Σχολική φοβία/άρνηση

Η «σχολική φοβία» ή αλλιώς «σχολική άρνηση» είναι μια από τις πιο συνηθισμένες φοβίες που διαγιγνώσκονται κυρίως κατά την παιδική, αλλά και αργότερα κατά την εφηβική ηλικία, και ανήκει στη σφαίρα των αγχωδών διαταραχών.
 

Περιγράφεται ως ο παράλογος φόβος του παιδιού να πάει σχολείο, (δηλ το παιδί συνήθως αρνείται να πάει στο σχολείο χωρίς, όμως να ξέρει το γιατί) και εκφράζει τη δυσκολία του να αφήσει τη μητέρα του και να βρεθεί σε ένα μέρος με άγνωστα πρόσωπα. Οι σκέψεις του παιδιού αφορούν μη πραγματικές ανησυχίες περί εγκατάλειψης από τη μητέρα ή ανησυχίας ότι κάτι κακό θα συμβεί στο ίδιο ή/και στη μητέρα.

Σωματικά συμπτώματα όπως διάρροιες, έμετοι, ταχυκαρδίες, κοιλιακοί πόνοι και πονοκέφαλοι αποτελούν συνήθως τους λόγους που το παιδί προβάλλει για να μην πάει σχολείο. Τα παραπάνω γίνονται πιο έντονα όταν πλησιάζει η ώρα του σχολείου, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου κατά τη διάρκεια των Σαββατοκύριακων και των αργιών.
 

Ακόμη και στην περίπτωση που το παιδί τελικά καταφέρνει να πάει στο σχολείο, μπορεί να δυσκολεύεται πολύ και στην πρώτη ευκαιρία ζητά να γυρίσει σπίτι.
Η πρώτη εμφάνιση φόβου για το σχολείο εμφανίζεται στον παιδικό σταθμό ή στο νηπιαγωγείο και κορυφώνεται στη Β’ τάξη του Δημοτικού. Εκδηλώνεται κυρίως με την έναρξη της σχολικής περιόδου (Σεπτέμβριο/ Οκτώβριο) και πιο σπάνια σε περιπτώσεις σχολικής αλλαγής.


Ένα παιδί παρουσιάζει σχολική φοβία όταν εμφανίζει τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Αόριστα σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονοι, πονοκέφαλοι, πόνος στο λαιμό, ναυτία ή ζάλη, διάρροια, ιδιοτροπίες στο φαγητό, νυχτερινούς εφιάλτες, ενούρηση, εγκόπριση κ.α.
• Τα συμπτώματα εμφανίζονται κατά κύριο λόγο το πρωί.
• Επίσης την ώρα που το παιδί επρόκειτο να πάει σχολείο μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα αντικοινωνικής συμπεριφοράς, όπως εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα, υπερκινητικότητα, άρνηση να δεχτεί το φαγητό, να ντυθεί κ.α
• Το παιδί απουσιάζει ένα σημαντικά μεγάλο διάστημα από το σχολείο εξαιτίας αυτών των συμπτωμάτων.

 
Λόγοι της σχολικής άρνησης

Όπως προαναφέρθηκε, τα περισσότερα παιδιά δεν γνωρίζουν για ποιο λόγο αρνούνται να πάνε στο σχολείο και παρουσιάζουν σημαντική δυσκολία να μιλήσουν για την πηγή του άγχους τους. Ωστόσο υπάρχουν και κάποιοι άλλοι λόγοι που είναι πιθανό να συνεισφέρουν στην εκδήλωση της σχολικής άρνησης. Μερικοί είναι:

• Φόβος αποτυχίας
• Πείραγμα από τα άλλα παιδιά στο σχολείο
• Απειλές σωματικής βίας ή ιστορικό σωματικής βίας
• Μαθησιακές δυσκολίες
• Απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου
• Ασθένεια στην οικογένεια
• Διαζύγιο στην οικογένεια
• Συγκρουσιακό οικογενειακό περιβάλλον
• Αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος
• Ζήλια λόγω νέου μωρού.

 
Για να βοηθήσουν οι γονείς ένα παιδί που παρουσιάζει σχολική άρνηση χρειάζεται:
 

• Να το ακούσουν με προσοχή και να το ενθαρρύνουν να μιλήσει για το φόβο του να πάει σχολείο.
• Να αποφύγουν να γελάσουν ή να αστειευτούν μαζί του τη στιγμή που το παιδί θα περιγράφει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του σχετικά με αυτό που το φοβίζει.
• Να συζητήσουν διάφορα γεγονότα/ καταστάσεις που συμβαίνουν στο σχολείο, τα οποία μπορεί να εντείνουν το φόβο του.
• Να είναι ήρεμοι, διατηρώντας ένα σταθερό τόνο φωνής και μια στάση κατανόησης και στήριξης απέναντί του.
• Να το ρωτήσουν για το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να του συμβεί στο σχολείο και με τη δική τους βοήθεια να βρουν τρόπους ώστε το παιδί να νιώσει ασφάλεια.
• Να ενθαρρύνουν το παιδί να έχει περισσότερες επαφές με συνομηλίκους (να ενταχθεί σε αθλητικές ομάδες, να έχει εξωσχολικές δραστηριότητες, να έρχεται συχνά σε επαφή με άλλα παιδιά κ.α).

 
Αντιμετώπιση

Η υποστήριξη και η ατομική θεραπεία του παιδιού από κάποιον ειδικό με στόχο την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και της θετικής αυτοεικόνας του θα συμβάλλει στην αντιμετώπιση της σχολικής άρνησης.
Παράλληλα, η συμβουλευτική εργασία με την οικογένεια και η συνεργασία, ψυχολόγου, εκπαιδευτικού, γονέων και μαθητή θα βοηθήσει επιπλέον στη κατανόηση της φύσης των δυσκολιών που δημιουργούν το άγχος στο παιδί και στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να συμπεριλαμβάνεται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.