχη.

Ο τολμηρός γνωρίζει τον κίνδυνο.

Αυτή η πλήρης γνώση τον καθιστά ξεχωριστό.
Αυτός που πέφτει σε κινδύνους χωρίς να έχει επίγνωση της επικινδυνότητας των καταστάσεων, είναι απλά ανόητος και η πορεία του στη ζωή είναι άνευ νοήματος.
Θα το παλέψω και θα δούμε…λέει ο δειλός.
Θα το παλέψω και θα νικήσω… φωνάζει ο γενναίος και πράγματι νικητής βγαίνει, άσχετα από την έκβαση του αγώνα του.
Με τραύματα; ναι, νικητής όμως.
Ο τολμών νικά, αυτός που επιχειρεί, κερδίζει τη ζωή.

 

ΤΕΧΝΙΚΗ:

Το ποιητικό «εγώ» δε συμμετέχει στην αφήγηση.

Δε θέλει να εκφράσει τα προσωπικά του συναισθήματα.

Πρόθεσή του να τονώσει το ηθικό των Ελλήνων.

Το επίθετο άλλοτε τοποθετείται μετά το ουσιαστικό και άλλοτε πριν απ’ αυτό: ΕΠΙΤΑΞΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ που συνηθίζεται στην ιταλική γλώσσα.

ΓΛΩΣΣΑ: Ιδιόμορφη, καθαρεύουσα με διάσπαρτους τύπους της δημοτικής και της αρχαϊζουσας.
ΥΦΟΣ: Σοβαρό, μεγαλόπρεπο, άλλοτε με υψηλούς τόνους και άλλοτε σε χαμηλούς, λυρικούς.
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Εικόνες.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ: Ιδιόρυθμη.

Στηρίζεται στο αρχαϊκό και στο ιταλικό μετρικό σύστημα αλλά με πολλές ιδιαιτερότητες.

Δε χρησιμοποιεί ομοιοκαταληξία.

Η στροφή του αποτελείται από πέντε στίχους με χαρακτηριστικό τον πέμπτο, ο οποίος είναι πεντασύλλαβος και τονίζεται στη τέταρτη συλλαβή.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

Επίκεντρο η ελευθερία.

Χρησιμοποιεί την ελληνική μυθολογία για να εξυπηρετήσει τον στόχο του.

Συσχετίζει το μύθο με την πραγματικότητα.

Οι ιδέες του παρελθόντος αποτελούν τους καθοδηγητές του παρόντος.

Ο ποιητής ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη και του προκαλεί ψυχική ανάταση και ευφορία.

 

Ένα γενικότερο συµπέρασµα: 

Ο ποιητής επιδιώκει να µας κάνει να ενστερνιστούµε ως στάση ζωής, αυτό που και ο ίδιος επιχείρησε να πραγµατώσει· την ελευθερία ως το υπέρτατο αγαθό της ζωής: η ελευθερία δεν χαρίζεται, αλλά κατακτάται µε σκληρό αγώνα. 

Το πνεύµα και η πράξη του ελευθέρως υπάρχειν δεν µας το παραχωρεί κανένας τύραννος, κανένας «σωτήρας», κανένας απεσταλµένος ή χαρισµατικός δυνάστης. Απεναντίας αναδύεται, όταν οι άνθρωποι, και στην περίπτωση εδώ οι σκλαβωµένοι Έλληνες, είναι αποφασισµένοι να συντρίψουν την τυραννία· γενικότερα δε, όταν κηρύσσουν τον πόλεµο στην εγκόσµια κυριαρχία των πάσης φύσεως τυράννων και της υπεροψίας τους.

Του Βασίλη

Του Βασίλη, κλέφτικο

Τα κλέφτικα τραγούδια πήρan το όνομά τους από το περιεχόμενο των στίχων του. Είναι δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης περιόδου της Τουρκοκρατίας μετά τον 16ο αιώνα και στα θέματά τους διαφαίνεται η επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρματολών. Εγκωμιάζεται η ζωή, τα κατορθώματα, η νικηφόρα μάχη ή ο ένδοξος θάνατός τους. Εδώ οι ήρωες, σε αντίθεση από τα ακριτικά, δεν έχουν υπερφυσικές ικανότητες και είναι απλοί θνητοί. Σε όλα σχεδόν απαντάται ζωντανός διάλογος μεταξύ προσώπων, ενώ ενίοτε, όταν δεν υπάρχει δεύτερο πρόσωπο, ο δημιουργός εισάγει μια συμβατική εικόνα, ένα πουλί με ανθρώπινη λαλιά, μια κόρη, προκειμένου να παραχθεί ο διάλογος. O Βασίλης, ο κεντρικός ήρωας του τραγουδιού, επιλέγει, όπως έκαναν πολλοί νέοι άντρες στα χρόνια της τουρκοκρατίας, να φύγει από τη σκλαβιά και να ζήσει την ελεύθερη ζωή των κλεφτών. Τόσο η εθνική όσο και η κοινωνική του περηφάνια τον ωθούν να εγκαταλείψει τα υλικά αγαθά μιας υπόδουλης ζωής και να γίνει αντάρτης, ελεύθερος μέσα στη φύση των απόκρημνων βουνών.

