Λατινικά -Δευτερεύουσες Προτάσεις

Πανελλαδικές: Λογοτεχνία για όλους - 6 πλέον τα πεδία

Έξι επιστημονικά πεδία, δημιουργεί η είσοδος της Πληροφορικής στις πανελλαδικές εξετάσεις ενώ ο εξοβελισμός της Λογοτεχνίας δεν πέτυχε και πλέον το μάθημα παραμένει ως εξεταζόμενο συνδυαστικά με τη Νεοελληνική Γλώσσα για τους υποψηφίους όλων των επιστημονικών πεδίων.

Οι αντιδράσεις των επιστημονικών ενώσεων, των βουλευτών της αντιπολίτευσης έπιασαν τόπο καθώς το Υπουργείο πείστηκε να διατηρήσει τη Λογοτεχνία ως πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα συνδυαστικά με τη Ν.Γλώσσα για τους υποψηφίους όλων των επιστημονικών πεδίων.

Έξι πλέον τα επιστημονικά πεδία

Οι μαθητές της Γ' τάξης Ημερήσιο και Δ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου με την έναρξη του σχολικού έτους και όχι αργότερα της 20^ης Σεπτεμβρίου, επιβεβαιώνουν οριστικά την Αρχική Δήλωση Ομάδας Μαθημάτων Προσανατολισμού, που έχουν υποβάλει στη σχολική τους μονάδα προ της λήξης του προηγούμενου διδακτικού έτους. Κάθε μαθητής επιλέγει μια (1) Ομάδα Μαθημάτων Προσανατολισμού και Επιστημονικό Πεδίο Εξειδίκευσης, που αντιστοιχεί σε συγκεκριμένα Επιστημονικά Πεδία Σχολών και Τμημάτων που επιθυμεί την εισαγωγή του. Ο μαθητής με τα μέχρι στιγμής δεδομένα επιλέγει τα Τμήματα ή τις σχολές που ανήκουν σε ένα Επιστημονικό Πεδίο.Ακόμα δεν υπάρχει επίσημη ανακοίνωση για την κατανομή των Τμημάτων. Ωστόσο αυτό που φαίνεται να έχει κλειδώσει, σύμφωνα και με πληροφορίες μας είναι η κατανομή των στρατιωτικών σχολών στο σύνολο των επιστημονικών πεδίων ανάλογα με το γνωστικό τους αντικείμενο. Για παράδειγμα το ΣΣΑΣ Οικονομικό θα    ενταχθεί στο πεδίο των οικονομικών –κοινωνικών και πολιτικών επιστημών.

Τεχνική Περίληψης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Περίληψη ενός κειμένου είναι η απόδοσή του με συνοπτικό και περιεκτικό τρόπο. Απαιτείται: α) Κατανόηση του κειμένου, β) Ικανότητα σύλληψης του ουσιώδους, γ) Λογική και γλωσσική ικανότητα, δ) Ικανότητα αντικειμενικής θεώρησης του κειμένου

Μέθοδος-Τεχνική-Προετοιμασία

1. Πρώτη εμπεριστατωμένη ανάγνωση του κειμένου, αργά και προσεκτικά. Εντοπίζω τι είδους κείμενο είναι (άρθρο, βιογραφία, δοκίμιο, μελέτη κτλ), ποιο είναι το κύριο θέμα του, ποιοι είναι οι στόχοι του συγγραφέα, ποιο είναι το ύφος του.

2. Δεύτερη ανάγνωση και αντιμετώπιση του κειμένου κατά παράγραφο:

i. Υπογραμμίζω τα ουσιώδη (λέξεις-κλειδιά)

ii. Κατανοώ

iii. Εντοπίζω τις διαρθρωτικές λέξεις καθώς και τις φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται η συνοχή του ευρύτερου κειμένου. Βρίσκω τις νοηματικές σχέσεις που σημαίνουν ώστε να τις μεταφέρω αργότερα στο κείμενο της περίληψης.  

iv. Βγάζω διευρυμένο πλαγιότιτλο – συμπυκνωμένο νόημα της παραγράφου (ο διευρυμένος πλαγιότιτλος αποτελεί φράση – πρόταση με ολοκληρωμένο νόημα, διότι, πρόκειται να αποτελέσει περίοδο λόγου στη μελλοντική μου περίληψη)

Προσοχή: Είναι αναγκαία η  συνολική γνώση και εποπτεία του κειμένου, των βασικών ιδεών, της δομής και των νοηματικών του συνδέσεων 

Συγγραφή περίληψης

• Στη θεματική περίοδο της περίληψης μας παρουσιάζουμε το θεματικό κέντρο του κειμένου. Προσέχουμε η εισαγωγική φράση να είναι σχετική με το είδος του κειμένου (πχ. Το άρθρο/επιφυλλίδα/δοκίμιο κτλ ή ο συντάκτης/αρθρογράφος/δοκιμιογράφος κτλ  αναφέρεται/επικεντρώνεταιι/περιγράφει/πραγματεύεται/αναλύει/πληροφορεί/συγκρίνει/προβάλλει/τονίζει/παρουσιάζει…)

• Στηριζόμαστε στα μικρά συμπυκνωμένα νοήματα που γράψαμε (= διευρυμένοι πλαγιότιτλοι), αξιοποιώντας τις διαρθρωτικές λέξεις – φράσεις που έχουμε υπογραμμίσει, για να αποδώσουμε τη δομή της σκέψης και την οργάνωση του λόγου του συγγραφέα.

• Πιθανό τέλος της περίληψης: «Τέλος / συνοψίζοντας / τελειώνοντας ο συγγραφέας προτείνει / συμπεραίνει / διαπιστώνει…»

ΠΡΟΣΟΧΗ

• Χρησιμοποιούμε όρους του κειμένου. Δεν αντιγράφουμε όμως αυτούσιες εκφράσεις ή προτάσεις

• Δεν κρίνουμε τις απόψεις του συγγραφέα

• Δε μιμούμαστε το ύφος του συγγραφέα

• Δεν προσθέτουμε δικά μας σχόλια στην περίληψη

• Δεν διατυπώνουμε δικά μας συμπεράσματα

• Δε γράφουμε παραδείγματα, παρά μόνο υπό προϋποθέσεις

• Χρησιμοποιούμε άλλοτε ενεργητική  σύνταξη (τονίζει το πρόσωπο που δρα) και άλλοτε παθητική (τονίζει το αποτέλεσμα της ενέργειας)

• Αποφεύγουμε τις υπεργενικεύσεις

• Επιδιώκουμε την αντικειμενικότητα απέναντι στον συγγραφέα και τις απόψεις του.

• Προσέχουμε ώστε η έκταση της περίληψης να είναι μέσα στα ζητούμενα όρια και ανάλογα προσαρμόζουμε το αν θα είμαστε περισσότερο ή λιγότερο αναλυτικοί.

ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

1. Περιεχόμενο: μεταφορά των βασικών ιδεών του κειμένου (= θεματικές περίοδοι και κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες της κάθε παραγράφου)

2. Δομή: οι περίοδοι λόγου (τα βασικά νοήματα της περίληψης) πρέπει να χαρακτηρίζονται από συνοχή νοηματική και εκφραστική, δηλαδή να συνδέονται μεταξύ τους και να υπάρχουν αντίστοιχες διαρθρωτικές λέξεις, αντωνυμίες, λέξεις – κλειδιά. 

3. Έκφραση: Να υπάρχει εκφραστική αυτονομία και να μη χρησιμοποιούνται αυτούσιες φράσεις του αρχικού κειμένου (εξαιρούνται οι λέξεις – κλειδιά που είναι απαραίτητες για την κατανόηση του κειμένου). 

