Πανελλαδικές: 9 συμβουλές για την εξέταση των Αρχαίων

1. ΜΟΛΙΣ ΠΑΡΕΤΕ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ: ρίχνετε μια γρήγορη ματιά και ορίζετε το χρόνο που θα αφιερώσετε στο καθένα. Προσέξτε, τα θέματα των Αρχαίων Ελληνικών είναι πολλά και διαφορετικής φύσεως, συνεπώς, για να προλάβετε στο τρίωρο να απαντήσετε σε όλα και να μπορέσετε να κάνετε έναν τελικό έλεγχο, θα πρέπει να είστε πολύ προσεκτικοί στην  τήρηση των χρονικών ορίων, που θα θέσετε, για την απάντηση του κάθε ερωτήματος. Δεν είναι λίγοι οι μαθητές που απαντούν άριστα στα πρώτα ερωτήματα, χάνουν, όμως, μονάδες από τα τελευταία ή γιατί δεν προλαβαίνουν να απαντήσουν ή γιατί δίνουν βιαστικές, ημιτελείς απαντήσεις.

2. ΕΡΩΤΗΜΑ Α1.: (Μονάδες 10): θα σας ζητηθεί να γράψετε τη μετάφραση ενός αποσπάσματος από το διδαγμένο κείμενο που θα σας δοθεί. Εντοπίστε στο κείμενο το απόσπασμα και προσπαθήστε να το μεταφράσετε κατά λέξη. Προσέξτε να μην παραλείψετε κάποια λέξη, φράση ή και ολόκληρη πρόταση ούτε και να μεταφράσετε περισσότερο κείμενο από αυτό που ζητείται. (Προτεινόμενος χρόνος: 15΄)

3. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Β1. Β2. (Β3). (Μονάδες 30): εδώ θα σας ζητηθούν ή δύο ερωτήματα (15 + 15 Μονάδες) ή τρία ερωτήματα (10+10+10 Μονάδες). Οφείλετε να διαβάσετε προσεκτικά τις ερωτήσεις. Αποφύγετε να απαντήσετε περιληπτικά (σε μία παράγραφο) την ερώτηση, εκτός αν η φύση του θέματος απαιτεί μια τόσο σύντομη απάντηση. Γράψτε αρχικά μία εισαγωγική παράγραφο, σχετική με την απάντηση του ερωτήματος και στη συνέχεια σε ξεχωριστές παραγράφους αναπτύξτε την απάντηση του ερωτήματος τεκμηριώνοντας με κειμενικές αναφορές. Προσέξτε τη δομή του κειμένου σας. Κάθε απάντηση  θα πρέπει να έχει αρχή (σύντομη εισαγωγή) – μέση (απάντηση ερωτήματος ανεπτυγμένη σε παραγράφους – τέλος (σύντομος ανακεφαλαιωτικός επίλογος). (Προτεινόμενος χρόνος: 50΄)

4. ΕΡΩΤΗΜΑ Β4. (Μονάδες 10): θα σας ζητηθεί να απαντήσετε σε μία ερώτηση από τις εισαγωγές του σχολικού βιβλίου. Η ερώτηση της εισαγωγής θα έχει σχέση με τον συγγραφέα και το βιβλίο, απόσπασμα του οποίου σας έχει δοθεί προς εξέταση. Διαβάζετε όλες τις εισαγωγές, γιατί, αν και δίνουν λίγες μονάδες (2 μονάδες στην εικοσαβάθμια κλίμακα)  αποτελούν, όμως,  σίγουρες μονάδες επιτυχίας. Οι μαθητές που βγαίνουν στις εξετάσεις και δε γνωρίζουν τις εισαγωγές, αρχίζουν να χάνουν μονάδες από το 18 και όχι από το 20, όπως οι μαθητές που τις γνωρίζουν. Αν δε γνωρίζετε τις εισαγωγές κατά λέξη – όπως δυστυχώς ζητείται – απαντήστε με δικά σας λόγια. Αν πιάσετε τα βασικά «κέντρα» της απάντησης, θα χάσετε ελάχιστες μονάδες. Υπήρξαν μαθητές που έγραψαν την εισαγωγή με δικά τους λόγια, απάντησαν όμως πλήρως και με σωστή έκφραση και πήραν 10/10. (Προτεινόμενος χρόνος: 10΄)

5. ΕΡΩΤΗΜΑ Β5. (Μονάδες 10): σ’ αυτό το ερώτημα ζητούνται να βρεθούν λέξεις, απλές ή σύνθετες, ετυμολογικά συγγενείς με λέξεις από το διδαγμένο πρωτότυπο κείμενο, παράγωγες, ομόρριζες, συνώνυμες ή αντώνυμες στα αρχαία ή στα νέα ελληνικά. Καλό είναι να αποφεύγετε δύσκολες λέξεις, στις οποίες μπορείτε να κάνετε εύκολα λάθος, τόσο στο νόημα, όσο και στην ετυμολογία ή  την ορθογραφία. (Προτεινόμενος χρόνος: 10΄)

