Συνοπτική Γραμματολογία Λογοτεχνίας

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Αρχές Νεοελληνικής λογοτεχνίας --->  10ος αιώνας μ.Χ.

Κύρια χαρακτηριστικά 

α) Η γλώσσα (διαμορφώνεται πρώτα στον προφορικό λόγο)

β) Η θεματική ανανέωση

γ)Νέοι εκφραστικοί τρόποι και τεχνικά μέσα

δ) Η στιχουργική (ιαμβικός δεκαπεντασσύλαβος, ρίμα, εναλλαγή τονούμενων - άτονων συλλαβών)

ε) Η δημιουργία εθνικής συνείδησης.

ΠΕΡΙΟΔΟΙ

1) Από τον 10ο αιώνα μέχρι το 1453. Χρόνια πριν την άλωση.

-Από τις αρχές, μέχρι το 1204 ,χρονιά κατάληψης της Κων/λης

-Από το 1204 μέχρι το 1453

2) Από το 1453 μέχρι το 1821 . Χρόνια μετά την άλωση.

-Από την Άλωση της πόλης μέχρι την κατάληψη της Κρήτης (1453-1669)

-Από την πτώση της Κρήτης μέχρι την Επανάσταση (1669-1821). Νεοελληνικός Διαφωτισμός.

3) Από το 1821 μέχρι το 1880. Μετά τον Αγώνα και μέχρι τη γενιά του 1880.

-Επτανησιακή Σχολή

-Αθηναϊκή ή Ρομαντική Σχολή, 1830-1880

4) Νεότερη Περίοδος

-Νέα Αθηναϊκή Σχολή , 1880-1920

-Η γενιά του '30

-Η α' Μεταπολεμική Γενιά ,1945-1965

-Η β' Μεταπολεμική Γενιά.

-Η Δεκαετιά του '70

1. Πρώτη περίοδος 10ος αι. -1453

Δημοτικά Τραγούδια

Χαρακτηριστικά: 

α. Λιτός και πυκνός λόγος,

β. Αρχή της ισομετρίας 

γ. Επανάληψη και ολοκλήρωση του πρώτου στο δεύτερο ημιστίχιο

δ. Το θέμα των άσκοπων ερωτήσεων

ε. Το θέματου αδύνατου  

στ. Προσωποποιήσεις 

Είδη:

-Παραλογές (αφηγηματικά τραγούδια, με ολοκληρωμένη υπόθεση και με περιεχόμενο πλαστό. Τα θέματά τους αντλούνται κυρίως από θρύλους, παραδόσεις και τον κοινωνικό βίο)

-Ακριτικά τραγούδια (αναφέρονται στα κατορθώματα και στις περιπέτειες των ακριτών, των φρουρών δηλαδή των βυζαντινών συνόρων)

-Του κάτω κόσμου ή του Χάροντα

-Κλέφτικα Τραγούδια

-Ιστορικά τραγούδια 

Λόγια παραγωγή

1. Διγενής Ακρίτας  11ος αιώνας, 5000 στίχοι

Το πρώτο γραπτό μνημείο της Ν.Ε.Λογοτεχνίας με χαρακτήρα  έμμετρου μυθιστορήματος. Η ζωή και η δράση του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα, του πιο αντιπροσωπευτικού ήρωα του ακριτικού κύκλου. Είναι άγνωστο το όνομα του ποιητή

2. Προδρομικά  ή Πτωχοπροδρομικά 12ος αιώνας

Τέσσερα στιχουργήματα στα οποία ο συγγραφέας διεκτραγωδεί τα βάσανα  ατου μοναχού, βτου πολύτεκνου οικογενειάρχη, γτου φτωχού συζύγου με την αρχοντοθρεμένη γυναίκα, δτου φτωχού λόγιου. Ο στιχουργός παρουσιάζεται με το μάλλον πλαστό όνομα Πτωχοπρόδρομος, ενώ τα στιχουργήματα είναι έργα ανωνύμων.