Να μη γίνεται κατάχρηση του πλάγιου λόγου («ο συγγραφέας πιστεύει, νομίζει, ισχυρίζεται…» κ.λπ)

4. Έκταση: Να μην ξεπερνά κατά πολύ το όριο των επιτρεπόμενων λέξεων (ανοχή + 10%)

Δομή και τρόποι ανάπτυξης παραγράφου

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Είναι η περίοδος του λόγου που εκφράζει ξεκάθαρα, σύντομα αλλά περιεκτικά την κύρια ιδέα, το θέμα που θα αναπτυχθεί.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ-ΣΧΟΛΙΑ: Πρόκειται για βοηθητικές προτάσεις που αναπτύσσουν, διασαφηνίζουν, ερμηνεύουν, αποδεικνύουν τη θεματική περίοδο. Χωρίζονται σε:

Α) κύριες-βασικές, που αναπτύσσουν τη θεματική περίοδο.

Β) δευτερεύουσες, που διασαφηνίζουν άμεσα τη βασική πρόταση και έμμεσα τη θεματική περίοδο της παραγράφου.

ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: Συνοψίζει, ολοκληρώνει την ανάπτυξη της παραγράφου, υπενθυμίζει άμεσα ή έμμεσα τη θεματική περίοδο, παρέχει τη δυνατότητα σύνδεσης με τα επόμενα χωρίς η παρουσία της να είναι πάντα απαραίτητη στην παράγραφο.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1) Με παραδείγματα

    Την θεματική περίοδο της παραγράφου μπορούμε να την υποστηρίζουμε, να την αναπτύσσουμε και να τη διευκρινίζουμε παρουσιάζοντας κατάλληλα παραδείγματα. Τα παραδείγματα τα αντλούμε από την καθημερινή ζωή και τις εμπειρίες μας, από την ιστορία ή τα επινοούμε. Έτσι η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:

Θεματική περίοδος: Διατύπωση θέματος-θέσης

Λεπτομέρειες: Παράθεση παραδειγμάτων αντλημένων από την ιστορία, τις εμπειρίες, την καθημερινότητα, τη φαντασία.

Κατακλείδα: Συγκεφαλαίωση-Συμπέρασμα.

Σημάδια αναγνώρισης: Συνήθως υπάρχουν οι ακόλουθες λέξεις-φράσεις: για παράδειγμα, παραδείγματος χάριν, λόγου χάρη κτλ.

Σημείωση: Συχνά γίνεται σύγχυση της παραγράφου με παραδείγματα και της παραγράφου που αναπτύσσεται με απαρίθμηση λεπτομερειών. Θα πρέπει να προσέξουμε αν οι βασικές λεπτομέρειες της παραγράφου λειτουργούν επεξηγηματικά για τη θεματική περίοδο. Στην περίπτωση αυτή η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα. Αντίθετα, αν κάθε λεπτομέρεια που προστίθεται αποτελεί μια νέα πληροφορία σχετικά με την κύρια ιδέα της παραγράφου, τότε η παράγραφος αναπτύσσεται με απαρίθμηση λεπτομερειών.

2) Με σύγκριση και αντίθεση

    Χρησιμοποιούμε αυτόν τον τύπο παραγράφου, όταν επιθυμούμε να καταδείξουμε τις ομοιότητες ή τις διαφορές μεταξύ δύο συγκρινόμενων στοιχείων ή εννοιών. 

Θεματική περίοδος: Παρουσίαση των συγκρινόμενων μελών. Λέξεις-εκφράσεις δηλωτικές της ομοιότητας ή της διαφοράς.

Λεπτομέρειες: Ανάπτυξη με δύο τρόπους:

              -Ανά σημείο παρουσίαση των συγκρινόμενων μελών (ταυτόχρονα)

              -Ολοκληρωμένη παρουσίαση των γνωρισμάτων πρώτα του ενός μέλους και έπειτα   

               του άλλου. Χωρισμός του κύριου μέρους της παραγράφου σε δύο μέρη.

Κατακλείδα: Συμπέρασμα σύγκρισης ή γενική παρατήρηση-κρίση.

Σημάδια αναγνώρισης: Λέξεις-φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται αντιθετική σύνδεση: αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, αντίθετα, διαφορετικά, εξάλλου, αλλιώς, από την άλλη πλευρά, ενώ, όχι μόνο…αλλά και, όχι μόνο…παρά, καθώς και οι αντώνυμες λέξεις.              

3) Με αιτιολόγηση

    Όταν επιθυμούμε να αναπτύξουμε ένα συλλογισμό, με τον οποίο αιτιολογούμε μια θέση ή μια αξιολογική κρίση που έχουμε εκφέρει. Η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε «γιατί». 

Θεματική περίοδος: Θέμα-θέση: αξιολογική κρίση που εγείρει το ερώτημα «γιατί».

Λεπτομέρειες: Ανάπτυξη συλλογισμού-επιχειρημάτων. Χρήση αιτιολογικών συνδέσμων-εκφράσεων για την κατάδειξη της νοηματικής σχέσης.

Κατακλείδα: Συμπέρασμα

Σημάδια αναγνώρισης: Λέξεις φράσεις που δηλώνουν αιτία: επειδή, διότι, γιατί, αφού, καθώς, εφόσον, η αιτία-ο λόγος-η εξήγηση είναι…, γι΄αυτό το λόγο, κατ αυτόν τον τρόπο, έτσι, αυτό οφείλεται, εξηγείται, αιτιολογείται, αποδεικνύεται.

4) Με ορισμό

    Παρέχει το βασικό περιεχόμενο-νόημα, την ουσία μιας έννοιας, ενός όρου ή φαινομένου. 

Θεματική περίοδος: Οριστέα έννοια (έννοια που πρέπει να οριστεί)

                                Γένος (ευρύτερη έννοια στην οποία εντάσσεται η Ο.Ε.)

                                Ειδοποιός διαφορά (χαρακτηριστικό γνώρισμα που τη διακρίνει από τις   

                                υπόλοιπες έννοιες που ανήκουν στο ίδιο γένος)                     

Λεπτομέρειες: Ανάλυση της ειδοποιού διαφοράς.

Κατακλείδα.             

ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΟΡΙΣΜΩΝ:

Α) Ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζεται η οριστέα έννοια:

I. Αναλυτικός ορισμός: προσδιορίζει την ουσία μιας έννοιας παριστάνοντας τα γνωρίσματα που περιέχονται στην έννοια αυτή. Πχ Στροφή είναι το τμήμα ποιήματος ή τραγουδιού που αποτελείται από έναν αριθμό στίχων ή περιόδων και έχει μια ρυθμιστική και λογική οντότητα.

II. Συνθετικός ή γενετικός ορισμός: περιγράφει τη διαδικασία της γένεσης μιας έννοιας ή ενός πράγματος από τα αναγκαία και ουσιώδη συστατικά της/του. Πχ. Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη.

B) Ανάλογα με την έκτασή τους οι ορισμοί είναι:

I. Σύντομοι, όπως οι ορισμοί  των λεξικών και των σχολικών εγχειριδίων που εκτείνονται σε μερικούς στίχους.

II. Εκτεταμένοι που καλύπτουν μιαν ή περισσότερες παραγράφους.

5) Με διαίρεση

    Με τη διαίρεση αναλύεται ένα όλο (γένος=διαιρετέα έννοια) στα μέρη του (είδη=διαιρετικά πηλίκα/μέλη της διαίρεσης).

Αναγκαίες προϋποθέσεις για σωστή διαίρεση:

o Η διαίρεση πρέπει να γίνεται κάθε φορά με ενιαία διαιρετική βάση.

o Η διαίρεση χαρακτηρίζεται τέλεια όταν περιλαμβάνει όλα τα είδη του γένους. Διαφορετικά χαρακτηρίζεται ατελής.

o Η διαίρεση θεωρείται συνεχής όταν δεν γίνεται κάποιο άλμα στα είδη της. Αλλιώς είναι ασυνεχής.