Ενότητα 1^η: Η συμβουλή της μάνας  (Βασίλη ………..να δουλέψουν) Το κλέφτικο τραγούδι μας μεταφέρει στην ιστορικοκοινωνική πραγματικότητα των προεπαναστατικών χρόνων.  Μια μάνα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, από αγάπη και φροντίδα για το γιο της, τον Βασίλη, του προτείνει να κάτσει φρόνιμα: δηλαδή να μην κάνει κάτι παράτολμο, να λειτουργήσει με βάση τη λογική, να κάτσει σπίτι του, να γίνει νοικοκύρης και να επιλέξει την γεωργική και κτηνοτροφική ζωή που του εξασφαλίζει ηρεμία και οικονομική άνεση. Η μητέρα απευθύνεται στο γιο της σε β πρόσωπο . Η ζωή που περιγράφει η μητέρα στο γιο της φαίνεται μια όμορφη ζωή με ανέσεις και ηρεμία αλλά αποσιωπάται ένα σημαντικό στοιχείο: η έλλειψη ελευθερίας

Ενότητα 2^η: Η απόφαση του Βασίλη να γίνει κλέφτης (Μάνα μου……… Αρβανίτες) Ο Βασίλης είναι ένας κοινός άνθρωπος αλλά το ιδανικό της ελεύθερης ζωής και η βαθιά αίσθηση της αξιοπρέπειας τον οδηγούν να απαρνηθεί την βολεμένη ζωή του υπόδουλου και να διαλέξει την επικίνδυνη αλλά ελεύθερη ζωή των κλεφτών. Ο Βασίλης απαντά κατηγορηματικά ότι δεν πρόκειται να κάτσει φρόνιμα για να αποκτήσει όλα όσα του ανέφερε η μητέρα του και να συμβιβαστεί με μια υπόδουλη ζωή. Στο λόγο του επαναλαμβάνει κάποια από τα λόγια της μάνας του και λέει ότι δεν δέχεται να είναι σκλάβος των Τούρκων ή των Ελλήνων που συνεργάζονταν με τους Τούρκους και εκμεταλλεύονταν τους συμπατριώτες τους. Στα λόγια του διακρίνουμε προμηνύματα του απελευθερωτικού αγώνα του 1821. Ο Βασίλης ανακοινώνει την απόφαση του ,που είναι να γίνει κλέφτης και να φύγει στα βουνά. Μάλιστα ζητά από την ίδια τη μητέρα του αν του δώσει τα όπλα του ώστε να την κάνει να συμμετέχει και αυτή  στην απόφαση του. Η παρομοίωση «να πεταχτώ σαν το πουλί» φανερώνει τη δίψα του Βασίλη για ελευθερία. Ο Βασίλης αισθάνεται την ανάγκη να βαδίζει ελεύθερα αλλά αυτό δεν του αρκεί: θέλει να κάνει και πόλεμο εναντίον των κατακτητών: δηλώνεται η ανδρεία και η γενναιότητα του. Η πορεία του προς τα βουνά περιγράφεται πολύ γλαφυρά και παραστατικά. Η κλιμάκωση και το ασύνδετο παρουσιάζουν την πορεία του Βασίλη προς την κλεφτουριά, την ανάληψη δράσης και την έναρξη του αγώνα κατά των Τούρκων. 

Ενότητα 3^η : Η πραγματοποίηση της απόφασης του Βασίλη (Πουρνό……παλικάρι) Ο Βασίλης αποχαιρετά τη μητέρα του η οποία δεν κάνει καμιά προσπάθεια να τον μεταπείσει και αποδέχεται την απόφαση του. Ο Βασίλης φτάνει στον προορισμό του και μιλά με τα στοιχεία της φύσης που τον υποδέχονται στην καινούρια του ζωή.  Ο Βασίλης χαίρεται που είναι πια ελεύθερος και τα προσωποποιημένα στοιχεία της φύσης τον καλοδέχονται και τον επαινούν.

Ο Βασίλης παρουσιάζεται: αξιοπρεπής, ασυμβίβαστος, αποφασιστικός, υπερήφανος, λάτρης της ελευθερίας, γενναίος, τολμηρός, αγωνιστής, άξιος συνεχιστής των προγόνων του.

Στιχουργική- γλώσσα

Το τραγούδι έχει όλα τα τυπικά γνωρίσματα των δημοτικών τραγουδιών.Ο στίχος είναι ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, ανομοιοκατάληκτος και χωρίζεται σε δύο ημιστίχια. Κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα. Η γλώσσα είναι απλή, λαϊκή, δημοτική, κυριαρχούν οι ρηματικοί τύποι, απουσιάζουν τα επίθετα και υπάρχουν ιδιωματικές λέξεις( γένεις, κοπέλια, σουρίξω, γιατάκια). Υπάρχει παρατακτική σύνδεση, εκφραστική λιτότητα, προσωποποίηση και συνομιλία με τη φύση.

Ύφος : ζωντανό, παραστατικό, γρήγορο, (διάλογος, ενεστώτας), συγκινητικό (όταν η μάνα τον συμβουλεύει), ηρωικό (όταν η κλεφτουριά τον υποδέχεται).

O Διγενής

O Διγενής, ακριτικό

O Διγενής ψυχομαχεί* κι η γης τόνε τρομάσει

κι η πλάκα τον ανατριχιά* που θέλει τον σκεπάσει.

Κι εκειά* βαριά που κείτεται,* λόγια αντρειωμένα λέει:

- Να 'χεν η γης πατήματα* κι ο ουρανός κερκέλια,*

να 'πάτιουν* τα πατήματα, να 'πιανα τα κερκέλια

να δώκω σείσμα* τ' ουρανού, να βγάλει μαύρα νέφη,

να ρίξει χιόνια και νερά κι αμάλαγο* χρυσάφι!