6. ΕΡΩΤΗΜΑ Γ1. (Μονάδες 20): σας δίνεται ένα αδίδακτο πεζό κείμενο ιστορικού, ρητορικού ή φιλοσοφικού λόγου αττικής διαλέκτου. Διαβάστε προσεκτικά το κείμενο μία, δύο, τρεις φορές, ώστε να συλλάβετε το νόημά του. Στη συνέχεια εξομαλύντε συντακτικά το κείμενο (χωρισμός προτάσεων, εύρεση βασικών όρων της πρότασης) και προχωρήστε στη μετάφραση). Αν κάποιο σημείο είναι δυσνόητο, κάντε κατά λέξη σύνταξη και στη συνέχεια μεταφράστε το. Αν δε γνωρίζετε κάποια λέξη, προσπαθήστε να συλλάβετε το νόημά της από τα συμφραζόμενα. Προσοχή στην μετάφραση των χρόνων στη νέα ελληνική. Αν δεν μπορείτε να κατανοήσετε το περιεχόμενο ενός σημείου του κειμένου, μη χάνετε χρόνο, αφήστε κενό, μεταφράστε το υπόλοιπο κείμενο και επιστρέψτε στη συνέχεια στο σημείο που αφήσατε. Αν εξακολουθείτε να μην μπορείτε να μεταφράσετε το χωρίο, μη χάνετε χρόνο, αφήστε το και προχωρήστε στην απάντηση άλλων ασκήσεων, που θα σας δώσουν επιπλέον βαθμούς. (Προτεινόμενος χρόνος: 40΄ λεπτά)

7. ΕΡΩΤΗΜΑ Γ2. (Μονάδες 10): θα σας ζητηθεί να γράψετε στο τετράδιό σας τύπους γραμματικής για κάθε μία από τις λέξεις που θα σας δοθούν. Διαβάζετε προσεκτικά τα θέματα και στη συνέχεια απαντήστε. Προσοχή στις ακριβείς πτώσεις, τους αριθμούς των ονομάτων, όπως και στα πρόσωπα και τις φωνές των ρηματικών τύπων που ζητούνται. Πολλά παιδιά απαντούν σωστά στην πτώση, κάνουν όμως λάθος στον αριθμό ή γράφουν σωστά ένα ρηματικό τύπο, αλλά σε άλλο πρόσωπο ή φωνή. Μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δώσετε στο σωστό τονισμό και στα πνεύματα. Αν δε θυμάστε τι πνεύμα ή τόνο παίρνει μία λέξη, αναζητήστε την στην ερώτηση ή μέσα στο κείμενο. Πολλά παιδιά πάνω στη βιασύνη τους, ενώ πολλές φορές γνωρίζουν πώς γράφεται ένας ρηματικός τύπος ή ο τύπος υπάρχει ήδη ορθά γραμμένος στο θέμα, τον γράφουν λανθασμένα ή χωρίς τόνους και πνεύματα, γεγονός που τους στερεί μονάδες.  (Προτεινόμενος χρόνος: 15΄)

8. ΕΡΩΤΗΜΑ Γ3. (Μονάδες 10): στο ερώτημα αυτό θα σας ζητηθεί να αναγνωρίσετε συντακτικώς μερικούς τύπους (λέξεις, προτάσεις) του αδίδακτου κειμένου, να εντοπίσετε κάποια συντακτικά φαινόμενα και να κάνετε μετατροπές. Προσοχή στην πλήρη συντακτική αναγνώριση των τύπων που ζητούνται (συντακτική αναγνώριση και αναφορά της λέξης την οποία προσδιορίζει.) Προσοχή στην πλήρη συντακτική αναγνώριση των προτάσεων (εισαγωγή, αιτιολόγηση εισαγωγής, εκφορά, αιτιολόγηση εκφοράς, λειτουργία μέσα στο κείμενο). Στις ασκήσεις μετασχηματισμού (μετατροπή πλάγιου λόγου σε ευθύ και αντίστροφα, μεταφορά ενός υποθετικού λόγου σε άλλο είδος, ανάλυση μετοχής κ.ά.) διαβάστε προσεκτικά τη φράση που σας δίνεται, μεταφράστε την, σκεφτείτε πώς θα γινόταν η αλλαγή στα νέα ελληνικά και συνέχεια «μεταφράστε» την απάντησή σας στα αρχαία ελληνικά, στηριζόμενοι πάντα στους κανόνες του συντακτικού. (Προτεινόμενος χρόνος: 15΄ – 20΄)

9.ΤΕΛΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ: στα τελευταία 20΄ – 25΄ λεπτά κάντε τον τελικό έλεγχο του γραπτού σας. Αξιοποιήστε  όλο τον υπόλοιπο χρόνο που έχετε στη διάθεσή σας και μη βιαστείτε να αποχωρήσετε από την τάξη. Διορθώστε τυχόν λάθη (π.χ. τόνους ή πνεύματα), συμπληρώστε παραλήψεις (π.χ. λέξεων, υποερωτημάτων) ή ατέλειες του γραπτού (π.χ. ανολοκλήρωτα γράμματα). Προσέξτε, επίσης, την εμφάνιση του γραπτού σας, το γραφικό χαρακτήρα και τα ορθογραφικά λάθη. Κανένας βαθμολογητής δεν επιθυμεί να σας μειώσει τη βαθμολογία, αλλά δεν είναι υποχρεωμένος να «αποκρυπτογραφήσει»  το γραπτό σας. Οτιδήποτε δε γίνεται κατανοητό, θεωρείται λάθος. Αντίθετα, ένα καλογραμμένο γραπτό προδιαθέτει το βαθμολογητή, για να δώσει μία υψηλή βαθμολογία!