Μια παράγραφος αναπτύσσεται συχνά με ορισμό και διαίρεση και διαρθρώνεται ως εξης:

Θεματική περίοδος: Ορισμός της διαιρετέας έννοιας.

Λεπτομέρειες: Διαιρετική βάση (κριτήριο διακρίσεων)

                       Πηλίκα διαίρεσης (έννοιες-επιμέρους μορφές της διαιρετέας) – ανάλυση

Κατακλείδα: Συμπέρασμα

6) Με αίτια και αποτελέσματα

    Η παράγραφος αυτή περιλαμβάνει στοιχεία που συνδέονται με σχέση αιτίου-αιτιατού (=αποτελέσματος) και ακολουθεί τη δομή:

Θεματική περίοδος: Φαινόμενο προς αιτιολόγηση-αιτιατό

Λεπτομέρειες: Ανάλυση του αιτίου ή των αιτιών.

                       Παρουσίαση των επιμέρους παραγόντων που προκαλούν το φαινόμενο.

Κατακλείδα: Συμπέρασμα-αναδιατύπωση της αιτιολογικής σχέσης.

Σημάδια αναγνώρισης: Εκτός από τις λέξεις-φράσεις με αιτιολογική σημασία υπάρχουν και οι αντίστοιχες λέξεις-φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα: ώστε, για να, με αποτέλεσμα, λοιπόν, άρα, επομένως, κατά συνέπεια, συνεπώς, έτσι.

Σημείωση: Η παράγραφος με αίτια-αποτελέσματα είναι συγγενής της παραγράφου με αιτιολόγηση. Η διαφορά τους είναι ότι η αποδεικτική διαδικασία της αιτιολόγησης συμπληρώνεται και με τα αποτελέσματα.    

7) Με αναλογία

    Αξιοποιούμε αυτόν τον τύπο παραγράφου, όταν η περιγραφόμενη έννοια ή το προς ανάλυση θέμα είναι σύνθετο, πολύπλοκο ή ειδικό, δυσνόητο για το δέκτη. Έτσι, χρησιμοποιούμε ένα ανάλογο παράδειγμα που, ως περισσότερο οικείο και προσιτό, βοηθά μέσω της αναλογίας-ομοιότητας στην κατανόηση της αρχικής έννοιας.

Θεματική περίοδος: Αναφορά της έννοιας που έχουμε να περιγράψουμε και της αναλογικής  

έννοιας που θα μας βοηθήσει στον παραλληλισμό μας.   Λέξη-έκφραση 

που δείχνει την αναλογία.

Λεπτομέρειες: Χαρακτηριστικά - ιδιότητες  πρώτα  της  αναλογικής  έννοιας  κι    έπειτα  της 

έννοιας που έχουμε να περιγράψουμε. Χρήση παρόμοιων λέξεων-φράσεων, 

κατά την περιγραφή των δύο για την κατάδειξη της ομοιότητας και με λεκτικά                    

μέσα.

Κατακλείδα: Επαναβεβαίωση της ομοιότητας.

Σημάδια αναγνώρισης: Λέξεις-φράσεις: όπως…έτσι…τόσο…όσο, ανάλογος-η-ο, αναλογικά, κατ΄αναλογία, παραλληλίζω, παραβάλλω, παρομοιάζω, μοιάζω

8) Με συνδυασμό μεθόδων

Θεωρητικά στοιχεία για την δομή της Έκθεσης

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

    Η έκθεση ιδεών αξιολογείται με βάση α) το περιεχόμενο, β) τη μορφή, γ) τη δομή της. Αυτό σημαίνει ότι ο μαθητής καλείται να αναπτύσσει, να αναλύει και να επεξεργάζεται έννοιες και θέματα, για τα οποία απαιτούνται γενικές και ειδικές γνώσεις, τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία, ακρίβεια και σαφήνεια στη διατύπωση, ορθή χρήση της γλώσσας, μεθοδευμένη συλλογιστική πορεία.

    Το περιεχόμενο μιας έκθεσης εξαρτάται από την προπαίδεια του μαθητή αλλά και τα βιώματα, τις εμπειρίες, την κοσμοαντίληψη, τις αφομοιωμένες γνώσεις και τις αποκρυσταλλωμένες απόψεις για τα τεκταινόμενα γύρω του. Επιπλέον, η μορφή της έκθεσης, η ποιότητα του λόγου, τα λεκτικά και εκφραστικά μέσα, η τήρηση των γραμματικών και συντακτικών κανόνων, η καθαρότητα του γραπτού δοκιμίου είναι καθοριστικά στοιχεία στην τελικά αξιολόγηση. Η δομή, όμως, της έκθεσης, ο τρόπος διάρθρωσης των σκέψεων και των επιχειρημάτων, είναι ίσως το πιο δύσκολο στάδιο στη διαδικασία πραγμάτευσης ενός θέματος. Είναι μάλλον και το πιο αδικημένο κατά την πορεία της διδασκαλίας, αφού πολλές φορές ο μαθητής αποδεικνύεται ελάχιστα καταρτισμένος ή και αδέξιος, όταν καλείται να αποκωδικοποιήσει μια εκφώνηση ή να αποκρυπτογραφήσει ένα παράθεμα.

    Στόχος αυτής της προσπάθειας είναι η διαγραμματική παρουσίαση του τρόπου ανάπτυξης μιας έκθεσης ιδεών χωρίς την παραμικρή διάθεση υπονόμευσης της αυτενέργειας του μαθητή αλλά και χωρίς να υποτιμάται η ιδιαιτερότητα και η δυσκολία του όλου εγχειρήματος.

ΕΙΔΗ ΘΕΜΑΤΩΝ

Υπάρχουν δύο βασικά είδη διατύπωσης:

1) ΘΕΜΑ: Απλή διατύπωση με συγκεκριμένα δεδομένα και ζητούμενα, στην οποία δεσπόζει μία κεντρική έννοια.

 Πχ. Η αξία της φιλίας, της δημοκρατίας, της γλώσσας, της παράδοσης κλπ. 

       Αίτια-επιπτώσεις της οικολογικής καταστροφής, της λεξιπενίας κλπ.

       Η θετική και αρνητική επίδραση της διαφήμισης, της τεχνολογίας, της μόδας κλπ.

2) ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Απόσπασμα κειμένου σύνθετης διατύπωσης με δεδομένα στοιχεία και ζητούμενα. Εδώ κρίνεται απαραίτητος ο αποσυμβολισμός των δεδομένων, που και αυτά ο μαθητής οφείλει να αντιμετωπίζει ως ζητούμενα. Πχ. «Ο ταχύς ρυθμός της τεχνοκρατούμενης εποχής μας και ο καταιγισμός των πληροφοριών που δεχόμαστε καθημερινά επιβάλλουν την οικονομία χρόνου στη γλωσσική επικοινωνία και προκαλούν τη συντόμευση του λόγου. Να αναφέρετε παραδείγματα ενδεικτικά της προσπάθειας του σύγχρονου ανθρώπου να εξοικονομήσει χρόνο στις διάφορες εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής. Πώς επιδρά αυτή η προσπάθεια στην ψυχική του ισορροπία;» ή «Οι νέοι στην εποχή μας έχουν τη δυνατότητα να εξοικειωθούν από μικρή ηλικία με τη χρήση των υπολογιστών, σε αντίθεση με τους ενηλίκους που δεν είχαν ανάλογες ευκαιρίες. Παρατηρείται, λοιπόν, συχνά το φαινόμενο να κατέχουν ορισμένοι νέοι περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες στον τομέα αυτόν από κάποιους ενηλίκους. Ποιες είναι οι αρνητικές και θετικές συνέπειες του φαινομένου στις σχέσεις νέων-μεγαλυτέρων; Ποια προβλήματα προκύπτουν; Είναι δυνατόν, κατά τη γνώμη σας, με αυτά τα δεδομένα να αναπτυχθεί μια βαθύτερη και πιο γόνιμη σχέση ανάμεσα στην παλαιότερη και στην νεότερη γενιά; Αν ναι, ποιες προϋποθέσεις νομίζετε ότι απαιτούνται;»

   Κάθε θέμα έκθεσης ιδεών έχει συνήθως μία κεντρική-αξονική έννοια. Για την αποτελεσματικότερη ανάλυσή τους οι έννοιες κατηγοριοποιούνται, ως εξής:

ΕΝΝΟΙΕΣ

1. Αξίες: π.χ. δημοκρατία, παιδεία, ελευθερία, ιδανικά, ανθρωπισμός, παράδοση, γλώσσα κτλ.

