Για ένα παιδί που κοιμάται

Για ένα παιδί που κοιμάται

Δήμητρα Χριστοδούλου

Ο τίτλος

Ο τίτλος είναι παραπλανητικός. (θα ταίριαζε ίσως σε ένα νανούρισμα). Το ποίημα όμως είναι εμπνευσμένο από τη σκληρή πραγματικότητα της εποχής μας που  αναγκάζει παιδιά πρόσφυγες και μετανάστες να ζουν σε συνθήκες εξαθλίωσης για να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους.

Στιχουργική

Το ποίημα έχει τα χαρακτηριστικά της νεωτερικής ποίησης. Ο στίχος είναι ελεύθερος χωρίς μέτρο και ομοιοκαταληξία και θυμίζει πεζό λόγο. Οι στροφές είναι άνισες, οι στίχοι δεν έχουν ορισμένο αριθμό συλλαβών και ο ρυθμός του ποιήματος είναι εσωτερικός.

Γλώσσα-ύφος

Η γλώσσα είναι λιτή και καθημερινή. Η ζωή του παιδιού περιγράφεται με απλότητα και ρεαλισμό. Χρησιμοποιείται ο Ενεστώτας για να δοθεί η καθημερινότητα του παιδιού και ο Παρατατικός για να δοθούν οι αναμνήσεις του παιδιού από την πατρίδα του. Με απανωτές παρομοιώσεις δίνονται οι εντυπώσεις με τις οποίες έφτασε ο μικρός μετανάστης στην Ελλάδα αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Υπάρχουν σχήματα λόγου που ανεβάζουν τον λυρικό τόνο του ποιήματος.

Το ύφος είναι λιτό, ρεαλιστικό και μας προσγειώνει στην πραγματικότητα αλλά και λυρικό σε μερικά σημεία όπου υπάρχει έντονη συναισθηματική φόρτιση.

Ο αφηγητής

Η ποιήτρια, ως παντογνώστης αφηγητής, αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο το παρόν και κάνει αναδρομές στο παρελθόν του παιδιού.

1^η Ενότητα: (Νύχτα................ εκεί μέσα) Ο καθημερινός αγώνας για επιβίωση

Είναι νύχτα και το παιδί- μετανάστης αναγκάζεται να περάσει τη νύχτα του μέσα σε ένα κλειστό εργοστάσιο ανάμεσα στις μηχανές από τις οποίες κάποιες συνεχίζουν να κάνουν θόρυβο. Ο ύπνος του παιδιού είναι πολύ δύσκολος και η ανθρώπινη απουσία έντονη. Η μοναξιά, η έλλειψη χώρου και θέρμανσης, το παλτό του αδελφού του με το οποίο σκεπάζεται το παιδί  φανερώνουν τις δύσκολες συνθήκες κάτω από τις οποίες το παιδί περνάει τη νύχτα. Το παιδί περνάει τη μέρα του στα φανάρια περιμένοντας να κερδίσει κάποια χρήματα από τους οδηγούς και συχνά έρχεται αντιμέτωπο με την αγανάκτηση τους, τη σκληρότητα , την αδιαφορία  και το θυμό τους. Το παιδί με αυτόν τον τρόπο κερδίζει τίμια αλλά κουραστικά το ψωμί του και το βράδυ μπορεί να ξεκουραστεί στο εργοστάσιο όπου του δίνει το δικαίωμα να κοιμηθεί ο νυχτοφύλακας.

2^η ενότητα: (Τα χιονισμένα.......ατμό) Η ξενιτιά, η ορφάνια και η κοινωνική περιθωριοποίηση.

Στη δεύτερη ενότητα η ποιήτρια κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν. Το παιδί θυμάται τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του, τα χέρια της μητέρας του και το δάσκαλο του που του μάθαινε Ελληνικά. Το παιδί και στην πατρίδα του ζούσε μάλλον σε κατάσταση φτώχειας αλλά οι μνήμες παραπέμπουν σε μια απλή και ευτυχισμένη ζωή. Η αναφορά στην Ελληνική γλώσσα που διδασκόταν το παιδί μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το παιδί πρέπει να ήταν Ελληνικής καταγωγής. Μετά από την αναδρομή στο παρελθόν η ποιήτρια στρέφει ξανά τη ματιά της στο παρόν και στην πραγματικότητα που συνάντησε το παιδί, όταν έφτασε στην Ελλάδα.  Το παιδί άκουγε στην πατρίδα του για μια λαμπρή και όμορφη Ελλάδα με ένδοξο και σπουδαίο παρελθόν. Τώρα όμως είναι αντιμέτωπος με μια άλλη σκληρή πραγματικότητα: η Ελλάδα για αυτό το παιδί ταυτίζεται με τη ζητιανιά και τα λίγα κέρματα που κερδίζει για να επιβιώσει, με την αδιάφορη και ταπεινωτική συμπεριφορά που εισπράττει από τους οδηγούς, με τη σχάρα του ατμού που τον ζεσταίνει και που είναι η μόνη του παρηγοριά. Η περιορισμένη μη λεκτική επικοινωνία είναι απόδειξη του οικονομικού και κοινωνικού περιθωρίου το οποίο βιώνει. Το εργοστάσιο είναι το μόνο μέρος στο οποίο αισθάνεται καλοδεχούμενος και στο οποίο δεν έχει να αντιμετωπίσει την κοινωνική απόρριψη και τα προσβλητικά βλέμματα των οδηγών.

Σχήματα λόγου

Προσωποποιήσεις / Μεταφορές: στιχ. 3-4 «Οι μηχανές, αποσταμένες μα άγρυπνες», «Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες», στιχ. 11 «Εισπράττει ... την εύλογη αγανάκτηση», στιχ. 30 «Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό».

Παρομοιώσεις: στιχ. 4 «Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες», στιχ. 23 «Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας», στιχ. 24-25 «Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου - Ενός ανίκητου στρατηλάτη», στιχ. 26 «Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη», στιχ. 27 «Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη», στιχ. 29 «Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας».

Ασύνδετο σχήμα: στιχ. 16-20 «Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του,...που πληρωνότανε με γάλα...», στιχ. 23-27 «Όχι σαν βότσαλα γυα- λιστερά μεγάλης θάλασσας... ενός ανίκητου στρατηλάτη».

Εικόνες (Περιγραφές προσώπων, τοπίων, αντικειμένων): στιχ. 2-7 «Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο ...Ξεκουράζεται», στιχ. 8- 11 «Όλη τη μέρα δουλεύει ... Περιμένει το επόμενο φανάρι», στιχ. 16-20 «Τα χιονισμένα βουνά...Μόλις θυμάται», στιχ. 23-25 «Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά...Ενός ανίκητου στρατηλάτη», στιχ. 26-30 «Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη...Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό».