Δομή διαγωνίσματος Έκθεσης Α Λυκείου & οι πιο συχνές ερωτήσεις

Δομή διαγωνίσματος Έκθεσης Α Λυκείου

Για την εξέταση του συγκεκριμένου μαθήματος δίνονται στους μαθητές από την Τράπεζα Θεμάτων ένα ή δύο κείμενα περιορισμένης έκτασης προερχόμενα από τον έντυπο ή/και τον ηλεκτρονικό λόγο (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, διαδίκτυο), που αναφέρονται σε θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν οι μαθητές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους (π.χ. θέματα που αφορούν τη γλώσσα, τη γλωσσομάθεια, τον προφορικό και τον γραπτό λόγο, την εφηβεία κ.λπ.) και έχουν νοηματική πληρότητα και ζητείται από τους μαθητές να απαντήσουν:

Α) (Μονάδες 25)

Α1)  Σε μία ερώτηση που σχετίζεται με την κατανόηση του κειμένου, αφορά δηλαδή στην παρουσίαση σε μία παράγραφο: • απόψεων/θέσεων ή στόχων/προθέσεων του συγγραφέα, • προβληματισμών που θέτει ή/και λύσεων που προτείνει πάνω σ’ ένα ζήτημα, • επιχειρημάτων του συγγραφέα για τη στήριξη μιας θέσης/άποψης, • τρόπων και μέσων πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, • της οπτικής γωνίας με την οποία ο συγγραφέας προσεγγίζει κάποιο θέμα, • της σύγκρισης δύο κειμένων ως προς ορισμένα στοιχεία του περιεχομένου τους.

Α2) Σε μία ερώτηση που σχετίζεται με την οργάνωση του λόγου, αφορά δηλαδή θέματα όπως: • ο εντοπισμός των δομικών στοιχείων μιας παραγράφου, • ο εντοπισμός και η αιτιολόγηση του τρόπου ανάπτυξης μιας παραγράφου, • η αλλαγή παραγραφοποίησης και η αιτιολόγησή της, • ο εντοπισμός της συλλογιστικής πορείας κειμένου και η αιτιολόγησή της, • η δημιουργία πλαγιότιτλων για συγκεκριμένες παραγράφους ενός κειμένου.

Β) (Μονάδες 25)

Β1) Σε μία ερώτηση που αφορά σε σημασιολογικά στοιχεία (σημασίες λέξεων, συνώνυμα, αντώνυμα, κατασκευή προτάσεων ή παραγράφων με συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις του κειμένου, η ανάπτυξη μιας θέσης/άποψης σε παράγραφο με συγκεκριμένο αριθμό λέξεων, ο εντοπισμός ή/και ο σχολιασμός της σημασίας λέξεων/φράσεων ή η απόδοσή τους σε διαφορετικό ύφος.

Β2) Σε μία ερώτηση που αφορά στην επισήμανση της λειτουργίας μορφοσυντακτικών δομών και υφολογικών στοιχείων του κειμένου που σχετίζονται με τους επικοινωνιακούς στόχους του συγγραφέα, όπως είναι: • ο εντοπισμός λέξεων/φράσεων ειδικού λεξιλογίου και η αιτιολόγηση της χρήσης τους, • η αιτιολόγηση ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης και η μετατροπή του ενός είδους σύνταξης στο άλλο, • ο εντοπισμός της κυριολεκτικής/δηλωτικής ή της μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας και η αιτιολόγησή της, • ο σχολιασμός του τίτλου ενός κειμένου και η δημιουργία άλλου τίτλου, • ο σχολιασμός της χρήσης συγκεκριμένου ρηματικού προσώπου, • η αιτιολόγηση της χρήσης συγκεκριμένων σημείων στίξης, • ο σχολιασμός του ύφους και ο μετασχηματισμός του.

Γ) Να συνθέσουν δικό τους κείμενο έκτασης από 350 έως 400 λέξεις, ενταγμένο σε επικοινωνιακό πλαίσιο, το οποίο σχετίζεται θεματικά με το κείμενο ή τα κείμενα που τους δόθηκαν, στο πλαίσιο του οποίου απαντούν με πειστική επιχειρηματολογία στα ζητούμενα, διατυπώνουν κρίσεις και σχόλια ή αναπτύσσουν τεκμηριωμένα προσωπικές απόψεις (Μονάδες 50).

Οι πιο συχνά επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις στην Έκθεση από την Τράπεζα Θεμάτων

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ

·  Να προσδιορίσετε τον τρόπο ανάπτυξης παραγράφου (και πιθανόν  αιτιολόγηση της απάντησης).

·  Να βρείτε τα δομικά στοιχεία μιας παραγράφου (θεματική πρόταση/περίοδος-λεπτομέρειες-κατακλείδα). Προσοχή! η κατακλείδα δεν υπάρχει πάντοτε.

·  Δίνεται μια θεματική περίοδος και ζητείται η ανάπτυξή της σε 60-80 λέξεις, π.χ. «Η απουσία των βασικών γνώσεων γραφής και ανάγνωσης μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική» Χρησιμοποιώντας την παραπάνω πρόταση δημιουργήστε μια παράγραφο 60-80 λέξεων.

·  Δίνονται συγκεκριμένες λέξεις/φράσεις του κειμένου και ζητείται η σύνταξη μιας παραγράφου μέσα στην οποία θα χρησιμοποιούνται οι λέξεις αυτές, π.χ. Να συντάξετε μια παράγραφο(60-80 λέξεις) με τις παρακάτω λέξεις/φράσεις του κειμένου: έντονα συναισθήματα,  εφηβικές ανησυχίες,  αναζητήσεις, έλλειψη αυτοπεποίθησης, αμφισβήτηση.

·  Αιτιολογημένη διαίρεση μιας παραγράφου σε δύο μέρη. Άρα προσέχετε αν μέσα στην παράγραφο υπάρχουν δύο «υποθέματα».

·  Να γράψετε πλαγιότιτλους.

ΣΥΝΟΧΗ

·  Να εντοπίσετε λέξεις/φράσεις που εξασφαλίζουν τη συνοχή (:μετάβαση) είτε από παράγραφο σε παράγραφο, είτε στο εσωτερικό παραγράφου. Μελετήστε προσεκτικά τη σελ. 273 του σχολικού βιβλίου, όπου δίνονται οι τρόποι με τους οποίους εξασφαλίζεται η συνοχή.

·  Συχνά ζητείται να προσδιορίσετε το ρόλο/λειτουργία της λέξης/φράσης που εξασφαλίζει τη συνοχή.  Δηλαδή ποιες σχέσεις δηλώνουν, π.χ αιτιολόγηση, συμπέρασμα, επεξήγηση. αντίθεση κτλ

Μελετήστε μερικές περιπτώσεις:

Οι  διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις ενδέχεται να δηλώνουν:

Αίτιο-αιτιολόγηση: π.χ. επειδή, διότι, εξαιτίας, γι’ αυτό το λόγο, μιας και, αφού (αιτιολογικό), καθώς,  …

Αντίθεση-εναντίωση: π.χ. όμως, ωστόσο, αλλά, αν και, ενώ, μολονότι, και ας, και που, …

Παραχώρηση: π.χ. και αν, ας, και να μη, και αν ακόμα, που να, …

Όρο-υπόθεση-προϋπόθεση: π.χ. αν, σαν, άμα, με την προϋπόθεση, σε περίπτωση που, …

Επεξήγηση: π.χ. δηλαδή, με άλλα λόγια, για να γίνω σαφέστερος, …

Παράδειγμα: π.χ. για παράδειγμα, λόγου χάρη, …

Έμφαση: π.χ. και κυρίως, κατά κύριο λόγο, πρέπει να τονιστεί, είναι αξιοσημείωτο, …

Απαρίθμηση: π.χ. πρώτον, δεύτερον, καταρχάς, αρχικά, τέλος, …

Πρόσθεση-συμπλήρωση-προσθήκη: π.χ. επίσης, επιπλέον, και, επιπρόσθετα, παράλληλα, ομοίως, εκτός των άλλων και, …

Συμπέρασμα-αποτέλεσμα-συγκεφαλαίωση: π.χ. επομένως, έτσι, συνεπώς, λοιπόν, ώστε, συμπερασματικά, με αποτέλεσμα, εν κατακλείδι,  …

Παραδοχή-βεβαίωση: π.χ. βέβαια, φυσικά, αναμφισβήτητα, αναμφίβολα, ασφαλώς, …

Συχνότητα: π.χ. συνήθως, συχνά, σπάνια, πολλές φορές…

Αναφορά: π.χ. όποιος, ό,τι, όσο, όσον αφορά, αναφορικά, όπως, …

Συμφωνία με αναφορική διάσταση: π.χ. «Σύμφωνα με τα δεδομένα…», βάσει… ή παραπομπή: π.χ. «Σύμφωνα με την άποψη του…»

Χρόνο (χρονική σειρά, τάξη, αφετηρία, διάρκεια, τέρμα κ.λπ.): προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, πριν, μετά, εντωμεταξύ, όταν, στην αρχή, κατόπιν, στο τέλος, … ή μεταφορικά χρόνο, π.χ. Τώρα θα ήθελα να…

Τόπο (τοπικό προσδιορισμό): π.χ. εδώ, εκεί, έξω, κοντά, … ή μεταφορικά τόπο, π.χ. Εδώ θέλω να σταθώ στο γεγονός ότι…

Τρόπο: π.χ. έτσι, με αυτόν τον τρόπο, …

Σκοπό: π.χ. για να, να, για το σκοπό αυτό, προκειμένου να, …

Διάζευξη: π.χ. είτε…είτε, μήτε…μήτε, ή…ή, ούτε…ούτε, … ή σύζευξη: π.χ. και…και, …

Ενδοιασμό-φόβο: π.χ. μήπως, μη, …

Βούληση-επιθυμία: π.χ. να, θα ήθελα να, …

Ερώτηση-απορία: π.χ. ποιος, πού, πότε, πώς, τι, … 

Διάρθρωση κειμένου: π.χ. «το κείμενό μου θα δομηθεί πάνω σε δύο άξονες», …

Εισαγωγή νέας ιδέας: π.χ. το επόμενο θέμα που πρέπει να εξετάσουμε είναι…

ΣΥΝΩΝΥΜΑ ΚΑΙ ΑΝΤΩΝΥΜΑ

·  Ζητούνται συνώνυμα ή αντώνυμα λέξεων του κειμένου και κάποιες φορές να δημιουργήσετε δικές σας φράσεις με τις λέξεις αυτές. Προσοχή! όταν δημιουργούμε φράσεις με δοσμένες λέξεις, πρέπει να φροντίζουμε οι φράσεις μας να αναδεικνύουν τη σημασία των λέξεων.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ

·  Να εντοπίσετε τη μορφή της σύνταξης και να αιτιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα, δηλ. γιατί επιλέγει την ενεργητική ή παθητική σύνταξη.

·  Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική ή το αντίστροφο.

Υπενθύμιση:

Ενεργητική σύνταξη-διάθεση: π.χ.: «Ο Χρήστος χτύπησε τη γάτα»

Με την ενεργητική σύνταξη:

·  Δίνεται έμφαση (εξαίρεται) στο δράστη, δηλαδή στο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, που προβαίνει σε μια ενέργεια («Ο Χρήστος)

·  Το ύφος γίνεται πιο άμεσο, προσωπικό, ζωντανό, ενώ ο λόγος, επειδή ακολουθεί τη λογική σειρά των μετεχόντων στην ενέργεια-δράση, είναι πιο καθαρός και κατανοητός, διευκολύνοντας τις διαδικασίες πρόσληψης και κατανόησης των νοημάτων.

Παθητική σύνταξη-διάθεση: π.χ.: «Η γάτα χτυπήθηκε από τον Χρήστο»

Με την παθητική σύνταξη:

·   Η δράση παρουσιάζεται από την προοπτική-οπτική γωνία του δέκτη,από την προοπτική δηλαδή αυτού που δέχεται ή βιώνει την ενέργεια  («Η γάτα»). Άρα, η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα, δηλ. στη ρηματική ενέργεια και στο δέκτη της ενέργειας του ρήματος 

·  Το ύφος γίνεται πιο απρόσωπο και τυπικό, ενώ ο λόγος αποκτά μεγαλύτερη πλοκή και γίνεται πιο σύνθετος.

ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΗ/ΔΗΛΩΤΙΚΗ & ΜΕΤΑΦΡΙΚΗ/ΣΥΝΥΠΟΔΗΛΩΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

(σελ. 153 σχολικού βιβλίου)

·   Να χαρακτηρίσετε τη χρήση της γλώσσας (:μεταφορική ή κυριολεκτική) σε συγκεκριμένες φράσεις.

·   Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο παραδείγματα μεταφορικής ή κυριολεκτικής χρήσης της γλώσσας.

·   Να δώσετε έναν δικό σας τίτλο στο κείμενο, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα κυριολεκτικά ή μεταφορικά.

Υπενθύμιση:

Η αναφορική λειτουργία της γλώσσας ή του λόγου ταυτίζεται με την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, οι λέξεις δηλαδή χρησιμοποιούνται μέσα στο λόγο με τρόπο τέτοιον ώστε να αποδίδουν επακριβώς τη συγκεκριμένη σημασία  και το περιεχόμενο (το σημαινόμενο) της έννοιας που  δηλώνουν (κυριολεκτική σημασία). Π.χ. «Ξαφνικά ο ουρανός συννέφιασε.»

Η ποιητική λειτουργία της γλώσσας ή του λόγου αναφέρεται στη μεταφορική χρήση της γλώσσας, οι λέξεις δηλαδή αποκτούν αλληγορική σημασία μέσα στο γλωσσικό περιβάλλον που εντάσσονται (μεταφορική σημασία).. Έτσι, η πράξη επικοινωνίας αναφέρεται κυρίως στον εαυτό της, στο ίδιο το μήνυμα και στη μορφή του, σ΄ αυτό που αφήνει να εννοηθεί η χρήση μιας λέξης, που δε δηλώνεται ρητά, αλλά υπονοείται, υποδηλώνεται, λανθάνει στη σημασία μιας λέξης (υποδήλωση και συνυποδήλωση).

Π.χ «Ξαφνικά η ψυχή μου συννέφιασε.»

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ

(σελ. 98-99 σχολικού βιβλίου)

·  Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο στοιχεία (λέξεις/φράσεις/συντάξεις) προφορικού λόγου και να δικαιολογήσετε τη χρήση τους.

·  Να επαναδιατυπώσετε τις φράσεις αυτές με πιο επίσημο τρόπο

Υπενθύμιση:

Στοιχεία προφορικότητας σ’ ένα γραπτό κείμενο του προσδίδουν την αμεσότητα, τη ζωντάνια,την απλότητα  και την οικειότητα του προφορικού λόγου.

ΧΡΗΣΗ ΕΙΔΙΚΟΥ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ

(σελ. 60 σχολικού βιβλίου)

·  Να εντοπίσετε στο κείμενο λέξεις/φράσεις ειδικού λεξιλογίου και να δικαιολογήσετε τη χρήση τους.

Υπενθύμιση:

Η χρήση του ειδικού λεξιλογίου εξυπηρετεί τις ανάγκες μιας συγκεκριμένης επιστήμης ή και επαγγέλματος, για να περιγράψει έννοιες και όρους της. Επίσης, προσδίδει στο κείμενο επιστημονική ακρίβεια και εγκυρότητα.

ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

(σελ. 72 σχολικού βιβλίου)

·  Να προσδιορίσετε τη συλλογιστική πορεία, δηλ. το είδος του συλλογισμού.

ΧΡΗΣΗ ΣΗΜΕΙΩΝ ΣΤΙΞΗΣ

Τα σημεία στίξης ενδέχεται να λειτουργούν μέσα στο λόγο ως:

·  Ερωτηματικό: ενδέχεται να δηλώνει απορία… ή ειρωνεία...

·  Θαυμαστικό: ενδέχεται να δηλώνει θαυμασμό..., κατάπληξη..., έκπληξη... ή αμφισβήτηση... ή ειρωνεία...

· Εισαγωγικά: ενδέχεται να δηλώνουν έμφαση... ή ειρωνεία... ή μεταφορική χρήση της λέξης που περικλείουν...

· Αποσιωπητικά: ενδέχεται να δηλώνουν απορία... ή αγανάκτηση, αποστροφή... ή δισταγμό, αποθάρρυνση... ή χιούμορ... ή ειρωνεία... 

·  Θαυμαστικό(!) βάζουμε:

α) στις επιφωνηματικές προτάσεις για να δηλώσουμε κάποιο συναίσθημα (Ο αδελφός του πέρασε στο Πανεπιστήμιο!)

β) σε προστακτικές προτάσεις (Δώσε μου και μένα λίγο παγωτό!),

γ) σε προσφωνήσεις προσώπων σε ελλειπτικές προτάσεις (Μαρία!) και

δ) για να δώσουμε έμφαση (Αποφάσισα να αγοράσω και κινητό!)

ε) για να δηλώσουμε ειρωνεία ή αμφισβήτηση για κάτι που μοιάζει απίστευτο, εξωπραγματικό ή ανόητο [επισήμανση: όταν αναφέρεται σε λέξη μόνο της πρότασης, τότε το βάζομε σε παρένθεση: (!)], π.χ. Ισχυρίζεται πως μόνος του (!) τα κατάφερε,

στ)  σε προτάσεις ερωτηματικού τύπου, αλλά κατ΄ ουσία επιφωνηματικές (Πού φθάσαμε εμείς οι δυο!) 

·  Ερωτηματικό(;) βάζουμε:

α) Στο τέλος ευθείας ερωτηματικής πρότασης, όπου δηλώνει απορία / αμφιβολία/άγνοια

β)Στις ρητορικές ερωτήσεις. Οι ερωτήσεις αυτές δεν περιμένουν απάντηση, διότι ερωτούν για κάτι που θεωρείται αυτονόητο, οπότε η ρητορική ερώτηση αντιστοιχεί με ισχυρή κατάφαση-απόφανση αυτού που ρωτάει (π.χ. «Ποιος γονιός δε χαίρεται να βλέπει το παιδί του να προκόβει;» και εννοείται «όλοι, οι πάντες, ο κάθε γονιός»). Επίσης, μέσω της ρητορικής ερώτησης, ο ερωτών εκφράζει την προσωπική του άποψη ή στάση γι’ αυτό που ρωτάει (εκφράζει δηλαδή αποδοκιμασία, επίπληξη, υπόδειξη, συμβουλή, ευχή), π.χ. «Γιατί να τον ακούσω;» (εννοείται: «μακάρι να μην τον άκουγα!» → ευχή μη πραγματοποιήσιμη). Τέλος, συχνά διατυπώνουμε μια ρητορική ερώτηση και δίνουμε απάντηση με αυτό που η ίδια η ερώτηση υπονοεί (Τι μπορούσα να κάνω; Μόνο να φύγω μπορούσα.).

γ)  Στις ερωτήσεις παράκλησης ή προσταγής. Είναι οι ερωτήσεις που κάνουμε σε κάποιον, προκειμένου να τον παρακαλέσουμε να κάνει κάτι (Μου δίνεις, σε παρακαλώ, το στυλό;), να τον παροτρύνουμε για κάτι (Τι λες; πάμε;) ή να τον προστάξουμε να κάνει κάτι, εκφράζοντας τη δυσφορία και αγανάκτησή μας (Δεν σταματάτε τώρα να φωνάζετε;).

δ) Για να δηλώσει σχόλιο: ειρωνεία ή αμφιβολία ή αμφισβήτηση. Και αν αναφέρεται σε λέξη μέσα στην πρόταση, μπαίνει σε παρένθεση (π.χ.: Περηφανευόταν πως ήταν ο καλύτερος(;) κυνηγός.)

·  Εισαγωγικά βάζουμε (« »):

α) για να παραθέσουμε επακριβώς κάτι που έχει πει κάποιος άλλος σε ευθύ λόγο («Θα σε βοηθήσω» μου είπε ο φίλος μου, όμως μετά εξαφανίστηκε.),

β) για να δηλώσουμε ότι μια λέξη που χρησιμοποιούμε έχει μεταφορική σημασία, της προσδίδουμε δηλαδή μια ιδιαίτερη σημασία ή απόχρωση νοήματος (Μόλις ο Χρήστος τελείωσε το ανέκδοτα, έγινε «σεισμός» από τα γέλια μέσα στην τάξη),

γ) για να επισημάνουμε και να δώσουμε έμφαση σε μια λέξη (Βαρέθηκα να κάνω τον «βλάκα», θα του απαντήσω όπως του ταιριάζει) και

δ) για να δείξουμε πως αποστασιοποιούμαστε από κάτι (Η διάκριση των μαθητών σε «καλούς και κακούς» είναι απαράδεκτη). 