2. Απαξίες: π.χ. κρίση της δημοκρατίας, καταπάτηση των δικαιωμάτων, αμφισβήτηση της παράδοσης, παραφθορά της γλώσσας κλπ. 

3. Διλήμματα: π.χ. Μ.Μ.Ε. , τεχνολογία, παγκοσμιοποίηση, εξειδίκευση, πρότυπα κλπ.

4. Προβλήματα: π.χ. βία, ρατσισμός, πόλεμος, αλλοτρίωση, ναρκωτικά κλπ.

Με βάση αυτήν την κατηγοριοποίηση διαμορφώνονται τέσσερα βασικά διαγράμματα επεξεργασίας θεμάτων. Ωστόσο παραθέτουμε κοινές κατευθυντήριες οδηγίες για τον  πρόλογο, τη μεταβατική παράγραφο και τον επίλογο θεωρώντας τη σύνθεσή τους ανεξάρτητη, ως ένα βαθμό, από το είδος της έννοιας και την αντίστοιχη στρατηγική ανάπτυξης του θέματος.

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

1. Αν η έννοια είναι θετικού περιεχομένου (διαχρονική αξία) μπορούμε να αρχίσουμε συνδυάζοντάς την με κάποιο έμφυτο ανθρώπινο χαρακτηριστικό που διαμορφώνει αυτή την διαχρονική ανάγκη για τη δεδομένη έννοια.

Ο άνθρωπος είναι ον: φιλομαθές, φιλέρευνο, κοινωνικό, συντροφικό, μιμητικό, εξελικτικό, μαχητικό, αγωνιστικό, εργατικό, φιλόπονο, έλλογο, φιλοπρόοδο.

Π.χ. «Από τα πρώτα στάδια συγκρότησης των κοινωνιών η έλλογη και κοινωνική φύση των ανθρώπων έκανε αισθητό το πρόβλημα της συνεννόησης μεταξύ τους. Έτσι, συγκροτήθηκε σταδιακά ένα οργανωμένο σύστημα συμβόλων, η γλώσσα, που καλύπτει την ανάγκη αυτοέκφρασης, εξωτερίκευσης σκέψεων και συναισθημάτων και επικοινωνίας αλλά ταυτόχρονα γεννά και έργα πολιτισμού».

2.  Αν η έννοια είναι αρνητικού περιεχομένου ή γενικά η κρίση παρουσιάζεται ως απότοκο της τεχνολογικής έκρηξης (σύγχρονη απαξία, σύγχρονο πρόβλημα), εντάσσουμε με την παραγωγική μέθοδο τη δοθείσα έννοια στο ευρύτερο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής (εγχρονισμός).  

Π.χ. «Η σύγχρονη εποχή έχει προκαλέσει πλείστες αλλαγές σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, θετικές αλλά και αρνητικές. Ένα από τα δυσμενή φαινόμενα της ασύμμετρης τεχνολογικής ανάπτυξης, του οποίου τις επιπτώσεις βιώνουμε καθημερινά είναι και…».

Π.χ.  «Παρά την αναμφισβήτητη τεχνολογική ανάπτυξη, που υπήρξε μέγιστης σημασίας αρωγός στην επίλυση ζωτικών προβλημάτων, παρουσιάζονται κρούσματα δυσάρεστων κοινωνικών φαινομένων/ βαθύτατη κρίση/ αδιέξοδα κλπ, που πιστοποιούν την αντιφατικότητα των καιρών/ το αίσθημα του ανικανοποίητου/ το εσωτερικό κενό κλπ. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αποτελεί…»

Σημείωση 1: Είναι αυτονόητο ότι ο πρόλογος μπορεί να συντεθεί με πολλούς άλλους τρόπους: 

• Ιστορική επισκόπηση (σύγκριση στον άξονα του χρόνου: άλλοτε-σήμερα)

• Παράθεση δύο αντίθετων απόψεων, όταν η εκφώνηση έχει διλημματική μορφή ή θέτει το ερώτημα: «Συμφωνείτε…ή…;»

• Αναφορά στην ιδιαίτερη φύση κάποιων ανθρώπινων τύπων και στον ρόλο τους.

Π.χ. «Η κοινωνία χαρακτηρίζεται από ποιοτική ανομοιογένεια, αφού κάθε άνθρωπος συνιστά μοναδική και ανεπανάληπτη οντότητα. Ιδιαίτερα ο ρόλος κάποιων ανθρώπων (π.χ. του επιστήμονα, του δημοσιογράφου, του καλλιτέχνη, του πνευματικού ηγέτη κλπ) είναι βαρύνουσας σημασίας και απαιτεί υψηλό συντελεστή κοινωνικής ευθύνης για την ευόδωση της καθοδηγητικής τους αποστολής».

• Ένταξη του θέματος σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εννοιών και σκέψεων, δηλαδή ένταξη του είδους (ειδικού) στο γένος (γενικό).

Σημείωση 2: Ορισμένες εκφωνήσεις θεμάτων απαιτούν συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, οπότε ο πρόλογος χρειάζεται το κατάλληλο ύφος (φιλικό, επίσημο, τυπικό, απρόσωπο κλπ) για τα διάφορα είδη του λόγου (ημερολόγιο, επιστολή, άρθρο, ομιλία. εισήγηση κλπ)

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

    Από πολλούς αμφισβητείται η αξία αυτής της παραγράφου. Ωστόσο κρίνεται τολμηρό και επικίνδυνο το εγχείρημα της απότομης μετάβασης από τον πρόλογο στο κυρίως θέμα. Πχ. Πόσο πλήρης θα ήταν η πραγμάτευση ενός θέματος περί άγχους, εάν από τον πρόλογο περνούσαμε στα αίτια χωρίς ενδιάμεση αναφορά στα καίρια γνωρίσματα της έννοιας;

    Στη μεταβατική παράγραφο επιχειρούμε μια οριζόντια, επιφανειακή, κατά πλάτος προσέγγιση της έννοιας απαντώντας σύντομα στα ερωτήματα:

Θεματική περίοδος: ΤΙ ΕΙΝΑΙ; Δίνουμε σύντομο ορισμό αποφεύγοντας απόλυτες εκφράσεις, επειδή απαιτούν μέγιστη ακρίβεια. Προτιμούμε να εντάξουμε την οριστέα έννοια στο ευρύτερο γένος της χρησιμοποιώντας παραθετικό προσδιορισμό με κόμματα και ρίχνοντας το βάρος της περιόδου στη διαπίστωση που ακολουθεί και όχι μόνο στον ίδιο τον ορισμό. Π.χ. αποφεύγουμε: «η ελευθερία είναι….» ή «ως ελευθερία ορίζεται…» ή «λέγοντας ελευθερία εννούμε….» Προτιμούμε: «η ελευθερία, αγαθό που εξασφαλίζει στον άνθρωπο αδέσμευτη από εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες πειθαναγκασμούς έκφραση, ζωή και φράση, είναι αναφαίρετο δικαίωμα των ατόμων. Έμφυτη ανάγκη της ανθρώπινης φύσης»

Λεπτομέρειες/ σχόλια: ΠΩΣ ΕΙΝΑΙ; ΠΟΥ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ; Διακρίνουμε μορφές ή είδη της έννοιας ή την παραλληλίζουμε με άλλες συναφείς και σχετικές ή αντίθετες, από τις οποίες διαφοροποιείται. Αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι πάντα εφικτός και απαραίτητος. Μπορούμε να εντοπίσουμε απλώς τη θετική ή αρνητική παρουσία της έννοιας α) στο άτομο, στον ιδιωτικό βίο και στις διαπροσωπικές σχέσεις του, β)  στο σύνολο, στους κόλπους της κοινωνίας, στην πολιτική και οικονομική οργάνωση, γ) σε διακρατικό επίπεδο (εξαρτάται από το ποιόν της έννοιας και την απήχησή της).