Τα ακριτικά τραγούδια αφηγούνται τα κατορθώματα των Aκριτών, των υπερασπιστών, δηλαδή, των ανατολικών συνόρων της Βυζαντινής Aυτοκρατορίας. Οι Aκρίτες έγιναν γνωστοί από τον ακριτικό κύκλο της ηρωϊκής ποίησης και από το Έπος του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα, που αποτελεί το πρώτο γραπτό μνημείο της νεοελληνικής λογοτεχνίας, το οποίο γράφτηκε στις αρχές του 11ου αιώνα. Ο ήρωας αυτός θυμίζει σε πολλά στοιχεία τους ήρωες των αρχαίων επών. Ασχολείται από μικρός με άλογα, αθλήματα και όπλα, άγρια θηρία και ληστές, ενώ αργότερα

κλέβει τη γυναίκα που θα παντρευτεί. Τα ακριτικά τραγούδια εξυμνούν τη σωματική δύναμη, τη στρατηγική ιδιοφυΐα και τις υπερφυσικές δυνάμεις των Aκριτών. Ο ακριτικός ήρωας είναι αποφασισμένος να θυσιαστεί για την πατρίδα του και να αποκρούσει τους εχθρούς του (Σαρακηνούς, Τούρκους κ.α.).

Θέμα: Η υπερφυσική δύναμη του Διγενή, όπως περιγράφεται στη μάχη του με το Χάρο, και η ανάδειξή του σε απόλυτο σύμβολο ανδρείας και ηρωικής μορφής στη συνείδηση των Nεοελλήνων αποτελούν τα κυρίαρχα νοηματικά κέντρα του ποιήματος.

Νόημα: Ο Διγενής ψυχομαχεί καθώς βλέπει το τέλος της ζωής του να πλησιάζει, ενώ η γη και η ταφόπλακα τον τρέμουν και ανατριχιάζουν. O Διγενής είναι ξαπλωμένος αλλά πλέον δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το θάνατο με αντρεία. Θα ήθελε να πατούσε τα σκαλοπάτια της γης και να έπιανε τα κρικέλια του ουρανού για να τον κουνήσει και να βγάλει σύννεφα, να ρίξει χιόνι, νερό και καθαρό χρυσάφι.

O Διγενής Aκρίτας: Ο κεντρικός ήρωας του ποιήματος, ο Διγενής Ακρίτας, αποτελεί το απόλυτο πρότυπο ηρωικού άνδρα. Eίναι ένα πρόσωπο που του αποδίδονται υπερφυσικές δυνάμεις και ικανότητες, ένας άνθρωπος που ζει και κινείται πέρα από τα ανθρώπινα μέτρα. Για όλους τους παραπάνω λόγους, η μορφή του Διγενή έμεινε χαραγμένη στη συλλογική συνείδηση των Nεοελλήνων για το υψηλό φρόνημα και τη γενναιοφροσύνη που επιδείκνυε.

Oλόκληρο το ποίημα αποτελεί μια ενιαία νοηματική ενότητα.

Πλαγιότιτλος: H πάλη του Διγενή με το Xάρο και ο θάνατός του.

Ύφος / Μορφή

Το ποίημα έχει το αντιπροσωπευτικό ύφος των ακριτικών τραγουδιών: ηρωική θεματολογία, υπερφυσικά χαρακτηριστικά του ήρωα, προσωποποίηση της φύσης, εκφραστική λιτότητα, επική ατμόσφαιρα.

Σχήματα λόγου

Προσωποποιήσεις / Μεταφορές: στιχ. 1 «Ο Διγενής ... τρομάσει», στιχ. 2 «κι η πλάκα τον ανατριχά ...», στιχ. 4 «Να ’χεν η γης πατήματα κι ο ουρανός κερκέλια», στιχ. 6 «... να δώκω σείσμα τ’ ουρανού ...», στιχ.7 «να ρίξει ... αμάλαγο χρυσάφι».

Ασύνδετο σχήμα: στιχ. 5 - 6 «να πάτιουν τα πατήματα, να ’πιανα τα κερκέλια ... να ρίξει χιόνια...».

Επαναλήψεις: στιχ. 4 - 5 «… κερκέλια ... κερκέλια», «... πατήματα ... πατήματα…».

Εικόνες (συμβολιστικές): στιχ. 4 - 7 «Να ’χεν η γης ... χρυσάφι!».

Αντιθέσεις (Λεκτικές / Νοηματικές): στιχ. 1 - 2 «O Διγενής ψυχομαχεί – κι η γης τόνε τρομάσει κι η πλάκα τον ανατριχιά ...», «κι εκειά βαριά που κείτεται – λόγια αντρειωμένα λέει».

Θερμοπύλες

Θερμοπύλες, Καβάφης

Θέμα: Ο Καβάφης αξιοποιώντας το ιστορικό γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, συνθέτει ένα ποίημα για να επαινέσει όσους θέτουν στη ζωή τους «Θερμοπύλες», όσους θέτουν δηλαδή κάποιον σημαντικό για εκείνους σκοπό και τον υπερασπίζονται μέχρι τέλους.

Τιµή σε αυτούς που αγωνίστηκαν και πέθαναν ηρωικά

Το ήθος και η υψηλή συναίσθηση του χρέους

Η σθεναρή αντίσταση παρά την πλήρη επίγνωση για τις µοιραίες εξελίξεις

Στόχος:Να γίνει αντιληπτή η διαχρονική συµβολική σηµασία που έχουν οι «Θερµοπύλες» για κάθε άνθρωπο ο οποίος, παρά τις δυσκολίες, µένει πιστός στις αξίες και υπερασπίζεται τα ιδανικά του.

Ενότητες

1. Στ. 1-3: Η οφειλόμενη τιμή σε όσους συναισθάνονται την ευθύνη του χρέους. Οι άνθρωποι αυτοί δεν παρεκκλίνουν από αυτό (μη κινούντες: θα περιμέναμε καλύτερα τον τύπο «μη κινούμενοι» ).

