Λατινικά - Κείμενο 25

LECTIO ΧΧV: ΠΩΣ ΕΝΑ ΣΥΚΟ ΣΤΑΘΗΚΕ ΑΦΟΡΜΗ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΕΙ Η ΚΑΡΧΗΔΟΝΑ

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine ostendensque patribus «Interrogo vos» inquit «quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore». Cum omnes recentem esse dixissent, «Atqui ante tertium diem» inquit «scitote decerptam esse Carthagine. Tam prope a muris habemus hostem! Itaque cavete periculum, tutamini patriam. Opibus urbis nolite confidere. Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite. Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!» Statimque sumptum est Punicum bellum tertium, quo Carthago deleta est.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Κάποια μέρα ο Κάτωνας έφερε στο βουλευτήριο (ή: στη Σύγκλητο) ένα πρώιμο σύκο από την Καρχηδόνα και ενώ το έδειχνε (ή: δείχνοντάς το) στους Συγκλητικούς «Σας ρωτώ», είπε «πότε νομίζετε πως αυτό το σύκο κόπηκε από το δέντρο». Όταν όλοι απάντησαν πως ήταν φρέσκο, «Κι όμως πριν από τρεις μέρες» είπε «μάθετε πως κόπηκε στην Καρχηδόνα. Τόσο κοντά στα τείχη έχουμε τον εχθρό! Φυλαχτείτε λοιπόν από τον κίνδυνο, προστατέψτε την πατρίδα. Μην έχετε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της πόλης. Να αποβάλετε την αυτοπεποίθηση που είναι υπερβολική σε σας. Μην πιστέψετε πως θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δεν φροντίσετε για την πατρίδα. Θυμηθείτε ότι κάποτε η πολιτεία βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο!». Κι αμέσως άρχισε ο τρίτος Καρχηδονιακός πόλεμος, στη διάρκεια του οποίου καταστράφηκε η Καρχηδόνα.

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Cato: ονομαστική ενικού, αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Cato -onis = Κάτωνας → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό

attulit: γ’ ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ανώμαλου ρήματος affero, attuli, allatum, afferre = φέρνω (κάπου) → β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: affer

quodam: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, της αόριστης επιθετικής αντωνυμίας quidam, quaedam, quoddam = κάποιος, -α, -ο

die: αφαιρετική ενικού, αρσενικό, ε’ κλίση, του ουσιαστικού dies -ei = μέρα

in: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = σε

curiam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού curia -ae = βουλευτήριο, κτήριο της Συγκλήτου

ficum: αιτιατική ενικού, θηλυκό, β’ ή δ’ κλίση, του ουσιαστικού ficus -i ή ficus -us = σύκο → κλίνεται σύμφωνα με τη β’ κλίση και επιπλέον δανείζεται από την δ’ κλίση όσους τύπους λήγουν σε -us και -u

praecocem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του μονοκατάληκτου επιθέτου praecox, praecox, praecox (-ocis)

ex: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = από

Carthagine: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Carthago -inis = Καρχηδόνα → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό

ostendens: ονομαστική ενικού, αρσενικό, μετοχή ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος ostendo, ostendi, ostentum ή ostensum, ostendĕre 3 = δείχνω

-que: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και → χρησιμοποιείται ως εγκλιτική λέξη

patribus: δοτική πληθυντικού, αρσενικό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού pater –tris = πατέρας (στον ενικό), Συγκλητικοί (στον πληθυντικό) (ετερόσημο) → γενική πληθυντικού: patrum

interrogo: α’ ενικό, οριστική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogāre 1= ρωτώ

vos: αιτιατική πληθυντικού, αρσενικό, β’ πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας = εσάς

inquit: γ’ ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω

quando: ερωτηματικό χρονικό επίρρημα = πότε

hanc: αιτιατική ενικού, θηλυκό, της δεικτικής αντωνυμίας hic, haec, hoc = αυτός, -ή, -ό