3. Σπανέας. Διαμαρτύρεται για την άδικη φυλάκισή του [Πρότυπο : «Προς Δημόνικον», Ισοκράτη]

4. Στίχοι Μιχαήλ Γλυκά. Δίνει συμβουλές στο γίο του.[Λαογραφικό ενδιαφέρον]

5. Ιπποτικά Μυθιστορήματα 13ος -15ος αιώνας. 5 έμμετρα ερωτικά μυθοστορήματα δυτικών προτύπων. Δύο νέοι που αγαπιούνται αναγκάζονται να χωρίσουν και ύστερα από περιπέτειες σμίγουν ξανά οριστικά και ζουν ευτυχισμένοι.

α.  Καλλίμαχος και Χρυσορρόη [Τα περισσότερα αρχαϊκά στοιχεία]

β. Βέλθανδρος και Χρυσάντζα

γ. Ιμπέριος και Μαργαρώνα

δ. Φλώριος και Παντζιαφλώρα

ε. Λίβιστρος και Ροδάμνη [Το πιο διαδεδομένο]

6. Χρονικόν του Μορέως χωρίς λογοτεχνική αξία. Εξιστορείται η άλωση της Κων/λης από τους Φράγκους και κυρίως της Πελοποννήσου (του Μορέως)

7.Θρήνοι

8.Διηγήσεις (Βίος Αλεξάνδρου, Πουλολόγος, Συναξάριον τιμημένου γαδάρου κ.ά)

2. Δεύτερη Περίοδος 1454-1821

Από την Άλωση της Πόλης μέχρι την κατάληψη της Κρήτης (1453-1669)

Μετά την κατάληψη της Κων/λης ο Ελληνισμός υποδουλώνεται στους Τούρκους. Η υποδούλωση αυτή οδήγησε σε πνευματική οπισθοδρόμιση.  Όμως υπάρχουν κάποιες περιοχές που βρίσκονται κάτω από Δυτική κυριαρχία, ενώ κάποιοι Έλληνες κατέφυγαν στη Δύση (Ελληνισμός της διασποράς). Η πιο σημαντική λογοτεχνική παραγωγή παρατηρείται αυτή την περίοδο στις περιοχές του «λατινοκρατούμενου» Ελληνισμού επειδή οι Δυτικοί είχαν επιδράσει πολιτισμικά και άφηναν κάποιες ελευθερίες. Τα έργα είναι επηρεασμένα σε μεγάλο βαθμό και από της Αναγέννηση της Δύσης. Η μεγαλύτερη άνθιηση παρατηρείται στην βενετοκρατούμενη Κρήτη αλλά και σε Ρόδο, Κύπρο και Επτάνησα.

1. Δωδεκάνησα 15ος -16ος αι. Ερωτικά –όχι δημοτικά: Καταλόγια (ή Ερωτοπαίγνια)

2. Κυπριακά (Γλώσσα ιδιωματική-Ερωτικά-Χρήση ομοιοκαταληξίας)-δημοτικά. Επίσης Χρονικά : Λ.Μαχαιρά («Εξήγησις της γλυκείας χώρας Κύπρου»), Βουστρώνιου

3.Κρητική λογοτεχνία:

Α.Πρώτη περίοδος β’ μισό 14ου αι -τέλη του 16ου αι. 

Θέματα: ιστορικά, θρησκευτικά, ηθικοδιδακτικά, σατιρικά

-Ριμάδα κόρης και νιού, άγνωστου ποιητή με θέμα τον έρωτα

-Στέφανος Σαχλίκης, με την σάτιρα δίνει μια εικόνα της αστικής ζωής του καιρού του

-Ιωάννης Πικατόρος, Ρίμα θρηνητική εις τον πικρόν και ακόρεστον Άδην. Θάνατος και παρωδικότητα της ζωής. 

-Μπεργαδής (15ος-16ος αι.) Απόκοπος. Αφηγείται σε 490 στίχους την κατάβαση στον Κάτω Κόσμο και ποιους είδε εκεί. Το πιο αξιόλογο έργο της περιόδου.

-Επίσης: Φαλλιέρος, Ντελαπόρτας, 

Β. Δεύτερη περίοδος ακμής. Τέλη 16ου-1669

Μια εποχή από τις λαμπρότερες της Ν.Ε.Λογοτεχνίας

α Βοσκοπούλα 1590: ποιμενικό ειδύλλιο άγνωστου ποιητή

β.Τραγωδίες: 

- Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση, η σημαντικότερη τραγωδία της κρητικής λογοτεχνίας. Πεντάπρακτη τραγωδία στα πρότυπα των αρχαίων τραγωδιών με επεισόδια και χορικά.