2. Στ. 4-10: Τα ηθικά γνωρίσματα αυτών των ανθρώπων.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι υψηλές ηθικές αξίες που εκφράζουν οι «μαχητές» σε συνδυασμό με την ανθρώπινη φύση τους α) Είναι δίκαιοι και απόλυτα υπεύθυνοι όσον αφορά τη δική τους δράση, αλλά δείχνουν λύπη κι    ευσπλαχνία στους συνανθρώπους τους:  β) Είναι γενναιόδωροι (γενναίοι) και συνδράμουν όσους χρειάζονται  βοήθεια όσο  μπορούν κάθε φορά, ανάλογα με την οικονομική τους δυνατότητα γ) Τρίτο ηθικό γνώρισμα των ανθρώπων αυτών είναι η φιλαλήθεια χωρίς ωστόσο να μισούν όσους     ψεύδονται

 

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης του Καβάφη

– Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά είναι η ιδιότυπη γλώσσα του Kαβάφη. Πρόκειται για λόγια γλώσσα με τύπους της δημοτικής αλλά και των αρχαίων ελληνικών(μείγμα καθαρεύουσας και δημοτικής). Μερικές φορές έχει και ιδιωματικούς τύπους της Κωνσταντινούπολης. Η καβαφική γλώσσα αναγνωρίζεται εύκολα.

–Από άποψη μορφής τα ποιήματά του είναι μοντέρνα/νεωτερικά. Συνήθως, δεν έχουν ομοιοκαταληξία, οι στροφές μπορεί να μην έχουν ίσο αριθμό στίχων και οι στίχοι είναι ανισοσύλλαβοι.. Το μέτρο είναι συνήθως ιαμβικό. Μερικές φορές απουσιάζει η στίξη. Άλλες όμως φορές η στίξη παίζει σημαντικό ρόλο (πχ. ειρωνεία, σκηνοθετικές οδηγίες απαγγελίας, όπως χαμήλωμα φωνής όταν έχουμε παρένθεση).

–Ο ποιητικός του λόγος είναι απλός, λιτός, πυκνός, επιγραμματικός, αντιρητορικός, πεζολογικός, συνήθως χωρίς διακοσμητικά επίθετα και λυρικές εκφράσεις, χωρίς πλούσια εκφραστικά μέσα.

–H αφήγηση και οι περιγραφές του είναι ρεαλιστικές. Ο λόγος του χαρακτηρίζεται από ακριβολογία.

–Στο έργο του Καβάφη, ο μύθος και η ιστορία συναντούν την ποίηση, μετουσιώνονται σε ποίηση. Η συμβολική χρήση των αρχαίων μύθων και ιστορικών προσώπων είναι από τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του. Σε πολλά ποιήματα αντλεί τα θέματά του από την ιστορία. Tον γοητεύει κυρίως η παρακμή, η αποτυχία, η  ήττα του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

–Φαινομενικά ο λόγος του είναι ψυχρός. H συγκίνηση, το συναίσθημα, ο λυρισμός υπολανθάνουν, καλύπτονται έντεχνα πίσω από μύθους και σύμβολα.

–Yπολανθάνει επίσης λεπτή ειρωνεία και σαρκασμός που γίνεται  κάποιες φορές αυτοσαρκασμός.  

–Aπουσιάζει σχεδόν τελείως η περιγραφή της φύσης.

–Ο δραματικός μονόλογος (το ποιητικό υποκείμενο απευθύνεται στο “εσύ”) και ο διάλογος είναι από τους κύριους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί.  Τα ποιήματά του χαρακτηρίζονται από θεατρικότητα. Στο έργο του δρουν πρόσωπα/ προσωπεία, όπως στο αρχαίο δράμα, πίσω από τα οποία κρύβεται ο ποιητής. Yποδύεται ρόλους.

Συμβολισμοί

α) Οι Θερμοπύλες αποτελούν σύμβολο αυτοθυσίας για την προάσπιση αξιών και ιδανικών. Εδώ  συμβολίζουν το καθήκον που επιβάλλεται στον άνθρωπο κάθε εποχής όχι από την επιταγή του νόμου αλλά από το εσωτερικό του. Αυτό τον καθηλώνει στην εκπλήρωση του χρέους του ακόμη κι όταν γνωρίζει ότι όλα προοικονομούν την αποτυχία, την ήττα. 

β) Ο Εφιάλτης συμβολίζει την προδοσία (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες) που αναγκάζει τον άνθρωπο να απομακρυνθεί από τις αξίες και τα ιδανικά του τις εσωτερικές ανθρώπινες αδυναμίες, τους υλικούς πειρασμούς και τις ενάντιες εξωτερικές συνθήκες που δρουν ανασταλτικά στην τήρηση του χρέους .

γ) Οι Μήδοι συμβολίζουν τον εχθρό, την βαρβαρότητα που επέρχετα, τα αξεπέραστα εμπόδια που ορθώνονται μπροστά στον άνθρωπο κατά την προσπάθειά του να πραγματώσει τους υψηλούς στόχους. 

Οι μετοχές

– μή κινούντες, συντρέχοντες, ομιλούντες: βρίσκονται σε αρχαιοελληνικούς τύπους, συντακτικά είναι επιρρηματικές τροπικές και προσδιορίζουν τα ρήματαόρισαν και φυλάγουν έχοντας όλες το ίδιο υποκείμενο με αυτά. Σημασιολογικά δίνουν κάποια ηθικά γνωρίσματα των ανθρώπων που όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.

– Η μετοχή ψευδομένους διαφέρει. Είναι ουσιαστικοποιμένη και δεν έχει βέβαια το ίδιο υποκείμενο με τις υπόλοιπες. 

Γραφείον ευρέσεως εργασίας

Γραφείον ευρέσεως εργασίας, Μένης Κουμανταρέας

ΘΕΜΑ: Η χαρούμενη ψυχική διάθεση του Αναστάση καθώς πηγαίνει στο γραφείο ευρέσεως εργασίας και η απέχθειά του όταν βρέθηκε στο χώρο αυτό, ώστε να αναγκαστεί να τον εγκαταλείψει άπρακτος.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Τα κοινωνικά και ψυχολογικά αδιέξοδα των νέων.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Την άλλη μέρα ξύπνησε… Κατέβηκε στην επόμενη στάση». Σε αναζήτηση εργασίας με αισιόδοξη διάθεση.