Κατακλείδα: ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ; Η τελευταία περίοδος της μεταβατικής  παραγράφου αποτελεί ταυτόχρονα τρόπο μετάβασης στην επόμενη. Είναι μια σύντομη ιστορική αναδρομή, μια συγκριτική θεώρηση του τότε και του τώρα ως προς την έννοια. Κάποια θέματα ευνοούν την εκτενή ιστορική αναδρομή (π.χ δημοκρατία, αθλητισμός κλπ) αν και πρέπει να αποφεύγουμε στην έκθεση ιδεών ιστορικά παραδείγματα και εγκυκλοπαιδισμούς, επειδή χαλαρώνουν την επιχειρηματολογία και οδηγούν σε κοινοτοπίες.

Π.χ. Σε διαχρονική αξία: « η διαπίστωση/ παραδοχή/ επισήμανση της διαχρονικής συμβολής/ σπουδαιότητας της έννοιας καθιστά αναγκαία/ απαραίτητη/ πολύτιμη την ανάλυση/ προσέγγιση του θετικού ρόλου της τόσο στο άτομο, όσο και στην κοινωνία».

Σε πρόβλημα ή απαξία: « η διαπίστωση της επικινδυνότητας του προβλήματος/ η όξυνση/ έξαρση/ οι απειλητικές διαστάσεις/ η εξάπλωση του προβλήματος σε μεγαλύτερο βαθμό σήμερα σε σχέση με το παρελθόν καθιστά αναγκαία την ανάλυση των γενεσιουργών αιτίων που το προκαλούν/ των παραγόντων που το συντηρούν και το επιτείνουν (αν ακολουθούν αίτια) ή καθιστά αναγκαία την ανάλυση των επιπτώσεων/ επαχθών αποτελεσμάτων/ επιζήμιων επιδράσεων του (αν ακολουθούν τα αποτελέσματα)».

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑΤΟΣ

Περίπτωση 1: Όταν η βασική έννοια του θέματος είναι αξία, μετά τον πρόλογο και τη μεταβατική παράγραφο ακολουθούν:

• Τεκμηρίωση του θετικού ρόλου της έννοιας (αποτελέσματα):

Α) Στο άτομο: ερευνούμε τι κερδίζει το άτομο από την έννοια:

i. Ως βιολογική ύπαρξη σε επίπεδο υλικό, βιοτικό, οικονομικό, πρακτικό, επαγγελματικό

ii. Ως πνευματική οντότητα σε επίπεδο νοητικό, ιδεολογικό, επιστημονικό

iii. Ως ηθική υπόσταση, πώς δηλ. η έννοια συμβάλλει στη συγκρότηση της προσωπικότητας και του χαρακτήρα, πως επιδρά ψυχολογικά στο άτομο και στις διαπροσωπικές σχέσεις του.

Β) Στην κοινωνία: ερευνούμε την προσφορά της έννοιας:

i. Στην ανύψωση του βιοτικού επιπέδου, στην τεχνολογία, στην οικονομία, στις παραγωγικές διαδικασίες, στους υλικούς όρους διαβίωσης

ii. Στις τέχνες, στα γράμματα, στις επιστήμες, στον πολιτισμό

iii. Στην ηθική ποιότητα, στη λειτουργία νόμων και θεσμών, στις διακρατικές σχέσεις

•   Τομή στο σήμερα - εγχρονισμός:

α) παρουσιάζουμε σύντομα την κρίση που διέρχεται η διαχρονική αξία

β) εντοπίζουμε τους παράγοντες – αίτια που την προκαλούν

γ) παραδεχόμαστε τις επιπτώσεις της

• Δεοντολογία:

Δίνουμε τις προϋποθέσεις για την εξομάλυνση της κρίσης:

Α) εσωτερικές- υποκειμενικές (σε θεωρητικό επίπεδο ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος του ατόμου):

Ατομική δράση και πρωτοβουλία, ενεργοποίηση, εγρήγορση

Διαρκής ενημέρωση, επιμόρφωση, διεύρυνση πνευματικών οριζόντων

Ανθρωπιστική παιδεία- σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων

Επαναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων και στόχων, υπερατομική συνείδηση

Αποβολή κατώτερων ενστίκτων, εγωισμού και ιδιοτέλειας, φιλαλληλία

Β) εξωτερικές- αντικειμενικές (σε πρακτικό επίπεδο ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των φορέων):

Της οικογένειας

Της εκπαίδευσης

Των Μ.Μ.Ε

Της εκκλησίας

Των πνευματικών ανθρώπων

Των διεθνών οργανισμών

Περίπτωση 2: όταν η βασική έννοια του θέματος είναι απαξία, εννοούμε μια διαχρονική και υπερτοπική αξία π.χ. ελευθερία, ειρήνη, γλώσσα, παιδεία, παράδοση κλπ, η οποία σήμερα διέρχεται κρίση κι έχει απαξιωθεί κυρίως εξαιτίας της αλματώδους τεχνολογικής προόδου, που κατέστησε την εποχή μας ρευστή, μεταβατική, εποχή γοργών μετασχηματισμών και ταχύτατων αλλαγών και δεν άφησε περιθώρια προσαρμογής των από παλιά παραδεδομένων αξιών στο σύγχρονο γίγνεσθαι.

    Σημειώνουμε πως η βασική διαφορά από την περίπτωση 1 είναι πως το βάρος της ανάλυσης στην περίπτωση 2 πέφτει στην παρουσίαση-παραδοχή της κρίσης, στα αίτια, στις συνέπειες και στη δεοντολογία, ενώ στην αξία (περίπτωση 1) το μεγαλύτερο βάρος της έκθεσης αφιερώνεται στην τεκμηρίωση του θετικού ρόλου της έννοιας. Βέβαια, την ίδια έννοια μία διατύπωση μπορεί να την παρουσιάσει ως αξία και μία άλλη ως απαξία. Π.χ. «η αξία της παράδοσης» έχει ως πυρήνα την κρίση και απαξίωση της έννοιας.

     Συγκεκριμένα λοιπόν μετά τον πρόλογο και την μεταβατική παράγραφο (σύντομη αναφορά στον θετικό ρόλο της έννοιας που απαξιώθηκε) ακολουθούν:

• Παρουσίαση – παραδοχή της κρίσης

    Επιχειρούμε να δείξουμε πώς πιστοποιείται η κρίση, ποια φαινόμενα αποδεικνύουν την προβληματική κατάσταση που προέκυψε από την αρνητική, σήμερα, εφαρμογή της έννοιας. Π.χ. στο θέμα περί εκφυλισμού του αθλητικού ιδεώδους καταγράφουμε τα κρούσματα διαφθοράς, αισχροκέρδειας και εμπορευματοποίησης τόσο σε επίπεδο αθλητών, όσο και σε επίπεδο παραγόντων και οπαδών. Δεν πρέπει να συγχέουμε αυτό το τμήμα της έκθεσης με τις επιπτώσεις (=αρνητικά αποτελέσματα της κρίσης στο άτομο και κοινωνία).