- Βασιλέυς Ροδολίνος του  Ιωάννη Ανδρέα Τρωίλου

- Ζήνων, αγνώστου

γ.Κωμωδίες: 

- Κατζούρμπος του Γ. Χορτάτση

- Στάθης, αγνώστου

- Φορτουνάτος του Φώσκολου

δ. Θρησκευτικό δράμα: 

- Η Θυσία του Αβραάμ του Βιτσέντζου Κορνάρου. Η υπόθεση του έργου είναι το γνωστό επεισόδιο της Π.Διαθήκης στο κεφάλαιο 24 της Γενέσεως.

ε. Ποιμενικό δράμα: 

- Πανώρια ή Γύπαρης  του Γ. Χορτάτση

στ. Ερωτόκριτος του Β. Κορνάρου. Έμμετρο μυθιστόρημα (πάνω από 10.000 στίχοι), το αριστούργημα της κρητικής λογοτεχνίας, με κύριο θέμα τον έρωτα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Εξυμνούνται οι ιπποτικές αρετές, η παλικαριά, ο έρωτας, η φιλία.

Από την πτώση της Κρήτης Μέχρι την Επανάσταση (1669-1821). Διαφωτισμός

Η περίοδος αυτή από την πτώση της Κρήτης έως την Επανάστασημ χαρακτηρίζεται από την π των προσπάθεια των λογίων να αφυπνίσουν πνευματικά τους υπόδουλους Έλληνες. Οι Νεοέλληνες Διαφωτιστές επιδιώκουν να μεταφέρουν στον ελλαδικό χώρο τις ιδέες του Διαφωτισμού που ξεκίνησε από την Αγγλία και τη Γαλλία. Έτσι θα αρχίσει το ρεύμα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού με έντονο πνευματικό ενδιαφέρον

Α. Πρώτη περίοδος 1669-1774 

-Θρησκευτικός Ουμανισμός [Κύριλλος Λούκαρις, Κοσμάς Αιτωλός, Μάξιμος Μαργούνιος, Θεόφιλος Κορυδαλλέας]. Η εκκλησία αναλαμβάνει το ρόλο να διατηρήσει τον εθνισμό και την ορθοδοξία και να ενισχύσει το γένος με την παιδεία.

-Εκκλησιαστική Ρητορική

Φ.Σκούφος Τέχνη Ρητορική, Η. Μηνιάτης Διδαχές, Ε. Βούλγαρης, Ν. Θεοτόκης

-Φαναριώτες. Έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πνευματική αλλά και στην πολιτική ζωή. Σπουδάζουν και καταλαμβάνουν αξιώματα. Εργάζονται για την πνευματική αφύπνιση του Ελληνισμού. Γενάρχης ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.

Β. Δεύτερη περίοδος – Ακμή Διαφωτισμού

-Ευρώπη (17ος-18ος αι.) Κυριαρχούν οι Γάλλοι Ντιντερό, Ρουσώ, Βολταίρος, Μοντεσκιέ και οι Άγγλοι Λοκ και Νεύτωνας. Οι Έλληνες σπουδάζουν στη Δύση και μεταλαμπαδεύουν τα φώτα στην πατρίδα τους. Μεταφράζονται και εκδίδονται αρχαίοι συγγραφείς, ιδρύονται σχολεία κτλ.

-Οι σημαντικότεροι φορείς είναι οι Φαναριώτες και οι:

Ευγένιος Βούλγαρις, ο Νικηφόρος Θεοτόκης, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Παναγιώτης Κοδρικάς, ο Αθανάσιος Πάριος, ο Ιώσηπος Μοισιόδακας, ο Δημήτριος Καταρτζής, ο Δανιήλ Φιλιππίδης, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Ρήγας Φεραίος και ο Κοσμάς ο Αιτωλός

Γ. Τρίτη Περίοδος -1830

-Πρόδρομοι του Σολωμού. Κλασικισμός, Ανακρεοντισμός, Αρκαδισμός(=το ποιητικό ιδανικό που ανααζητούσε την έμπνευση στη βουκολική αγνή ύπαιθρο, θέλοντας να καταπολεμήσει το κακό γούστο του κλασικισμού)

-Ποίηση: Καισάριος Δαπόντες, Ρήγας Βελεστινλής, Ιωάννης Βηλαράς, Αθανάσιος Χριστόπουλος 

-Αδαμάντιος Κοραής. Μετακένωση της ευρωπαϊκής παιδείας και σκέψης στην Ελλάδα. Ως προς τη γλώσσα ακολούθησε τη «μέση οδό».