ficum: αιτιατική ενικού, θηλυκό, β’ ή δ’ κλίση, του ουσιαστικού ficus –i ή ficus -us = σύκο → κλίνεται σύμφωνα με τη β’ κλίση και επιπλέον δανείζεται από την δ’ κλίση όσους τύπους λήγουν σε -us και –u

decerptam esse: απαρέμφατο παθητικού παρακειμένου, του ρήματος decerpo, decerpsi, decerptum, decerpĕre 3 = κόβω

putetis: β’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος puto, putavi, putatum, putāre 1 = νομίζω

ex: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = από

arbore: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού arbor –oris = δέντρο

cum: χρονικός σύνδεσμος (ο cum ο ιστορικός-διηγηματικός) = όταν

omnes: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, γ’ κλίση, του επιθέτου omnis, -is, -e = όλος, -η, -ο → δεν σχηματίζει παραθετικά

recentem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του μονοκατάληκτου επιθέτου recens (-ntis), recens, recens = φρέσκος, -ια, -ο → Παραθετικά: recentior, -ior, -ius, recentissimus, -a, -um

esse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήματος sum, fui, –, esse = είμαι

dixissent: γ’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού υπερσυντελίκου, του ρήματος dico, dixi, dictum, dicĕre 3 = λέω → β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic

Atqui: αντιθετικός σύνδεσμος = και όμως

ante: πρόθεση που συντάσσεται με αιτιατική = πριν

tertium: αιτιατική ενικού, αρσενικό, β’ κλίση, του τακτικού αριθμητικού tertius, -a, -um = τρίτος, -η, -ο → δεν σχηματίζει κλητική

diem: αιτιατική ενικού, αρσενικό, ε’ κλίση, του ουσιαστικού dies –ei = μέρα

inquit: γ’ ενικό, οριστική ενεργητικού παρακειμένου, του ελλειπτικού ρήματος inquam = λέω

scitote: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος scio, sci(v)i, scitum, scire 4 = μαθαίνω → σχηματίζει προστακτική ενεστώτα από τους αντίστοιχους τύπους της προστακτικής μέλλοντα: scito, scitote.

decerptam esse: απαρέμφατο παθητικού παρακειμένου, του ρήματος decerpo ,decerpsi, decerptum, decerpĕre 3 = κόβω

Carthagine: αφαιρετική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Carthago –inis = Καρχηδόνα → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό

Tam: ποσοτικό επίρρημα = τόσο

prope: τοπικό επίρρημα = κοντά → Παραθετικά: propius, proxime

a (ή ab): πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = από

muris: αφαιρετική πληθυντικού, αρσενικό, β’ κλίση, του ουσιαστικού murus –i = (ο) τοίχος, το τείχος (συνηθέστερα συναντάται στον πληθυντικό)

habemus: α’ πληθυντικό, οριστική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος habeo, habui, habitum, habēre 2 = έχω

hostem: αιτιατική ενικού, αρσενικό και θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού hostis –is = εχθρός

itaque: συμπερασματικός σύνδεσμος = επομένως, λοιπόν

cavete: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος caveo, cavi, cautum, cavēre 2 = προσέχω, φυλάγομαι

periculum: αιτιατική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού periculum –i = κίνδυνος

tutamini: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεστώτα, του ρήματος tutor, tutatus sum, tutāri αποθετικό 1 = προστατεύω

patriam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού patria –ae = πατρίδα

opibus: αφαιρετική πληθυντικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού opes -um = δυνάμεις → στον ενικό απαντούν οι τύποι: (ops), opis, –, opem, -, ope = βοήθεια (ετερόσημο)

urbis: γενική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού urbs -is = πόλη

nolite: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ανώμαλου ρήματος nolo, nolui, - , nolle = δεν θέλω

confidĕre: απαρέμφατο ενεστώτα, του ρήματος confido, confisus sum, confidĕre 3 (ημιαποθετικό) = εμπιστεύομαι