• Αίτια 

    Όσο μεστή και πολυεδρική και αν είναι η ανάλυσή μας (ως προς το περιεχόμενο), απαιτείται ξεκάθαρη ομαδοποίηση και ιεράρχηση (ως προς τη δομή) των αιτίων από τα οποία εκπορεύεται το πρόβλημα. Για την αιτιολόγηση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε διαφορετικές μεθόδους ταξινόμησης των αιτίων:

1) Ανά τομείς:

Υλικός-πρακτικός-οικονομικός τομέας. Αναφερόμαστε στις σύγχρονες συνθήκες διαβίωσης που αντιστρατεύονται την ευδοκίμηση της αξίας. Π.χ. ο υλικός ευδαιμονισμός, η καταναλωτική μανία, η θεοποίηση του χρήματος, ο στυγνός καριερισμός, η ταύτιση του έχειν με το είναι , ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της εργασίας, η μηχανοποίηση, ο αυτοματισμός, η τυποποίηση των αγαθών, ο αφιλόξενος χαρακτήρας των μεγαλουπόλεων είναι αίτια αυτού του τομέα για κάθε απαξία και πρόβλημα.

Πνευματικός-ιδεολογικός-πολιτικός τομέας. Πχ. Η στράτευση της εκπαίδευσης σε τεχνικοοικονομικούς στόχους, η εξειδίκευση, η μονοδιάστατη επιστημονική πρόοδος, η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας, η παραπληροφόρηση, ο αποπροσανατολιστικός ρόλος των Μ.Μ.Ε., η ιδεολογική σύγχυση και προπαγάνδα, η χειραγώγηση των συνειδήσεων είναι γνωρίσματα που επιτείνουν τα σύγχρονα αρνητικά φαινόμενα.

Κοινωνικός-ηθικός τομέας. Πχ. Ο αμοραλισμός, η ηθική καθίζηση, η συναισθηματική αναλγησία, η ψευτιά, η υποκρισία, η αλλοτρίωση, η αποθέωση του ατομικισμού και της αδιαφορίας για τον συνάνθρωπο, η κρίση των παραδοσιακών αξιών και των θεσμών (πχ της οικογένειας), τα επιζήμια πρότυπα, τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας (ναρκωτικά, βία, εγκληματικότητα, καταπάτηση των δικαιωμάτων) αντιστρατεύονται τη συντήρηση κάθε αξίας σήμερα.

2) Σε συνάρτηση προς τη διαχρονικότητα ενός φαινομένου. Στην περίπτωση αυτή διακρίνουμε:

-Αίτια που πηγάζουν από τον εσωτερικό-ενδιάθετο κόσμο του ανθρώπου. Πχ έμφυτες τάσεις, ψυχολογικά σύνδρομα, πάγια γνωρίσματα της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, φόβοι, ανησυχίες, ανασφάλειες που οδηγούν στο εκάστοτε αρνητικό φαινόμενο. Σε συνάρτηση δηλαδή προς τον υποκειμενικό παράγοντα (ευθύνη του ίδιου του ατόμου)

-Αίτια που πηγάζουν από τις εξωτερικές συνθήκες. Σε συνάρτηση δηλαδή προς τον αντικειμενικό παράγοντα (ευθύνη εξωτερικών φορέων: της οικογένειας, των Μ.Μ.Ε., των πνευματικών ανθρώπων, της πολιτείας, της εκπαίδευσης, του επαγγελματικού και κοινωνικού περιβάλλοντος , της παγκόσμιας κοινότητας)

• Αποτελέσματα-Επιπτώσεις:

Α) Στο άτομο

Β) Στην κοινωνία

Όπως στην αξία (περίπτωση 1) καταγράψαμε τον θετικό ρόλο της έννοιας, εντοπίζουμε και εδώ, στους αντίστοιχους τομείς, τα αρνητικά αποτελέσματα της απαξίας. Εννοείται ότι άλλοτε το βάρος πέφτει στις επιπτώσεις στο άτομο και άλλοτε στις επιπτώσεις στην κοινωνία, ανάλογα με τις απαιτήσεις του θέματος.

• Δεοντολογία:

Προτείνουμε λύσεις για την καταπολέμηση του προβλήματος τόσο σε θεωρητικό επίπεδο εκ μέρους του ίδιου του ατόμου, όσο και σε πρακτικό επίπεδο πρόληψης και καταστολής εκ μέρους των επίσημων φορέων

Περίπτωση 3: Όταν η βασική έννοια του θέματος είναι δίλημμα, διατυπώνονται στην εκφώνηση απόψεις που μπορεί να αποτελέσουν την θετική και αρνητική εκδοχή μίας έννοιας ή να είναι δύο διαμετρικά αντίθετες και ακραίες τοποθετήσεις. Διλημματική διατύπωση έχουμε και στις εκφωνήσεις του τύπου: «Συμφωνείτε…ή…;».

Πχ. «Κυριαρχεί η άποψη ότι η υπερτελειοποίηση των μέσων επικοινωνίας αποτελεί ταυτόχρονα μιαν υπόσχεση ελευθερίας και μιαν απειλή καινούριας δουλείας».

«Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι στις μέρες μας η γυναίκα έχει υιοθετήσει αρκετά από τα χαρακτηριστικά που παραδοσιακά αποδίδονται στον άντρα. Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό είναι και η επιθετικότητα που εκδηλώνεται σε διάφορους τομείς της ζωής. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή;»

Μετά τον πρόλογο και τη μεταβατική παράγραφο ακολουθούν:

• Αποτελέσματα-Συνέπειες:

Α)ΘΕΤΙΚΕΣ:

i. Στο άτομο

ii. Στην κοινωνία

Β)ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ:

i. Στο άτομο

ii. Στην κοινωνία

Για τους αντίστοιχους τομείς βλέπε περίπτωση 1.

Αν η εκφώνηση παραθέτει προς ανάλυση δύο απόψεις, καταγράφουμε:

Α) Χαρακτηριστικά της Α’ άποψης:

i. Επιχειρήματα που στηρίζουν την αποτελεσματικότητα-ισχύ της.

ii. Επιχειρήματα που περιορίζουν την αποτελεσματικότητα-ισχύ της.

Β)Χαρακτηριστικά της Β’ άποψης:

i. Επιχειρήματα που στηρίζουν την αποτελεσματικότητα-ισχύ της.

ii. Επιχειρήματα που περιορίζουν την αποτελεσματικότητα-ισχύ της.

• Συμπέρασμα:

Σε εκφώνηση θέματος με έννοια θετική/αρνητική (πχ διαφήμιση), τονίζουμε ότι πρέπει να επανεδραιωθεί ο θετικός ρόλος της έννοιας, που εκ προοιμίου συνιστά επιβεβλημένη αξία της εποχής μας, αρκεί να ενεργοποιηθεί ο άνθρωπος με το δέοντα τρόπο, για να περιοριστεί ο αρνητικός ρόλος της.

Σε εκφώνηση θέματος με δύο απόψεις τονίζουμε ότι πρέπει να υιοθετήσουμε εκείνη τη στάση-συμπεριφορά που συνδυάζει τα θετικά μόνο στοιχεία, τη μεσότητα, που εκφράζει πάντα το μέτρο και αποφεύγει τόσο την έλλειψή του, όσο και την υπερβολή του.

• Δεοντολογία: (βλ. περιπτώσεις 1 & 2)

Περίπτωση 4: Όταν η βασική έννοια του θέματος είναι πρόβλημα, μετά τον πρόλογο και τη μεταβατική παράγραφο ακολουθούν:

• Αίτια: Αν πρόκειται για σύγχρονου τύπου πρόβλημα, είναι προτιμητέα η ανά τομείς ομαδοποίηση των αιτίων (βλ. περίπτωση 2, Αίτια: μέθοδο 1). Αν πρόκειται για διαχρονικού τύπου πρόβλημα, είναι προτιμητέα η θεώρηση των αιτίων σε συνάρτηση προς τη διαχρονικότητα του φαινομένου (βλ. περίπτωση 2, Αίτια: μέθοδο 2)

• Αποτελέσματα-Επιπτώσεις: (βλ. περίπτωση 2)

• Δεοντολογία: (βλ. περιπτώσεις 1 & 2).

Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

    Αν πρόκειται για θετική έννοια, συνοψίζουμε τα θετικά γνωρίσματά της και την προσφορά της στην εξελικτική πορεία ανθρώπων και λαών.

    Επισημαίνουμε τον υπαρκτό κίνδυνο που διατρέχει κάθε αξία σήμερα, από τον οποίο εκπορεύεται η δέσμευση και το ηθικό χρέος του ατόμου να αγωνιστεί με τα εφόδια που διαθέτει για τον επαναπροσδιορισμό της αλλά και η ανάγκη της συμπόρευσης όλων των εθνών της ανθρωπότητας.

    Χωρίς ρητορισμούς, λογοτεχνισμούς και ηθικολογίες υπογραμμίζουμε το αίτημα εδραίωσης του καθολικού ανθρωπισμού, ώστε να επανατοποθετηθεί ο άνθρωπος στην κορυφή της πυραμίδας των αξιών, κάτι που θα αποτελέσει την ασφαλιστική δικλείδα για την προκοπή των λαών της οικουμένης.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ

1) Αποφεύγουμε τις γενικόλογες διατυπώσεις, τις αοριστικολογίες, τους δογματισμούς, την άκρατη υποκειμενικότητα, την υπερβολική απαισιοδοξία.

2) Δεν εκφραζόμαστε ποτέ σε πρώτο και δεύτερο ενικό πρόσωπο αλλά χρησιμοποιούμε το τρίτο ενικό και πληθυντικό ή και το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. Προσπαθούμε να μην αλλάζουμε συχνά το πρόσωπο.

3) Αποφεύγουμε τα επιπόλαια παραδείγματα, ρητά, γνωμικά, αποφθέγματα στοχαστών, γιατί αυτά δεν αναπληρώνουν ποτέ την επιχειρηματολογία.

4) Δεν χρησιμοποιούμε ποτέ συντομογραφίες, αριθμούς, στατιστικά δεδομένα.

5) Αποφεύγουμε τις παρενθέσεις και τη συχνή παράθεση ερωτήσεων.

6) Δεν κάνουμε κατάχρηση του μακροπερίοδου λόγου χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εκφραζόμαστε κοφτά, τηλεγραφικά! Προτιμούμε την υποτακτική αντί της παρατακτικής σύνδεσης των προτάσεων.

7) Αν θέλουμε να έχουμε πιο επίσημο, τυπικό, πυκνό, απρόσωπο ύφος, καταφεύγουμε στη χρήση παθητικής σύνταξης, που τονίζει το αποτέλεσμα της ρηματικής ενέργειας, ενώ η ενεργητική σύνταξη δείχνει πιο απλό, οικείο, άμεσο ύφος και τονίζει τη δράση του υποκειμένου.

8) Λέμε όχι στον άσεμνο, αδόκιμο, πρόχειρο λόγο, στις εκφράσεις που είναι εύχρηστες στην προφορική επικοινωνία μας αλλά μειώνουν την ποιότητα του γραπτού λόγου.

9) Φροντίζουμε την αλληλουχία (= λογική διάρθρωση των σκέψεών μας), την ενότητα και την πληρότητα των επιχειρημάτων μας, τη συνοχή τους με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων και φράσεων και, τέλος, τον τρόπο μετάβασης σε κάθε παράγραφο.

10) Επιδιώκουμε κατά το δυνατόν να είναι το γραπτό μας συμμετρικό στις παραγράφους του, ευανάγνωστο και γενικά καλαίσθητο.

11) Προσοχή στο επικοινωνιακό πλαίσιο του εκάστοτε θέματος προς ανάπτυξη.

Εξάσκηση στους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου

Να αναγνωρίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται οι επόμενες παράγραφοι:

1)  Στη δημοκρατία κάθε άνθρωπος είναι σεβαστός. Γιατί ή πολιτεία που ο ίδιος με ελεύθερη συγκατάθεση όρθωσε, υποκύπτει και κυβερνάται σύμφωνα με το Συνταγματικό χάρτη που ο ίδιος, με τους ελεύθερα εκλεγμένους αντιπροσώπους του, σύνταξε. Γιατί ο πολίτης κάθε τόσο, σε καθορισμένη προθεσμία ερωτάται αν θέλει και ποιους θέλει να τον κυβερνήσουν ως εκπρόσωποι του. Γιατί είναι το πολίτευμα του διαλόγου όπου ολόκληρη η ζωή μιας κοινωνίας πυργώνεται προς την επιτέλεση μιας ιστορικής αποστολής με πλήρη σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες, που χωρίς αυτά, άνθρωπος αυθεντικός δε νοείται»

2)    Τα επαγγέλματα στα οποία μπορεί να εφαρμοστεί η τηλεργασία είναι πολλά .Για παράδειγμα, η παρουσία ενός γραφίστα ή ενός δημοσιογράφου σήμερα δεν είναι απαραίτητη, αφού μπορούν να δουλεύουν από το σπίτι τους χρησιμοποιώντας τον προσωπικό τους υπολογιστή. Επιπλέον, με τον ίδιο τρόπο μπορούν να εργάζονται και όσοι απασχολούνται στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου, της οικονομίας, στην παροχή πληροφοριών ακόμη και στην εκπαίδευση. Η τηλεργασία επομένως, ανατρέπει τις παραδοσιακές μορφές εργασίας και απαιτεί την προσαρμογή μας στα νέα δεδομένα.

3) Η αγορά εργασίας συχνά παρουσιάζει τρία προβλήματα ταυτόχρονα ήτοι ανεργία, υποαπασχόληση και ετεροαπασχόληση. Με άλλα λόγια παρατηρούμε ταυτόχρονα άτομα που επιθυμούν να εργασθούν και δεν βρίσκουν κανενός είδους εργασία (άνεργοι), άτομα που προκειμένου να είναι άνεργα προτιμούν να εργασθούν ορισμένες ώρες ή ορισμένες ημέρες(υποαπασχολούμενοι) και άτομα που αναγκάζονται να εργασθούν σε θέσεις εργασίας των οποίων το περιεχόμενο είναι άσχετο, εν όλω ή εν μέρει, με τις σπουδές τους ή τις ειδικεύσεις τους (ετεροαπασχολούμενοι).

4)   Mέσα στην ιστορική πορεία του πνεύματος δυο αντίθετα ρεύματα υφαίνουν με την ορμή τους την κίνηση των ιδεών. Το ένα ωθεί ακάθεκτα προς τα εμπρός, προς κάτι ανείπωτο ακόμη, κάτι που δεν έχει άνετα σαρκωθεί στη σκέψη και στη διατύπωση, δεν έχει πραγματοποιηθεί, αλλά θέλγει σαν πυρετώδης αναμονή. Το άλλο αντιστέκεται και προσπαθεί με σύνεση και περίσκεψη να κρατήσει το με αγώνες πραγματοποιημένο, το δοκιμασμένο, τη θετική και σίγουρη κατάκτηση που λαμποκοπά σαν ώριμος καρπός.  

5)    Η επιτάχυνση και το βάθος της κινητικότητας την τελευταία δεκαετία είναι πρωτόγνωρα σημεία των καιρών και η αιτία της διαδικασίας αυτής είναι ένας συνδυασμός νομικών και οικονομικών παραγόντων. Η δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς διευκόλυνε την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έκτοτε έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των Ευρωπαίων που αποκτούν πτυχίο εκτός του τόπου καταγωγής τους και πολλοί εξ αυτών παραμένουν στη νέα τους πατρίδα για να εργασθούν, έστω προσωρινά. Αυτή τη στιγμή η διεθνής παιδεία είναι απαραίτητη για ταλαντούχους νέους και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στρατολογούν στελέχη από ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, που δρουν συμπληρωματικά σχεδόν σε όλους τους τομείς της πολιτικής, όλο και συχνότερα αναζητούν αυτήν τη διεθνή διάσταση. 