3. Τρίτη Περίοδος 1821-1880

Τα απομνημονεύματα

Τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του ΄21 αποτελούν έμμεσες πηγές για την Επανάσταση. Αποτελούν  μια εκδοχή αυτοβιογραφίας.

Εκπρόσωποι: Παλαιών Πατρών Γερμανός, Εμμανουήλ Ξάνθος, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Παναγής Σκουζές, Ιωάννης Μακρυγιάννης, Ελισάβετ Μουτζάν-Μαρτινέγκου.

ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΣΧΟΛΗ

Τα επτάνησα δεν γνώρισαν ποτέ την τουρκική κατοχή. Έμειναν όμως για αιώνες κάτω από δυτική κυριαρχία. Έτσι ήρθαν σε επαφή με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Το 19ο αιώνα σημειώνεται αξιόλογη λογοτεχνική παραγωγή που πέρασε στην στορία της λογοτεχνίας με το όνομα Επτανησιακή Σχολή.

Επιδράσεις: 

α)Κρητική Λογοτεχνία

β) Ιταλική κι ευρωπαϊκή γενικότερα λογοτεχνία 

γ)Δημοτικά τραγούδια 

δ)Χριστόπουλος και Βηλαράς 

Χαρακτηριστικά: 

α) Θέματα είναι η πατρίδα, η φύση, η γυναίκα και ο έρωτας

β) Δημοτική γλώσσα, ιδιαίτερη φροντίδα στο στίχο

γ) Αφομοίωση ευρωπαϊκών πνευματικών κατακτήσεων

δ) Θρησκεία

ε) Φιλελευθερισμός, ιδανισμός

στ) Σύνθεση κλασικισμού και ρομαντισμού, πίστη στο νεοελληνικό παρόν, προοδευτικότητα, δημιουργική αντιμετώπιση της αρχαίας κληρονομιάς

Εκπρόσωποι Ποίησης : 

Γενάρχης της σχολής είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο εθνικός μας ποιητής.

Προσολωμικοί: Οι ποιητές που προετοίμασαν το δρόμο του και έζησαν πριν από αυτόν (Α.Μαρτελάος, Ν.Κουτούζης)

Σολωμικοί: Οι σύγχρονοι ή μεταγενέστεροι του Σολωμού  (Γ. Τερτσέτης, Ι. Τυπάλδος, Ι.Πολυλάς Α. Καλοσγούρος, Γ.Μαρκοράς, Λ.Μαβίλης)

Εξωσολωμικοί: Οι λογοτέχνες που αν και επτανήσιοι και ανήκουν στην ίδια εποχή, βρίσκονται έξω από την επίδραση του Σολωμού (Α. Κάλβος, Α. Βαλαωρίτης, Α. Λασκαράτος)

ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ A’ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ  1830-1880

Με την ίδρυση του ελληνικού κράτους λόγιοι και πολιτικοί Φαναριώτες ήρθαν στο Ναύπλιο και αργότερα στην Αθήνα εγκαταλείποντας τις παραδουνάβιες ηγεμονίες και την Πόλη. Αυτοί ήταν οι πρώτοι λογοτέχνες στο νέο κράτος.

Φαναριώτες -Χαρακτηριστικά 

α. λόγια γλώσσα, χρήση της καθαρεύουσας, πομπώδες ύφος (θεωρούσαν ότι η γλώσσα του λαού δεν μπορούσε να εκφράζει υψηλά νοήματα)

β. γαλλική παιδεία 

γ .ρομαντισμός (ρηχός, διαφορετικός από τον πραγματικό ρομαντισμό της Ευρώπης)

δ. επιστροφή στο παρελθόν και στη φύση

ε. μελαγχολία, απαισιόδοξη διάθεση λόγω της μίζερης πραγματικότητας

στ. χαλαρή έκφραση

Νεοκλασικισμός : Κυρίως εκδηλώνεται στο χώρο της αρχιτεκτονικής. Στη Λογοτεχνία εκδηλώνεται με την  αρχαϊζουσα γλώσσα και τη χρήση αρχαίων θεμάτων.