Fiduciam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού fiducia –ae = εμπιστοσύνη → ως αφηρημένη έννοια δεν διαθέτει πληθυντικό

quae: ονομαστική ενικού, θηλυκό, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο

nimia: ονομαστική ενικού, θηλυκό, β’ κλίση, του επιθέτου nimius, –a, –um = υπερβολικός, -ή, -ό → σχηματίζει περιφραστικά παραθετικά: magis nimius, -am, -um, maxime nimius, -a, -um

vobis: δοτική πληθυντικού, αρσενικό, β’ πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας = σ’ εσάς

est: γ’ ενικό, οριστική ενεστώτα, του ρήματος sum, fui, -, esse = είμαι, υπάρχω

deponite: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού ενεστώτα, του ρήματος depono, deposui, depositum ,deponĕre 3 = αποβάλλω

Neminem: αιτιατική ενικού, αρσενικό, της αόριστης ουσιαστικής αντωνυμίας nemo, nemo, nihil (nil)

credideritis: β’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος credo, credidi, creditum, credĕre 3 = πιστεύω

patriae: δοτική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού patria –ae = πατρίδα

consulturum esse: απαρέμφατο ενεργητικού μέλλοντα, του ρήματος consulo, consului, consultum, consulĕre 3 = φροντίζω

nisi: υποθετικός αποφατικός σύνδεσμος = αν δεν

vos: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, β’ πρόσωπο, της προσωπικής αντωνυμίας = εσείς

ipsi: ονομαστική πληθυντικού, αρσενικό, της οριστικής αντωνυμίας ipse, ipsa, ipsum = ίδιος, -α, -ο

patriae: δοτική ενικού, θηλυκό, α’ κλίση, του ουσιαστικού patria –ae = πατρίδα

consulueritis: β’ πληθυντικό, υποτακτική ενεργητικού παρακειμένου, του ρήματος consulo, consului, consultum, consulĕre 3 = φροντίζω

mementote: β’ πληθυντικό, προστακτική ενεργητικού μέλλοντα με σημασία ενεστώτα, του ελλειπτικού ρήματος memini – meminisse = θυμάμαι

rem: αιτιατική ενικού, θηλυκό, ε’ κλίση, του ουσιαστικού res, rei = πράγμα

publicam: αιτιατική ενικού, θηλυκό, β’ κλίση, του επιθέτου publicus, –a, –um = δημόσιος → δεν σχηματίζει παραθετικά

rem publicam: όλο μαζί αποτελεί σύνθετο ουσιαστικό = πολιτεία → δεν σχηματίζει πληθυντικό

in: πρόθεση που συντάσσεται με αφαιρετική = σε

extremο: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του επιθέτου extremus, -a, -um = έσχατος, -η, -ο. Αποτελεί υπερθετικό βαθμό του επιθέτου exterus, -a, -um → Παραθετικά: exterior, -ior, -ius, extremus, -a, -um/ extimus, -a, -um.

discrimine: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, γ’ κλίση, του ουσιαστικού discrimen –inis = κίνδυνος

quondam: χρονικό επίρρημα = κάποτε

fuisse: απαρέμφατο παρακειμένου, του ρήματος sum, – fui, -, esse = είμαι, υπάρχω, βρίσκομαι

Statim: χρονικό επίρρημα = αμέσως

-que: συμπλεκτικός σύνδεσμος = και → χρησιμοποιείται ως εγκλιτική λέξη

sumptum est: γ’ ενικό, οριστική παθητικού παρακειμένου, του ρήματος sumo, sumpsi, sumptum, sumĕre 3 = αρχίζω

Punicum: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του επιθέτου Punicus, –a, –um = Καρχηδονιακός → δεν σχηματίζει παραθετικά

bellum: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του ουσιαστικού bellum –i = πόλεμος

tertium: ονομαστική ενικού, ουδέτερο, β’ κλίση, του τακτικού αριθμητικού tertius, –a, –um = τρίτος, -η, -ο → δεν σχηματίζει κλητική

quo: αφαιρετική ενικού, ουδέτερο, της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod = ο οποίος, -α, -ο

Carthago: ονομαστική ενικού, θηλυκό, γ’ κλίση, του ουσιαστικού Carthago –inis = Καρχηδόνα → ως κύριο όνομα δεν διαθέτει πληθυντικό

deleta est: γ’ ενικό, οριστική παθητικού παρακειμένου, του ρήματος deleo, delevi, deletum, delēre 2 = καταστρέφω

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine: Κύρια πρόταση κρίσεως.