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: «Περπάτησε κοιτάζοντας… πετάχτηκε έξω». Μια αποκαρδιωτική εμπειρία.

ΤΕΧΝΙΚΗ

Γ’ πρόσωπη αφήγηση. Ο αφηγητής δε συμμετέχει ως ήρωας ή αυτόπτης μάρτυρας στην ιστορία που αφηγείται. Γνωρίζει και παρατηρεί τα πάντα για τους ήρωές τους.

Ο ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ: Εκπροσωπεί τους νέους που ταλανίζει (=ταλαιπωρεί) η ανεργία. Είναι ένας νέος με όνειρα και φιλοδοξίες. Θέλει να δημιουργήσει ένα καλύτερο μέλλον και πιστεύει ότι έχει και τη διάθεση και τα προσόντα να το πετύχει. Γι’ αυτό ξεκινά με χαρά και αισιοδοξία να αναζητήσει εργασία. Δεν τον αγγίζει η σκληρή και άσχημη καθημερινότητα, οι γρήγοροι ρυθμοί της ζωής. Μας κάνει εντύπωση ότι δεν κουράζεται ούτε διαμαρτύρεται που έχει ν’  ανέβει σκάλες επτά ορόφων, για να φτάσει στον προορισμό του. Του αρέσει να ψηλώνει, να φτάσει κάπου, να ανέλθει μέσα από την εργασία του. Ο Αναστάσης θα πρέπει να έχει μείνει πολύ καιρό άνεργος. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο δικό του, αλλά γενικότερο: η ταμπέλα του γραφείου ήταν ξεθωριασμένη, ένδειξη ότι το γραφείο λειτουργεί πολλά χρόνια. Το παιδί ήταν χλομό και αδύνατο. Δείγμα της δεινής οικονομικής κατάστασης της οικογένειάς του.

ΕΡΓΑΣΙΑ: Ο άνθρωπος μπορεί μέσα απ’ αυτή να εκφράσει τη δημιουργικότητα και το ταλέντο του, να γίνει χρήσιμος στην κοινωνία, να αναγνωριστεί, να αποκτήσει  κύρος και , βέβαια, οικονομική ανεξαρτησία. Έτσι θα ζήσει καλύτερα, θα καλύψει τις ανάγκες του, θα φροντίσει την οικογένειά του.

ΑΝΕΡΓΙΑ: Είναι ακριβώς το αντίθετο. Ο άνθρωπος αισθάνεται ότι δεν προσφέρει ούτε στον εαυτό του ούτε στο σύνολο. Αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα, νιώθει μειονεκτικά, βιώνει μεγάλο άγχος, βγαίνει στο περιθώριο της κοινωνίας (απομονώνεται). Η στενοχώρια που βιώνει φθείρει την σωματική και ψυχική του υγεία.

ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΥΡΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΗ

 Η πρώτη εικόνα στο Γραφείο Ευρέσεως Εργασίας δεν είναι θετική. Ο Αναστάσης χτυπάει την πόρτα αλλά δεν παίρνει απάντηση. Το δωμάτιο δεν είναι καθόλου ελκυστικό ως χώρος εργασίας. Στο βάθος μια κοπέλα και μια γραφομηχανή. Η κοπέλα δεν αντιλαμβάνεται την παρουσία του. Σαν να είναι αόρατος. Αγένεια; Αδιαφορία; Η εικόνα της κοπέλας αποκαρδιωτική. Τα μάτια της είναι παγιδευμένα σε χοντρά γυαλιά, η ίδια μοιάζει φυλακισμένη. Γράφει σαν υπνωτισμένη κάνοντας μηχανικές κινήσεις. Τα λόγια της είναι μετρημένα και απολύτως τυπικά. Πού είναι η φρεσκάδα, η δύναμη, η δημιουργικότητα, η φαντασία ενός νέου ανθρώπου; Η κοπέλα είναι περιορισμένη, έχει χάσει κάθε επαφή με την ομορφιά της  δημιουργικής εργασίας. Παραμένει προσηλωμένη στη γραφομηχανή και χτυπά μηχανικά τα πλήκτρα. Δεν επιτρέπεται να σηκώσει κεφάλι.

Ο Αναστάσης χάνει τη διάθεση και την αισιοδοξία του. Τα χτυπήματα στη γραφομηχανή, το αυστηρό εργασιακό περιβάλλον που σκλαβώνει τους εργαζόμενους του δημιουργούν παραισθήσεις. Αισθάνεται σαν να περνά ελικόπτερο πάνω από το κεφάλι του. Δεν ορίζει τα μέλη του σώματός του. Θέλει να φύγει. Μακάρι να μπορούσε να πει στην κοπέλα ότι δεν χρειάζεται να δει τον Διευθυντή άμεσα. Μα πώς να την πλησιάσει; Ούτε αυτό δεν τολμά να κάνει. Κι όταν σηκώνεται και πλησιάζει στο παράθυρο, αντιμετωπίζει διαφορετικά το ύψος. Αυτό που μέχρι πριν λίγο χαιρόταν, τώρα τον ζαλίζει. Κι ο τροχονόμος στο δρόμο δεν μοιάζει πια ίδιος. Τα πλήκτρα της γραφομηχανής ηχούν τώρα σαν πολυβόλο. Κινδυνεύει να χαθεί! Το σώμα του πονά. Ζει σε κατάσταση πανικού. Η κοπέλα συνεχίζει τη δουλειά της χωρίς να έχει αντιληφθεί το παραμικρό. Ο Αναστάσης μαζεύει όσες δυνάμεις του απόμειναν και βγαίνει γρήγορα έξω. Σίγουρα φαντάζεται τον εαυτό του στη θέση της δακτυλογράφου. Αυτό ονειρευόταν να κάνει;  Τρομοκρατείται, πανικοβάλλεται∙  γι’ αυτό φεύγει.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ: Περιγραφή, Αφήγηση, Διάλογοι.