ε) για να αναφέρομε λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν στην κοινή γλώσσα (π.χ. Η «ύβρις» σύμφωνα με την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ήταν…)

στ) για να εστιάσουμε στον όρο-σημασία-περιεχόμενο μιας λέξης ή φράσης (π.χ. Με τη λέξη «εξανδραποδισμός» εννούμε…)

ζ) για να εντάξουμε στο λόγο μας μια ξένη λέξη (π.χ. Το  «bullying» …)

η) για να αποδώσουμε τίτλους βιβλίων, θεατρικών και κινηματογραφικών έργων, εφημερίδων, ομάδων… ή επιγραφές, επικεφαλίδες κ.λπ. (π.χ. «Τα σταφύλια της οργής» του Στάινμπεκ …)     

·  Αποσιωπητικά βάζουμε (…):

α) για να δηλώσουμε πως κάτι το αποσιωπούμε σκόπιμα, πως δεν θέλουμε να το αναφέρουμε (εύκολα, βέβαια, εννοείται), ή είναι κάτι που δε λέγεται εύκολα (Τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους…) ή είναι κάτι που καλό είναι να μη γίνει (Μη το ξανακάνεις αυτό, γιατί…).

β) για να δηλώσουμε κάποιο συναίσθημα ή/και σχόλιο, π.χ. θαυμασμό, ειρωνεία, συγκίνηση, φόβο, δισταγμό, ντροπή, περιφρόνηση, απειλή κτλ., για όσα θα σημειωθούν αμέσων κατόπιν, π.χ.: «Μην το ξαναπείς, γιατί…»

 γ) για να υπονοήσουμε ή να δηλώσουμε πως ακολουθούν και άλλα παρόμοια στοιχεία, τα οποία για συντομία δεν τα αναφέρουμε (λειτουργεί, τότε, όπως το «κ.λπ.»), π.χ. « Ήταν όλοι εκεί, ο Γιώργος, ο Βασίλης, η Αρετή…, όλοι οι παλιόφιλοι.»

δ) για να δηλώσουμε κάποιο υπονοούμενο (Είχαμε πάει όλοι, η Άννα όμως απουσίαζε…)

ε) πριν από μια λέξη για να κάνουμε μια μικρή παύση της ομιλίας και να δώσουμε έμφαση σε αυτή (Και ύστερα οι καλές μέρες έγιναν… κακές και ανάποδες).

στ) για να δηλώσουμε πως ένα τμήμα από αυτό που παραθέτουμε παραλείπεται (στις περιπτώσεις αυτές τα αποσιωπητικά τοποθετούνται μέσα σε αγκύλες), π.χ.: «Τα πράγματα [...]είναι αδύνατον.».

ζ) σ' ορισμένες περιπτώσεις, και μετά από θαυμαστικό ή ερωτηματικό,για να δείξουμε ένα σταμάτημα στην ομιλία, π.χ.: «Και τι δε θά 'κανα! ... Αρκεί να μου έδινες μία ακόμη ευκαιρία.» «Πιστεύεις πως δεν μπορώ ; ...»

η) και στην περίπτωση της δισταχτικής ομιλίας, χωρίς ν' αποσιωπούμε τίποτα, προκειμένου να τονίσουμε όσα θα ακολουθήσουν.

·  Διπλή τελεία (:) βάζουμε:

α) για να παραθέσουμε ένα σύνολο-κατάλογο στοιχείων (Αγόρασα: βιβλία, μολύβια και κόλλες αναφοράς.),

β) για να παραθέσουμε κατά λέξη σε ευθύ λόγο κάτι που είπε κάποιος ή είναι παράθεμα από ξένο κείμενο ή απόφθεγμα ή παροιμία  (Ο καθηγητής είπε: «όποιος δεν …»),

γ) για να συνδέσουμε δύο προτάσεις, από τις οποίες η δεύτερη επεξηγεί ή είναι αποτέλεσμα της πρώτης (π.χ.: Σκεπτόμουν και τούτο: να φύγω… / Η γνώση έχει μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο: τον βοηθάει να σκεφτεί καλύτερα, να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα…»).