Εκπρόσωποι Ποίησης: Α. Σούτσος, Π.Σούτσος ,Α.Ρ. Ραγκαβής, Κ.Παράσχος, Θ.Ορφανίδης, Δ.Βαλαβάνης, Δ.Παπαρρηγόπουλος , Σ.Βασιλειάδης

Εκπρόσωποι Πεζογραφίας: Π.Σούτσος “Λέανδρος”, Α.Ρ.Ραγκαβής “Ο Αυθέντης του Μορέως” ,Ι. Πισιπιού “Ο πίθηκος Ξουθ ή τα ήθη του αιώνα” ,Στ. Ξένου «Ηρωίς της Ελληνικής Επαναστάσεως», Γρ. Παλαιολόγου «Ο Πολυπαθής», Ε. Ροϊδη «Η Πάπισσα Ιωάννα», Π.Καλλιγάς “Θάνος Βλέκας ”, Χ. Δημόπουλος «Η Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι», Δ. Βικέλας “Λουκής Λάρας” 

ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ 1880-1920

Οι αλλαγές στην εθνική, πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας είναι σημαντικές και σαφώς επηρεάζουν την πνευματική ζωή. Η ποίηση απελευθερώθηκε από την καθαρεύουσα και τον ρομαντισμό και επηρεάζεται από νέα λογοτεχνικά ρεύματα: τον παρνασσισμό και τον συμβολισμό. Ηγέτης της Νέας Αθηναϊκής σχολής είναι ο Κωστής Παλαμάς.

Συνθήκες: 

α) εκβιομηχάνιση της χώρας 

β) ενίσχυση της οικονομίας 

γ) ανάπτυξη εμπορίου και ναυτιλίας

δ) αστυφιλία 

ε) λαϊκός πολιτισμός - ανάπτυξη Λαογραφίας,

στ) επιβολή δημοτικής γλώσσα.

ζ) ιδρυση σχολείων , έκδοση εφημερίδων και περιοδικών.

ΠΟΙΗΣΗ

Εκπρόσωποι Ποίησης: Κ. Παλαμάς, Γ.Δροσίνης, Μ.Μαλακάσης, Λ. Πορφύρας, Γ. Σουρής, Ι.Γρυπάρης, Κ. Χατζόπουλος, Α.Σικελιανός, Κ.Π.Καβάφης, Κ.Βάρναλης, Απ. Μελαχρινός, Ν. Καζαντζάκης, Ρώμος Φιλύρας, Ν. Λαπαθιώτης, Κ. Ουράνης

ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ 

α) έμπνευση από κλασική παράδοση αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή, απόρριψη ρομαντισμού

β) απάθεια 

γ) άψογη μορφική εμφάνιση 

δ) ηχηρός και ρωμαλέος στίχος 

ε) πλαστική επεξεργασία στίχου

στ) πλούσια ομοιοκαταληξία

ζ) αναζήτηση της μοναδικής λέξης

η) έντονες και εκρηκτικές εικόνες

θ) επίδειξη ικανότητας

ι) απουσία τρυφερότητας και ζωής.

Ωστόσο, οι έλληνες Παρνασσιστές: 

α) δεν έφτασαν στην απάθεια,

β) διατήρησαν την αισθηματολογία,

γ) εισήγαγαν την απλότητα και την καθημερινή ζωή στην έκφραση και στην ομιλία.

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ηθογραφία 

α) Στροφή στην ύπαιθρο 

β) Περιγραφή και απεικόνιση ηθών και εθίμων του ελληνικού λαού.  

ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

1) Πιστή απόδοση της πραγματικότητας

2) Τήρηση αντικειμενικής στάσης από το συγγραφέα. Αποφεύγει τις κρίσεις  και την ερμηνεία των γεγονότων .