ΓΛΩΣΣΑ: Απλή δημοτική, ρεαλιστική που προσεγγίζει την καθημερινή ομιλία. Στο λεξιλόγιο κυριαρχούν οι μετοχές.

ΥΦΟΣ: Φυσικό, παραστατικό με λυρικούς τόνους.

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

-Εικόνες.

-Προσωποποιήσεις.

-Μεταφορές.

-Ασύνδετο σχήμα.

-Παρομοιώσεις.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

-Οι γρήγοροι ρυθμοί της αστικοποίησης, η φτώχεια, η ανεργία, η εξουθενωτική ρουτίνα της υπαλληλικής εργασίας, οι απρόσωπες σχέσεις των ανθρώπων είναι μερικά από τα προβλήματα που θίγονται έμμεσα στο κείμενο.

-Ο νεαρός πρωταγωνιστής αδύναμος, αθώος και αληθινός επιχειρεί μια έξοδο στον κόσμο αλλά αποτυγχάνει οικτρά, ενώ τα εσωτερικά του αδιέξοδα τον συνθλίβουν.

-Τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι αρχικά ανάλαφρη διάθεση, αισιοδοξία και αποφασιστικότητα, τα οποία διαδέχονται δυσαρέσκεια, δειλία, αίσθημα ασφυξίας και πανικού.

Ιστορία του λαβύρινθου

Ιστορία του λαβύρινθου, Τίτος Πατρίκιος

Ο αρχαίος μύθος του λαβυρίνθου και του ανθρωποφάγου τέρατος Μινώταυρου αποτελεί αφορμή για τον ποιητή να θίξει το ζήτημα της ανθρώπινης βαρβαρότητας, που επιβιώνει κι εξελίσσεται σε παράλληλη πορεία με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Ο ποιητής διαπιστώνει, μέσα από το πέρασμα του χρόνου, τις μεταμορφώσεις, με τις οποίες εμφανίζεται η αγριότητα των ανθρώπων που έχουν την εξουσία να την επιβάλλουν και να τη συντηρήσουν και παρατηρεί το πλήθος των νεαρών θυμάτων τους, που έρχονται σε σειρά να θυσιαστούν στο βωμό της καινούργιας κάθε φορά θηριωδίας.  Πάνω από τα απομεινάρια των αρχαίων ανθρωποθυσιών της μινωικής Κρήτης, ίσως νομίσει κανείς πως η ανθρώπινη βαρβαρότητα νικήθηκε από την πρόοδο του ανθρώπινου πολιτισμού. Η μελέτη της ιστορίας όμως και η σύγχρονη πραγματικότητα ανατρέπουν τη λανθασμένη αυτή εντύπωση. Κάθε φορά, επινοούνται καινούριοι τρόποι βασανισμού, οι νέοι τύραννοι θρέφουν καινούρια τέρατα και τα κρύβουν σε πολυπλοκότερους λαβυρίνθους, όπου οδηγούνται τα σημερινά θύματα. Οι σύγχρονοι λαβύρινθοι είναι φτιαγμένοι από λέξεις, για να αποκρύπτεται ευκολότερα η θηριωδία πίσω από τα επιτεύγματα της ανθρώπινης σκέψης. Τα

νεαρά θύματά τους, στριμώχνονται με άγνοια και τρόμο για τα μέσα του βασανισμού τους, έτοιμα όμως να θυσιαστούν επιβεβαιώνοντας έτσι τον αρχαίο μύθο.

1η ενότητα, στιχ.1-9: Ο αρχαίος λαβύρινθος ερημώνεται και αποκαλύπτονται τα μυστικά του.

Με την εξόντωση του Μινώταυρου από το Θησέα, οι ανθρωποθυσίες έπαψαν και ο λαβύρινθος ήταν άχρηστος πια. Φεύγουν οι φύλακες, ο λαβύρινθος ερημώνει και υφίσταται σιγά–σιγά τη φθορά του χρόνου. Με την εγκατάλειψή του αποκαλύπτονται στο φως οι δαιδαλώδεις διάδρομοι, οι χώροι των βασανιστηρίων και των ανθρωποθυσιών. Οι τοίχοι πέφτουν και βγαίνουν στο φως τα μυστικά κι οι θησαυροί, που ήταν καλά κρυμμένοι κάτω απ’ τη γη. Ό, τι απομένει για να θυμίζει τις βάρβαρες ανθρωποθυσίες που τελέστηκαν εκεί, είναι κάτι περίπλοκα αποτυπώματα, χαραγμένα πάνω στη γη.

2η ενότητα, στιχ.10-21: Η επιβίωση του αρχαίου μύθου σήμερα στους σύγχρονους λαβυρίνθους.

Από τότε, άρχισαν να φτιάχνονται ομοιώματα λαβυρίνθων, με σύγχρονο κάθε φορά τρόπο κατασκευής και μοντέρνα υλικά. Σύγχρονα θηρία κατοικούν σ’ αυτούς, κρυμμένα σε υπόγειες κατασκευές, και καινούργια θύματα έρχονται να θυσιαστούν. Οι σύγχρονοι λαβύρινθοι είναι φτιαγμένοι με λέξεις κι εξελιγμένα μέσα βασανισμού. Οι νέοι και οι νέες που έρχονται να προσφερθούν ως θυσία σ’ αυτούς, μοιάζουν ν’ αγνοούν και να φοβούνται ταυτόχρονα τα είδη των βασανιστηρίων που εναλλάσσονται κάθε φορά, υποκύπτουν όμως στην επανάληψη της ανθρώπινης βαρβαρότητας, αναλαμβάνοντας με συνέπεια το ρόλο που τους αναλογεί σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο. Εξυπηρετούν με τον τρόπο αυτό τη διαιώνισή του αρχαίου λαβυρίνθου και την προσαρμογή του στις νέες κάθε φορά ιστορικές προδιαγραφές του.