Παρένθεση ( ) βάζουμε κυρίωςγια να περικλείσουμε, απομονώσουμε και να παραθέσουμε:

α)  κάποιο δευτερεύον, πρόσθετο στοιχείο που θα μπορούσε να παραλειφθεί, π.χ. Χθες το βράδυ (γύρω στις 11:00) εμφανίστηκε ξαφνικά ο θείος μου στο σπίτι.,

β) κάποια στοιχεία που επεξηγούν ή συμπληρώνουν τα λεγόμενα  και είναι απαραίτητα για να κατανοήσει ο δέκτης αυτά που λέμε, π.χ.: Στη Λήμνο μπορείτε να δοκιμάσετε φλομάρια (χυλοπίτες δηλαδή) με κόκορα, τσουρέκια (δεν είναι γλυκό, αλλά στριφτές πίτες με τυρί) και άλλα πολλά.,

γ) παραπομπές, είτε σε συγγραφείς είτε σε συγγράμματα, π,χ, «Το γράμμα αποκτείνει, το δε πνεύμα ζωοποιεί», είπε ο Παύλος (Προς Κορινθίους Β' 3.6),

δ) κάποιο παράδειγμα

ε) προσωπική μας άποψη-θέση πάνω σε κάτι ή προσωπικά σχόλια, τα οποία μπορεί να δηλώνουν π.χ. ειρωνεία, αμφισβήτηση, αγανάκτηση κ.λπ

·  Ενωτικο (-) βάζουμε:

α) για να δηλώσουμε την ένωση στοιχείων (άνεμοι δυτικοί-βορειοδυτικοί έπνεαν σήμερα),

β) για να δηλώσουμε διάζευξη («ή») (Άκουσα τρία-τέσσερα τραγούδια),

γ) για να συνδέσουμε δύο ονόματα (Υπογραμμίστε τις λέξεις-κλειδιά του κειμένου),

δ) για να ενώσουμε στοιχεία της ίδιας κατηγορίας (Θα τα πω ορθά-κοφτά.),

ε) για να δηλώσουμε το χρονικό διάστημα (Δευτέρα- Παρασκευή δουλεύω μέχρι το βράδυ) κ.λπ.

στ) για αλλαγή του συνομιλητή σ' ένα γραπτό κείμενο διαλόγου όταν δεν χρησιμοποιούνται εισαγωγικά.

ζ) για να φανεί μεγαλύτερη η αντίθεση των προηγούμενων με τ' ακόλουθα, π.χ.: Ξεκίνησαν – μα δε θα φτάσουν ποτέ!

Η παύλα είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί στο τέλος μιας παραγράφου, αμέσως μετά την τελεία, δηλώνοντας ότι έχει ολοκληρωθεί ένα θέμα, μια νοηματική ενότητα. (Σημείωση: Από εδώ βγήκε και η φράση: «τελεία και παύλα», δηλαδή τελείωσε τελείως το ζήτημα.)

·  Διπλή παύλα (- -) βάζουμε:

για να κλείσουμε μέσα τους μια φράση ή μέρος αυτής, η οποία επεξηγεί αυτό που λέμε, συνήθως υπό τημορφή παραδείγματος, ή δίνει κάποιες πρόσθετες πληροφορίες, στις οποίες θέλουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας.

ΧΡΗΣΗ Α’ ΚΑΙ Β’ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

Το α’ και β’ πρόσωπο δίνουν στο κείμενο προσωπικό τόνο, δημιουργούν κλίμα οικειότητας και αμεσότητας με τον αναγνώστη. Επίσης, συχνά εμπλέκουν τον αναγνώστη στην προβληματική του κειμένου και τον ευαισθητοποιούν.

ΧΡΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

Οι ερωτήσεις δίνουν στο λόγο ζωντάνια, υποκινούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη, τον εισάγουν στην προβληματική του κειμένου. Συχνά, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος μετάβασης (συνοχής) από παράγραφο σε παράγραφο.