Cato: υποκείμενο στο attulit

ficum: αντικείμενο στο attulit

praecocem: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο ficum

in curiam: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο attulit

die: αφαιρετική του χρόνου στο attulit

quodam: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο die

ex Carthagine: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης στο attulit

ostendensque patribus inquit: κύρια πρόταση κρίσεως (Σημείωση: συνδέεται παρατακτικά-συμπλεκτικά με την προηγούμενη με το εγκλιτικό –que)

inquit: ρήμα

(Cato): εννοούμενο υποκείμενο στο inquit

ostendensque: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Cato. Δηλώνει το σύγχρονο. Ανάλυση: cum ostenderet ή dum ostendit.

patribus: έμμεσο αντικείμενο στο ostendens

(eam, δηλαδή ficum): εννοούμενο άμεσο αντικείμενο στο ostendens.

Interrogo vos: Κύρια πρόταση κρίσεως.

Interrogo: ρήμα

(ego): εννοούμενο υποκείμενο στο interrogo

vos: άμεσο αντικείμενο στο interrogo

quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore: δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας ως έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα της κύριας πρότασης interrogo. Εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα quando και εκφέρεται με υποτακτική, γιατί η εξάρτηση δίνει υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενό της. Συγκεκριμένα, με υποτακτική ενεστώτα (putetis), γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου (interrogo) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.

putetis: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο putetis

decerptam esse: αντικείμενο στο putetis, ειδικό απαρέμφατο

ficum: υποκείμενο στο decerptam esse (ετεροπροσωπία)

hanc: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο ficum

ex arbore: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της προέλευσης στο decerptam esse

quando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse

Cum omnes recentem esse dixissent: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση, που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το inquit. Εισάγεται με τον cum τον ιστορικό-διηγηματικό, ο οποίος υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια και δημιουργεί ανάμεσά τους μια σχέση αιτίου και αιτιατού. Εκφέρεται με υποτακτική, που κάνει φανερό τον ρόλο του υποκειμενικού στοιχείου. Συγκεκριμένα, με υποτακτική υπερσυντελίκου (dixissent), γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (inquit) και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

dixissent: ρήμα

omnes: υποκείμενο στο dixissent

esse: αντικείμενο στο dixissent, ειδικό απαρέμφατο

(ficum): εννοούμενο υποκείμενο στο esse (ετεροπροσωπία)

recentem: κατηγορούμενο στο ficum

inquit: κύρια παρενθετική πρόταση

inquit: ρήμα

(Cato): εννοούμενο υποκείμενο στο inquit

Atqui ante tertium diem scitote decerptam esse Carthagine: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

scitote: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο scitote

decerptam esse: αντικείμενο στο scitote, ειδικό απαρέμφατο

(ficum): εννοούμενο υποκείμενο στο decerptam esse (ετεροπροσωπία)

ante diem: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο decerptam esse

tertium: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο diem

Carthagine: απρόθετη αφαιρετική που δηλώνει στάση σε τόπο στο decerptam esse

Tam prope a muris habemus hostem!: κύρια επιφωνηματική πρόταση

habemus: ρήμα

(nos): εννοούμενο υποκείμενο στο habemus

hostem: αντικείμενο στο habemus

prope: επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο habemus

a muris: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του τόπου στο prope

tam: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο prope

Itaque cavete periculum: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

cavete: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο cavete

periculum: αντικείμενο

tutamini patriam: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

tutamini: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο tutamini

patriam: αντικείμενο

Opibus urbis nolite confidere: κύρια πρόταση επιθυμίας (με έκφραση απαγόρευσης: nolite confidere → ισοδυναμεί με προστακτική)

nolite: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο nolite και στο confidere (ταυτοπροσωπία)

confidere: αντικείμενο στο nolite, τελικό απαρέμφατο

opibus: αφαιρετική οργανική του μέσου στο confidere

urbis: γενική κτητική στο opibus

nolite confidere: έκφραση απαγόρευσης. Η απαγόρευση μπορεί να δηλωθεί και ως εξής: ne confisi sitis