Γλώσσα

Η χρήση της γλώσσας στο ποίημα γίνεται με προσοχή στην επιλογή των λέξεων, που περιγράφουν τη διαιώνιση της ανθρώπινης αγριότητας μέσα στην ιστορία. Ο ποιητής προτιμά λέξεις λόγιες και σύνθετες, για να ντύσει το στοχαστικό του ύφος.

Τα πρόσωπα του αρχαίου μύθου λειτουργούν συμβολικά, προκειμένου να παρατηρήσουμε τις προεκτάσεις τους στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Σχήματα λόγου

Προσωποποιήσεις /Μεταφορές: στιχ. 13 «φτιάχνονται προπαντός λαβύρινθοι με λέξεις».

Ασύνδετο σχήμα: στιχ. 1-9 «Απ’ όταν ο Θησέας σκότωσε το Μινώταυρο…από περίπλοκα χαράγματα πάνω στη γη», στιχ. 12 «…με καινούρια τέρατα, θύματα, ήρωες, ηγεμόνες», στιχ. 16 «…για τις παγίδες,

Τις καταπακτές, τ’ αδιέξοδα», στιχ. 20-21 «…Μίνωας, Πασιφάη, Μινώταυρος, Αριάδνη, - Δαίδαλος, Ίκαρος, Θησέας».

Επαναλήψεις: στιχ. 2 & 10 & 13 «Ο λαβύρινθος εγκαταλείφθηκε» «προσομοιώσεις λαβυρίνθων» - «λαβύρινθοι με λέξεις».

Εικόνες (συμβολιστικές): στιχ. 1-9 «Απ’ όταν ο Θησέας σκότωσε το Μινώταυρο…από περίπλοκα χαράγματα πάνω στη γη», στιχ. 10-12 «Όμως  προσομοιώσεις λαβυρίνθων …με καινούρια τέρατα, θύματα, ήρωες, ηγεμόνες», στιχ. 13-19 «…φτιάχνονται προπαντός λαβύρινθοι με λέξεις… τα ίδια ονόματα».

Αντιθέσεις (Λεκτικές / Νοηματικές): στιχ. 15 «με φόβο» - «αψηφισιά», στιχ. 18 «παλιό δράμα» - «νέα δεδομένα».

Παρηχήσεις  του «γ»: στιχ. 2 «εγκαταλείφθηκε», στιχ. 3 «γκρεμίστηκε», στιχ. 4 «βγήκαν», στιχ. 5 «ανθρωποφαγία», στιχ. 9 «χαράγματα», του «κ» και του «ξ»: στιχ. 16 «τις καταπακτές», «τ’ αδιέξοδα», στιχ. 17

«φιλοδοξώντας», «να ξαναπλάσουν», «και να παίξουν».

Έξι χιλιάδες νέοι

Έξι χιλιάδες νέοι, Γιώργος Χειμωνάς

Στο σύντομο αυτό απόσπασμα ο Xειμωνάς μνημονεύει τη θυσία των νέων φοιτητών του Πολυτεχνείου στις 17/11/1973 με το δικό του ξεχωριστό τρόπο· με το θάνατο των εξεγερμένων ένα τεράστιο βάραθρο ανοίγει στη γη και τους καταπίνει ενώ ο υπόλοιπος κόσμος καταλαμβάνεται από ένα ιερό δέος και μια σιωπή μην τολμώντας να κοιτάξει μέσα στο κενό.

ΝΟΗΜΑ

Έξι χιλιάδες νέοι και παιδιά κλείστηκαν μέσα στο κτίριο και φώναζαν συνθήματα κατά της δικτατορίας, περικυκλωμένοι από το στρατό και τον υπόλοιπο κόσμο που φώναζε και αυτός μαζί τους. Ξαφνικά οι φωνές σταμάτησαν να αντηχούν, οι νέοι έπεσαν κάτω νεκροί κι άρχισαν να βουλιάζουν μέσα στη γη, η οποία υποχώρησε από το βάρος τους ανοίγοντας ένα τεράστιο βάραθρο, μέσα στο οποίο βυθίστηκαν. Ωστόσο, αυτοί που έμειναν ζωντανοί δεν τολμούσαν να κοιτάξουν μέσα στο βάραθρο αποστρεφόμενοι το θέαμα των στοιβαγμένων νεκρών, ενώ ο συγγραφέας τους απειλεί δίνοντάς τους την εντολή να μη διανοηθούν να πλησιάσουν το βάραθρο.

Oλόκληρο το κείμενο αποτελεί μια ενιαία νοηματική ενότητα.

Πλαγιότιτλος: H θυσία των νέων και ο σεβασμός της μνήμης τους.

Έξι χιλιάδες νέοι: Eίναι εκείνοι που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στη διάρκεια του δικτατορικού καθεστώτος (1967 - 1974) για την ελευθερία, τα δημοκρατικά και ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια της ζωής. Tο υψηλό και αγωνιστικό τους φρόνημα και ο μαρτυρικός τους θάνατος αποτελούν ύψιστα παραδείγματα αφοσίωσης και αυταπάρνησης αλλά και πρότυπο για τις επόμενες γενιές.

