Εις Σάμον

Εις Σάμον, Ανδρέας Κάλβος

 

Η ωδή "Εις Σάμον" είναι η τέταρτη ωδή της δεύτερης συλλογής του Ανδρέα Κάλβου με τίτλο "Λυρικά", που εκδόθηκε στο Παρίσι το 1826. Η ωδή, που αποτελείται από είκοσι τέσσερις στροφές, θα πρέπει να γράφτηκε γύρω στο Σεπτέμβριο του 1824, μετά την απόκρουση της τουρκικής επίθεσης κατά της Σάμου. Ο ποιητής εξυμνεί στην ωδή τις φυσικές ομορφιές της Σάμου, καθώς και την ανδρεία και τη γενναιότητα των κατοίκων της. Το απόσπασμα που θα αναλύσουμε είναι οι τρεις πρώτες στροφές της ωδής.

ΘΕΜΑ: Η ελευθερία, το μεγαλύτερο αγαθό για τον άνθρωπο.

ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ: Οι Έλληνες μπορούν να κατακτήσουν την ελευθερία μόνο με γενναιότητα και αρετή.

 

Α΄ΣΤΡΟΦΗ: Αρετή και τόλμη χρειάζονται για την κατάκτηση της ελευθερίας. Φόβος.
Β’ ΣΤΡΟΦΗ: Ο μύθος του Ίκαρου.
Γ’ ΣΤΡΟΦΗ: Ο άνθρωπος αξίζει να θυσιάζει τη ζωή του για την ελευθερία.

   

Η πρώτη στροφή, που έχει τη μορφή γνωμικού, λέει ότι όσοι είναι δειλοί και αισθάνονται φόβο τους αξίζει να μένουν δούλοι. Διότι, για να είναι κανείς ελεύθερος, πρέπει να έχει αρετή και τόλμη. 

    Στη δεύτερη στροφή αναφέρεται ο μυθικός `Ικαρος, ο οποίος διέθετε και τις δύο αυτές ιδιότητες. Τα κέρινα φτερά του όμως έλιωσαν από τον ήλιο και ο ίδιος έπεσε και πνίγηκε στη θάλασσα. Ωστόσο, ο `Ικαρος έπεσε από ψηλά και πέθανε ελεύθερος. Αντίθετα, για τον άνθρωπο που γίνεται θύμα ενός τυραννικού καθεστώτος, ο θάνατος είναι φρικτός, ατιμωτικός και άδοξος

 

Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία

Η γεννεσιουργός αξία των ύψιστων αγαθών.
Λάθος μας να πιστεύουμε ότι ο τολμηρός δεν φοβάται όταν ρίχνεται στη μάχη.

Ο τολμηρός γνωρίζει τον κίνδυνο.

Αυτή η πλήρης γνώση τον καθιστά ξεχωριστό.
Αυτός που πέφτει σε κινδύνους χωρίς να έχει επίγνωση της επικινδυνότητας των καταστάσεων, είναι απλά ανόητος και η πορεία του στη ζωή είναι άνευ νοήματος.
Θα το παλέψω και θα δούμε…λέει ο δειλός.
Θα το παλέψω και θα νικήσω… φωνάζει ο γενναίος και πράγματι νικητής βγαίνει, άσχετα από την έκβαση του αγώνα του.
Με τραύματα; ναι, νικητής όμως.
Ο τολμών νικά, αυτός που επιχειρεί, κερδίζει τη ζωή.

 

ΤΕΧΝΙΚΗ:

Το ποιητικό «εγώ» δε συμμετέχει στην αφήγηση.

Δε θέλει να εκφράσει τα προσωπικά του συναισθήματα.

Πρόθεσή του να τονώσει το ηθικό των Ελλήνων.

Το επίθετο άλλοτε τοποθετείται μετά το ουσιαστικό και άλλοτε πριν απ’ αυτό: ΕΠΙΤΑΞΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ που συνηθίζεται στην ιταλική γλώσσα.

ΓΛΩΣΣΑ: Ιδιόμορφη, καθαρεύουσα με διάσπαρτους τύπους της δημοτικής και της αρχαϊζουσας.
ΥΦΟΣ: Σοβαρό, μεγαλόπρεπο, άλλοτε με υψηλούς τόνους και άλλοτε σε χαμηλούς, λυρικούς.
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Εικόνες.

ΣΤΙΧΟΥΡΓΙΚΗ: Ιδιόρυθμη.

Στηρίζεται στο αρχαϊκό και στο ιταλικό μετρικό σύστημα αλλά με πολλές ιδιαιτερότητες.

Δε χρησιμοποιεί ομοιοκαταληξία.

Η στροφή του αποτελείται από πέντε στίχους με χαρακτηριστικό τον πέμπτο, ο οποίος είναι πεντασύλλαβος και τονίζεται στη τέταρτη συλλαβή.

ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ:

Επίκεντρο η ελευθερία.

Χρησιμοποιεί την ελληνική μυθολογία για να εξυπηρετήσει τον στόχο του.

Συσχετίζει το μύθο με την πραγματικότητα.

Οι ιδέες του παρελθόντος αποτελούν τους καθοδηγητές του παρόντος.

Ο ποιητής ευαισθητοποιεί τον αναγνώστη και του προκαλεί ψυχική ανάταση και ευφορία.

 

Ένα γενικότερο συµπέρασµα: 

Ο ποιητής επιδιώκει να µας κάνει να ενστερνιστούµε ως στάση ζωής, αυτό που και ο ίδιος επιχείρησε να πραγµατώσει· την ελευθερία ως το υπέρτατο αγαθό της ζωής: η ελευθερία δεν χαρίζεται, αλλά κατακτάται µε σκληρό αγώνα. 

Το πνεύµα και η πράξη του ελευθέρως υπάρχειν δεν µας το παραχωρεί κανένας τύραννος, κανένας «σωτήρας», κανένας απεσταλµένος ή χαρισµατικός δυνάστης. Απεναντίας αναδύεται, όταν οι άνθρωποι, και στην περίπτωση εδώ οι σκλαβωµένοι Έλληνες, είναι αποφασισµένοι να συντρίψουν την τυραννία· γενικότερα δε, όταν κηρύσσουν τον πόλεµο στην εγκόσµια κυριαρχία των πάσης φύσεως τυράννων και της υπεροψίας τους.