3) Ο ρεαλιστής μυθιστοριογράφος επιδιώκει να δώσει μια φωτογραφική αναπαράσταση της πραγματικότητας με πληρότητα, ζωντάνια και πειστικότητα

4)  Το πλαστό πρόσωπο πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι είναι αληθινό

Βασικά χαρακτηριστικά: 

α) τάση προς την αντικειμενικότητα 

β) τα γεγονότα να μιλούν μόνα τους

γ) παρουσιάζονται κοινές εμπειρίες 

δ) επιλέγονται κοινά θέματα.

ε) κριτική στάση απέναντι στην κοινωνία 

στ) ενδιαφέρον για τις καθημερινές πράξεις και όχι για τα ηρωικά του κατορθώματα

ζ) τοποθετούνται οι ήρωες στα θύματα της κοινωνίας

ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ

1) Εξέλιξη του ρεαλισμού (υπερτονίζοντας τις άσχημες πλευρές των όσων πραγματεύονται)

2) Μελέτη της ηθικής συμπεριφοράς του ατόμου ως θύματος εξωτερικών δυνάμεων κι εσωτερικών παρορμήσεων (ενστίκτων )

3) Περιορισμός της ελευθερίας του ατόμου από εξωτερικές δυνάμεις 

4) Γενετήσιες ορμές, πείνα, σκληρότητα,φτώχεια, μοχθηρία, υποβιβάζουν τον άνθρωπο σε ζώο

5) Η συμπεριφορά των ανθρώπων καθορίζεται από διαθέσεις τις στιγμής ή κληρονομικές παρορμήσεις. 

6) Προκλητικά θέματα

7) Εξονυχιστική περιγραφή και φωτογραφική λεπτομέρεια.

Εκπρόσωποι Πεζογραφίας: Γ.Ξενόπουλος, Ν.Καζαντζάκης, Γ.Ψυχάρης, Γ.Βιζυηνός, Α.Παπαδιαμάντης, Κρυστάλλης, Γ. Βλαχογιάννης, Κ.Θεοτόκης, Κ.Χατζόπουλος, Α.Καρκαβίτσας, Ι. Κονδυλάκης, Δ. Βουτυράς, Μ.Μητσάκης, Κ. Παρορίτης, Πέτρος Πικρός, Π.Δέλτα, Ι.Δραγούμης , Π.Γιαννόπουλος, Α. Εφταλιώτης

ΘΕΑΤΡΟ

“Η τύχη της Μαρούλας” και “Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας ” του Δ. Κορομηλά / “Το Φυντανάκι” του Π.Χορν /Γ. Ξενόπουλος / «Το κόκκινο πουκάμισο» του Σπ. Μελά /«Τα αρραβωνιάσματα» του Μπόγρη / «Τρία φιλιά» του Χρηστομάνου/ «Η Βεγγέρα» του Η. Καπετανάκη

ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Χαρακτηριστικά: 

α) ιστορία -περιπέτειες ενός ατόμου σε μια κοινωνία , 

β)ύπαρξη ενός μύθου με πλοκή ,

γ) ύπαρξη κι άλλων προσώπων εκτός από το βασικό ήρωα, 

δ) ολοκληρωμένοι χαρακτήρες ,

ε) ποικιλία τύπων που ζουν σε μια κοινωνία, 

στ) ποικιλία καταστάσεων.

ΝΕΟΤΕΡΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Α. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ 1922-1930

Χαρακτηριστικά: 

α) ψυχικός κάματος 

β) δυσκολία προσαρμογής στην πραγματικότητα 

Εκπρόσωποι: Κ.Καρυωτάκης, Ρ.Φιλύρας, Κ.Ουράνης , Μ.Πολυδούρη, Ν.Λαπαθιώτης, Μ.Παπανικολάου,  Τ.Αγρας, Τ.Παπατσώνης

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

1) Το εννοιολογικό περιεχόμενο περιορίζεται στο ελάχιστο

2) Μουσικότητα και υποβλητικότητα, κατάλληλη τοποθέτηση των λέξεων

3) Συσχέτιση αντικειμένων και ψυχικών καταστάσεων. Αντικείμενα -Σύμβολα.