Fiduciam deponite: κύρια πρόταση επιθυμίας (με προστακτική)

deponite: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο deponite

fiduciam: αντικείμενο στο deponite

quae nimia vobis est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσεως, προσδιοριστική στο fiduciam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική, για να δηλώσει πραγματικό γεγονός και με χρόνο ενεστώτα γιατί αναφέρεται στο παρόν.

est: ρήμα

quae: υποκείμενο στο est

nimia: κατηγορούμενο στο quae

vobis: δοτική προσωπική κτητική στο est

Neminem credideritis patriae consulturum esse: κύρια πρόταση επιθυμίας (με έκφραση απαγόρευσης: neminem credideritis → ισοδυναμεί με προστακτική)

credideritis: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο credideritis

consulturum esse: αντικείμενο στο credideritis, ειδικό απαρέμφατο

Neminem: υποκείμενο στο consulturum esse (ετεροπροσωπία)

patriae: δοτική προσωπική χαριστική στο consulturum esse

Neminem credideritis: έκφραση απαγόρευσης. Η απαγόρευση μπορεί να δηλωθεί και ως εξής: nolite aliquem credere

nisi vos ipsi patriae consulueritis: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, που εισάγεται με τον υποθετικό αποφατικό σύνδεσμο nisi. Με εξάρτηση από το credideritis σχηματίζεται εξαρτημένος υποθετικός λόγος της ανοιχτής υπόθεσης (1ο είδος) στο μέλλον. Συγκεκριμένα, στην υπόθεση έχουμε υποτακτική παρακειμένου (consulueritis) και στην απόδοση απαρέμφατο μέλλοντα (consulturum esse).

Τροπή σε ανεξάρτητο υποθετικό λόγο:

Υπόθεση: nisi vos ipsi patriae consulueritis (οριστική συντελεσμένου μέλλοντα)

Απόδοση: nemo patriae consulet (οριστική μέλλοντα)

consulueritis: ρήμα

vos: υποκείμενο στο consulueritis

patriae: δοτική προσωπική χαριστική στο consulueritis

ipsi: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο vos

Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse!: κύρια επιφωνηματική πρόταση

Mementote: ρήμα

(vos): εννοούμενο υποκείμενο στο mementote

fuisse: αντικείμενο στο mementote, ειδικό απαρέμφατο

rem publicam: υποκείμενο στο fuisse (ετεροπροσωπία)

in discrimine: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης στο fuisse

extremο: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο discrimine

quondam: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο fuisse

Statimque sumptum est Punicum bellum tertium: κύρια πρόταση κρίσεως.

sumptum est: ρήμα

bellum: υποκείμενο στο sumptum est

Punicum: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο bellum

tertium: ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο Punicum bellum

Statimque: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο sumptum est

quo Carthago deleta est: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση κρίσεως, προσδιοριστική στο bello. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quo και εκφέρεται με οριστική, για να δηλώσει πραγματικό γεγονός και με χρόνο παρακείμενο γιατί αναφέρεται στο παρελθόν.

deleta est: ρήμα

Carthago: υποκείμενο στο deleta est

quo: αφαιρετική του χρόνου στο deleta est.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ TΑΞΙΝΟΜΗΜΕΝΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