Οι φωνές:  το βασικότερο όπλο που διέθεταν και χρησιμοποίησαν στον αγώνα τους κατά της στρατιωτικής Χούντας. Οι φωνές τους, που ακούγονταν σθεναρές, γενναίες, αμετακίνητες από τα πιστεύω τους, διάχυτες από το ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου και από τα μεγάφωνα της σχολής τους, καλούσαν όλους τους συμπολίτες τους να ξεσηκωθούν και να αποτινάξουν το ζυγό της φίμωσης και της ανελευθερίας και να σταθούν στο πλευρό του δικού τους δίκαιου αγώνα. Αυτές ήταν που έγιναν κραυγές και παρακαλούσαν σπαρακτικά τους στρατιώτες όργανα του χουντικού καθεστώτος να φύγουν από τα άρματα μάχης, να πετάξουν τα όπλα τους και να τους συμπαρασταθούν εκείνη την ύστατη στιγμή που οι δεύτεροι εισχωρούσαν στο προαύλιο του εκπαιδευτικού ασύλου με σκοπό να τις πάψουν, να τις αφανίσουν.

Η καθίζηση της γης στο Πολυτεχνείο: Η βίαιη και μοιραία καταστολή της εξέγερσης του 1973 και η θανάτωση πολλών νεαρών αποδίδονται από το συγγραφέα ως ένα καταστροφικότατο γεωλογικό φαινόμενο, σαν μια καθίζηση κατά την οποία υποχωρεί το έδαφος και σχηματίζεται μια τεράστια κοιλότητα, ένα βάραθρο που θα φιλοξενεί από εκείνη τη στιγμή και πλέον τα άψυχα κορμιά των ψυχωμένων κατόχων τους, των αγωνιστών που δολοφονήθηκαν τόσο αναίτια και άγρια. Το βάραθρο αυτό αποτελεί το ομαδικό ταφικό μνημείο των ηρώων που βάναυσα κατακρεουργήθηκαν, αλλά και μια χειροπιαστή ανάμνηση του αποτροπιασμού της γης και των ανθρώ- πων που παρακολούθησαν το βίαιο έγκλημα που πραγματοποιήθηκε μπροστά στα μάτια τους. Εξαιτίας της δεύτερης αυτής ιδιότητάς του, κάνει όλους τους περαστικούς να αποστρέφουν το βλέμμα τους από πάνω του, γιατί ζωντανεύει τις φρικαλεότητες εκείνης της ζοφερής νύχτας.

Απομάκρυνση των μητέρων:  Το ταφικό βάραθρο που σχημάτισε η γη καλύπτει τα σώματα και την

ανάμνηση σπουδαίων ανδρών που αγωνίστηκαν για υψηλά ιδανικά και αξίες. Αυτό που πρέπει πλέον να τους

αποδοθεί είναι ασίγαστη τιμή και αιώνια μνήμη του μεγαλείου τους. Ο αγώνας τους δεν ήταν άδικος. Οι ζωντανοί να σεβαστούν και να διαφυλάξουν με τη δική τους αγωνιστική ετοιμότητα σε ανάλογες περιστάσεις και όχι να καλύψουν με σπαρακτικούς θρήνους και ατέλειωτη θλίψη, στερώντας με αυτόν τον τρόπο την πραγματική αξία της θυσίας των γενναίων νεαρών ηρώων. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ο συγγραφέας απομακρύνει με μεγάλο στόμφο και ιδιαίτερη αυστηρότητα τις μάνες των νεκρών από τον τόπο της ηρωικής πτώσης τους· γιατί ο πόνος αυτών των γυναικών και οι σπαρακτικοί λυγμοί τους θα υποβιβάσουν το συνειδητοποιημένο αγώνα και τη μεγαλειώδη αυτοθυσία των παιδιών τους και θα εστιάσουν στο χαμό τους από τη ζωή.

Ύφος

Tο ύφος του κειμένου είναι πυκνό, σοβαρό και υποβλητικό. O συγγραφέας περιγράφει το ιστορικό γεγονός με αόριστους και γενικούς όρους, χωρίς να προσδιορίζει το χρόνο, τον τόπο και τα πρόσωπα, αλλά θέλει να παρουσιάσει στον αναγνώστη τον αντίκτυπο που προκάλεσε η θυσία παρομοιάζοντας τις συνέπειες της εξέγερσης με την εικόνα μιας φυσικής καταστροφής

Γλώσσα

H γλώσσα του κειμένου είναι η απλή δημοτική. O λόγος είναι μακροπερίοδος και τα σημεία στίξης απουσιάζουν, ενώ τα ουσιαστικά προσδιορίζονται από επίθετα και μετοχές, που αποδίδουν πλήρως και συμπυκνωμένα το νόημα.

Σχήματα λόγου

Προσωποποιήσεις / Mεταφορές: §1 «Ξαφνικά κατέβηκε... βάρυναν», «… ακατανίκητο βάρος …», «ταραγμένο σύμπλεγμα...», «Aβάσταχτα σώματα...», «... ο σωρός βούλιαζε μαρμαρωμένος...», «… τρυφερό χώμα...», «... άγκυρες του κακού...», «... η γη έγειρε ...».

Παρομοιώσεις: §1 «... σαν ένα τεράστιο... όπως ... καταστροφής...», «... σαν τελευταίοι θάμνοι και χάθηκαν», «... σαν μια καθίζηση», «... σαν καράβι... σε γκρεμνό».

Eπαναλήψεις: «κανείς δεν πλησιάζει... κανείς ποτέ δε θα τολμήσει ... κανείς να μην τολμήσει».

Eικόνες (συμβολιστικές): §1 «Aβάσταχτα σώματα ... προς τα εκεί».

Aντιθέσεις (Λεκτικές / Nοηματικές): §1«Έξι χιλιάδες ... κλείστηκαν με φωνές... Ξαφνικά κατέβηκε μια σιωπή ...», «... ακίνητες χειρονομίες...».

Παρηχήσεις του σ και του β: «Γλυστράν βαθιά και βυθίζονται βαριά».