Β. Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ '30

ΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ

1) Σύνδεση του ονείρου και της πραγματικότητας με σκοπό τη δημιουργία μιας νέας υπερ-πραγματικότητας 

2) Αυτόματη γραφή- Οι λέξεις είναι αυτόνομες κι ελεύθερες, ξεφεύγουν από το επιβεβλημένο νόημά τους και συνδυασμένες δεν υπακούουν σε ορθολογικούς κανόνες

3) Καταγραφή του υποσυνείδητου και των ονείρων χωρίς επέμβαση της λογικής

4) Διακήρυξη της παντοδυναμίας του ονείρου, του ενστίκτου και της επανάστασης

5) Εναντίωση σε κάθε μορφή λογικής, ηθικής ή κοινωνικής τάξης

6) Απέβλεπε στην ανανέωση όλων των ηθικών αξιών, της φιλοσοφίας και της επιστήμης

Χαρακτηριστικά της Νεότερης Ποίησης: 

1)Εξωτερικά : εγκαταλείπει τις παραδοσιακές φόρμες, χωρίς ομοιομορφία στίχων, ομοιοκαταληξία, στροφές και μέτρο

2)Εσωτερικά : παρακολουθούμε το ποίημα τη στιγμή της δημιουργίας του 

3)Επιστράτευση της φαντασίας και όχι αναγκαστικά της λογικής.

4)Ελεύθερος στίχος 

5)Χρήση καθημερινού λεξιλογίου 

6)Κατάργηση λογικής αλληλουχίας

Εκπρόσωποι Ποίησης: Γ.Σεφέρης, Ο.Ελύτης, Γ.Ρίτσος, Ν. Βρετάκος, Α.Εμπειρίκος, Ν.Εγγονόπουλος, Γ.Σαραντάρης , Ν.Ράντος

Χαρακτηριστικά Πεζογραφίας: 

1)Ανάπτυξη μυθιστορήματος 

2)Ρεαλισμός 

3)Μοντερνισμός π.χ. εσωτερικός μονόλογος, ροή της συνείδησης

4)Αστικό και ιστορικό μυθιστόρημα

Εκπρόσωποι: Γ.Θεοτοκάς Θ.Πετσάλης, Σ.Μυριβήλης, Η.Βενέζης, Κ.Πολίτης, Μ.Καραγάτσης, Μ.Αξιώτη, Θ.Καστανάκης, Π.Πρεβελάκης, Α.Τερζάκης, Γ.Σκαρίμπας, Γ.Μπεράτης, [Κύκλος των «Μακεδονικών Ημερών» : Στ. Ξεφλούδας, Α. Γιαννόπουλος, Γ. Δέλιος, Ν.Γ.Πεντζίκης]

Α' ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ 1945-1965

Η σκληρή δεκαετία (1940-1950) σημαδεύει την ποίηση και την πεζογραφία. Οι ποιητές ζουν στη σκιά των πολιτικών γεγονότων. Δεν έχουν ψευδαισθήσεις και οράματα. Εκφράζουν την αγωνία τους. Ωστόσο η μεταπολεμική ποίηση δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμα από άποψη τεχνοτροπίας. Παρατηρούμε όμως ότι δεν αναδείχθηκε κάποια ηγετική φυσιογνωμία σε αυτή τη γενιά.

1)Αντιστασιακή ή κοινωνική ποίηση

Χαρακτηριστικά: 

α)αγωνιστική διάθεση,

β)καταγραφή γεγονότων του πολέμου και του εμφυλίου, 

γ)ενθουσιασμός για έναν καλύτερο κόσμο

Εκπρόσωποι: Α.Αλεξάνδρου, Μ.Αναγνωστάκης, Τ.Σινόπουλος, Τ.Λειβαδίτης, Κ.Κύρου, Γ.Δάλλας, Τ.Πατρίκιος, Μ.Κατσαρός, Δ.Δούκαρης, Τ. Καρβέλης, Θ.Κωσταβάρας, Δ.Χριστοδούλου, Γ. Παυλόπουλος, Γ.Σαραντής

2)Νεοϋπερρεαλιστική ποίηση

Χαρακτηριστικά:

α) συνέχιση του υπερρεαλισμού του μεσοπολέμου, 

β) ανεπηρέαστοι από ιδεολογικές διαμάχες ,

γ) παρουσίαση της εφιαλτικής πρταγματικότητας με τη γλώσσα,

δ) τραγική αίσθηση της ζωής

Εκπρόσωποι: Ε.Βακαλό, Ν.Βαλαωρίτης, Ε.Κακναβάτος. Δ.Παπαδίτσας, Μ.Σαχτούρης, Ε.Χ.Γονατάς

3)Υπαρξιακή ή Μεταφυσική ποίηση

Χαρακτηριστικά: 

α) χωρίς κοινωνικά ενδιαφέροντα

β) μεταφυσική αγωνία 

γ) έκφραση του άγχους του μοναχικού ανθρώπου μπροστά στο πρόβλημα του θανάτου και της καθημερινής φθοράς.

Εκπρόσωποι: Ο.Βότση , Γ.Κότσιρας

Β' ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ 1965 κ.ε

Χαρακτηριστικά :

1)Έντονο κριτικό πνεύμα και σκεπτικισμός

2)Επίδραση από τον Καρυωτάκη. Λόγος έντονα λυρικός 

3)Αιχμηρότητα ,σκληρότητα ,τραχύτητα των εκφραστικών του μέσων.

4)Εκφράζουν φόβο, απόγνωση, αίσθηση αποτυχίας

5)Διαμαρτυρία στην συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση.

Εκπρόσωποι: Α.Αγγελάκης, Ο.Αλεξάκης, Κ.Δημουλά, Α.Ευαγγέλου, Ν.Χριστιανόπουλος, Β.Καραβίτ, Μ.Ελευθερίου,Κ.Χαραλαμπίδης , Τ.Κόρφης

ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ '70

Χαρακτηριστικά:

1)Γραφή και γλώσσα καθημερινή και ομιλία τρέχουσα

2)Σαρκασμός ,ειρωνεία,ρεαλιστική γλώσσα 

3)Αμφισβήτηση κατεστημένης τάξης

Εκπρόσωποι: Ν.Βαγενάς , Α.Βιστωνίτης , Δ.Καλοκύρης ,Τ.Μαστοράκη, Κ.Μαυρουδής κ.ά

ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ 1945-1970

Τάσεις: 

1)Ρεαλισμός- Αυτοαναφορικότητα

2)Κοινωνικοί και πολιτικοί προβληματισμοί

3)Φυγή από την πραγματικότητα 

4)Νέες εκφραστικές αναζητήσεις

5)Ρεαλιστική γλώσσα

Εκπρόσωποι: Γ.Ιωάννου, Α.Αλεξάνδρου, Κ.Ταχτσής, Σ.Τσίρκας, Δ.Χατζής, Α.Φραγκιάς, Μ.Αξιώτη, Σ.Ξεφλούδας, Γ.Χειμωνάς.

ΛΑΪΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ

Χαρακτηριστικά :

1) Η λαϊκή αφήγηση είναι απλή και λιτή . Ο αφηγητής περνά από το ένα θέμα στο άλλο, για να μην κουράσει τον ακροατή

2) Το καλό θραμβεύει και το κακό υποχωρεί

3) Οι ήρωες δεν είναι τόσο τρομεροί όσο φαίνονται αρχικά . Είναι ευκολοπλησίαστοι και προσιτοί.

4) Παρακολουθούμε σκηνές από την καθημερινή ζωή, κυρίως της αγροτικής

5) Εκφράζονται τα συναισθήματα του λαού 

6) Οι λαϊκές αφηγήσεις αρχίζουν και τελειώνουν με ένα συγκεκριμένο τρόπο

7) Η γλώσσα είναι απλή και καθημερινή.Ακούμε τον αφηγητή της υπαίθρου

Γενικά: α) οι λαϊκές αφηγήσεις είναι δημιουργήματα σε ώρες ξεκούρασης , δουλειάς, γιορτής, αρρώστιας, αιχμαλωσίας κ.ά. β) οι καλόβολοι βοηθοί ,η σάτιρα και γελοιοποίηση προσώπων, ηθική τάξη των ανθρώπων και των ζώων ,όλα αυτά και άλλα στοχεύουν σε μια ειρηνική διάθεση και στην ψυχική ξεκούραση.