A΄ κλίση

curia -ae: θηλυκό

patria -ae: θηλυκό

fiducia -ae: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

Β΄ κλίση

ficus –i: θηλυκό → κατά τη δ’ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους που λήγουν σε –us και –u

murus –i: αρσενικό

periculum –i: ουδέτερο

bellum –i: ουδέτερο

Γ΄ κλίση

Cato –οnis: αρσενικό → δεν έχει πληθυντικό

Carthago –inis: θηλυκό → δεν έχει πληθυντικό

pater –tris: αρσενικό → ετερόσημο (pater –tris: ο πατέρας, patres –trum: οι Συγκλητικοί)/ γενική πληθυντικού: patrum

arbor –oris: θηλυκό

hostis –is: αρσενικό και θηλυκό

opes –um: θηλυκό → ετερόσημο ((ops), opis = βοήθεια, opes –um = οι δυνάμεις)

urbs –is: θηλυκό

discrimen –inis: ουδέτερο

Δ΄ κλίση

ficus –i: θηλυκό → κατά τη δ’ κλίση σχηματίζει μόνο τους τύπους που λήγουν σε –us και –u

E΄ κλίση

dies, diei: αρσενικό

res, rei: θηλυκό

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίση

tertius, –a, –um → δεν σχηματίζει κλητική ούτε παραθετικά

nimius, –a, –um → σχηματίζει περιφραστικά παραθετικά (magis nimius, –a, –um,

maxime nimius, –a, –um)

publicus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά

extremus, –a, –um: υπερθετικός του exterus, -a, -um → ανώμαλα παραθετικά: exterior, –ior, –ius, extremus,

-a, -um/ extimus, -a, -um

Punicus, –a, –um → δεν σχηματίζει παραθετικά

Γ΄ κλίση

praecox, praecox, praecox (-cis)

omnis, -is, -e → δεν σχηματίζει παραθετικά

recens, recens, recens (-ntis) → Παραθετικά: recentior, -ior, -ius recentissimus, -a, -um

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

quidam, quaedam, quoddam (αόριστη επιθετική)

hic, haec, hoc (δεικτική)

qui, quae, quod (αναφορική)

tu (προσωπική)

nemo (αόριστη ουσιαστική)

ipse, ipsa, ipsum (οριστική)

ΡΗΜΑΤΑ

1η Συζυγία

interrogo, interrogavi, interrogatum, interrogāre

puto, putavi, putatum, putāre

tutor, tutatus sum, tutāri (αποθετικό)

2η Συζυγία

habeo, habui, habitum, habēre

caveo, cavi, cautum, cavēre

deleo, delevi, deletum, delēre

3η Συζυγία

ostendo, ostendi, ostentum/ostensum, ostendĕre

decerpo, decerpsi, decerptum, decerpĕre

dico, dixi, dictum, dicĕre (β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic)

confido, confisus sum, confidĕre (ημιαποθετικό)

depono, deposui, depositum, deponĕre

credo, credidi, creditum, credĕre

consulo, consului, consultum, consulĕre

sumo, sumpsi, sumptum, sumĕre

4η Συζυγία

scio, sci(v)i, scitum, scire (προστακτική ενεστώτα: scito, scitote, προστακτική μέλλοντα: scito, scito, scitote, sciunto)

ΑΝΩΜΑΛΑ ΡΗΜΑΤΑ

affero, attuli, allatum, afferre (β’ ενικό προστακτικής ενεστώτα: affer)

inquam (ελλειπτικό)

sum, fui, -, esse

nolo, nolui, -, nolle

memini, meminisse (ελλειπτικό) (προστακτική μέλλοντα με σημασία ενεστώτα: memento, mementote)

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

quando

prope (Συγκριτικός: propius, Υπερθετικός: proxime)

quondam

tam

statim

ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

in (+ αφαιρετική/αιτιατική)

ex (+ αφαιρετική)

ante (+ αιτιατική)

a(b) (+ αφαιρετική)

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

-que (συμπλεκτικός) → εγκλιτικό

cum (χρονικός, ο ιστορικός-διηγηματικός)

itaque (παρατακτικός-συμπερασματικός)

atqui (αντιθετικός)

nisi (υποθετικός)