6)   Συνήθως μιλώντας για δημοκρατία εννοούμε το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία απορρέει και ασκείται από το λαό. Πρόκειται δηλαδή για εκείνο το σύστημα πολιτικής οργάνωσης στο οποίο ο λαός συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων που καθορίζουν τη ζωή του. Η συμμετοχή αυτή στην εποχή μας πραγματοποιείται μέσω αιρετών αντιπροσώπων. Οι τελευταίοι είναι υποχρεωμένοι να κινούνται στα πλαίσια των νόμων και του δημοκρατικού Συντάγματος, ώστε να αποφεύγεται η αυθαιρεσία. Παράλληλα υπάρχουν θεσπισμένοι μηχανισμοί ελέγχου (Βουλή, Τύπος, κ.λπ.), ενώ η διάκριση των εξουσιών προστατεύει από ενδεχόμενα φαινόμενα αυταρχισμού της εξουσίας.

7)    Πόσες φορές δε θ’ ακούσετε να παρομοιάζουν το σήκωμα μερικών ανθρώπων χωρίς αξία χωρίς αληθινά φτερά, χωρίς εσωτερική δύναμη με το πέταγμα ενός κουρελόχαρτου, που ένα ευνοϊκό αεράκι μπόρεσε να το ανεβάσει για λίγες στιγμές μεσούρανα, μες στο φως και τη δόξα ενός ηλιοβασιλέματος. Αλλά όπως, μόλις πάψει να φυσά το αγεράκι το κουρελόχαρτο πέφτει στον τζίγκο, στο δρόμο, στη σκόνη, στη λάσπη, έτσι πέφτει κι ο ψευτοανεβασμένος άνθρωπος μόλις του λείψει η εξωτερική δύναμη, η προστασία που τον σήκωσε απ’ τα χαμηλά. Κι όπως μας γελά το κουρελόχαρτο πως είναι ένα ζωντανό κι άσπρο πουλί, με μακριές δυνατές φτερούγες, έτσι μας γελά, όταν βρίσκεται στο ύψος του κι ο ανάξιος άνθρωπος πως κάτι είναι. Ύστερα, με το άδοξο πέσιμό του βλέπουμε πως δεν ήταν τίποτα και πως τόσον καιρό μας γελούσε...

8)    Ας δεχθούμε ακόμη ότι η τεχνολογία ορίζεται ως το σύνολο των μεθόδων τις οποίες οι άνθρωποι χρησιμοποιούν για να πετύχουν τους σκοπούς τους και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Το μαχαίρι, με το οποίο κόβουμε το ψωμί, το τηλέφωνο, με το οποίο επικοινωνούμε εξ αποστάσεως, το ηλεκτρικό φως, με το οποίο φωτίζουμε το θέατρο, το πιεστήριο, με το οποίο τυπώνουμε τα βιβλία, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, με τον οποίο κάνουμε αριθμητικές πράξεις και το όπλο, με το οποίο σκοτώνουμε, είναι παραδείγματα των στοιχείων της τεχνολογίας. 

9)   Τεράστιο χάσμα χωρίζει τον άνθρωπο που αντιμετωπίζει αισιόδοξα τη ζωή από τον απαισιόδοξο. Ο πρώτος βλέπει τα πράγματα από τη θετική τους πλευρά. Και αν ακόμη συναντήσει δυσκολίες ή προβλήματα, δε θα πανικοβληθεί, δε θα πιστέψει ότι όλα είναι «μαύρα και άραχνα» και ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Χωρίς να υποτιμά τις απώλειες, τα μελανά στοιχεία μιας κατάστασης, πιστεύει ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα, για αυτό και δεν καταθέτει τα όπλα. Ο απαισιόδοξος λειτουργεί εντελώς διαφορετικά. Μένει στις αρνητικές πλευρές μιας κατάστασης και στις πιο αδιέξοδες πτυχές του προβλήματος. Ακόμη και καθημερινά προβλήματα ρουτίνας, που αργά ή γρήγορα θα βρουν το δρόμο τους, αυτός τα υπερεκτιμά και προβληματίζεται τόσο, ώστε να χαλά η διάθεση του. Πρόκειται για δύο ανθρώπινους τύπους τόσο διαφορετικούς, ώστε το ίδιο πράγμα ο ένας να το βλέπει με τα πιο μελανά και ο άλλος με τα πιο ρόδινα χρώματα.   

10) Η σταθερά ανερχόμενη ανεργία και η εντεινόμενη πόλωση μεταξύ πλούσιων και φτωχών μετατρέπουν μερικούς τόπους σε εστίες κοινωνικών παριών, παρανόμων και πολιτών τρίτης κατηγορίας. Για πολλούς η ανεργία είναι άρρηκτα δεμένη με την εγκληματικότητα. Λόγω της ανισότητας στην οικονομική ανάπτυξη, τα ρεύματα των οικονομικών μεταναστών παραλύουν από φόβο τις συντηρητικές δυνάμεις, τις κάνουν να στρέφονται ακόμη πιο δεξιά, αναπτύσσοντας την αίσθηση της ξενοφοβίας και της ανθρωποφοβίας και καθώς η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς της οικονομίας, είναι γεγονός ότι τόσο η βία όσο και η εγκληματικότητα θα αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς. 

11)  Ως reality shows προσδιορίζονται οι εκπομπές που στηρίζονται σε μια ατομική αφήγηση κατά προτίμηση “δυστυχισμένης” ζωής και οι οποίες αποτελούν ένα σύμπτωμα ή και ένα λογικό επακόλουθο τηλεοπτικών και κοινωνικών συνθηκών. Οι εκπομπές αυτές συνδέονται με βασικές αλλαγές της εποχής μας που έχουν επέλθει στο τηλεοπτικό τοπίο, από το ‘80 κι έπειτα εισβολή της ιδιωτικής τηλεόρασης και σκληρός ανταγωνισμός ανάμεσα στα κανάλια, κατίσχυση του καταναγκασμού της ακροαματικότητας και ακραία επιδίωξη της υψηλής τηλεθέασης, εξάπλωση του νόμου της αγοράς και είναι απότοκες ευρύτερων κοινωνικοπολιτισμικών αλλαγών: υποβάθμιση της πολιτικής, κρίση του κράτους πρόνοιας, ιδεολογία ενός συνεχώς εντεινόμενου ατομικισμού.

12)  Χαρακτηρολογικά οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν σε δυο κατηγορίες : στους «ανθρώπους του ναι» και τους «ανθρώπους του όχι». Οι πρώτοι, όταν προκαλούνται να εκδηλωθούν αυθόρμητα συμπεριφέρονται θετικά, έστω και αν αργότερα, αν καλοσκεφτούν και ζυγίσουν πιο ψύχραιμα τα δεδομένα , νικηθούν από τις αμφιβολίες ( τις θεωρητικές) ή τις δυσκολίες ( τις πρακτικές) και αναθεωρήσουν την αρχική τους τοποθέτηση. Το «ναι» έρχεται εύκολα και τις περισσότερες φορές στο στόμα τους. Αντίθετα οι άνθρωποι της άλλης κατηγορίας αρχίζουν πάντα με το «όχι», η άρνηση είναι κατά κανόνα η πρώτη αντίδρασή τους, ακόμη και όταν έπειτα από ψυχραιμότερη κρίση και επιγενέστερη συμπάθεια φανούν υποχωρητικοί. Αυτοί ξεκινούν αρνητικά. Νομίζει κανείς ότι, στην κάθε περίπτωση, έχει να κάμει με ένα εντελώς διαφορετικό ψυχικό κλίμα. Εκεί αιθρία, ανοιχτός ορίζοντας, κάτι το μαλακό και λείο. Εδώ συννεφιά, κλεισούρα, κάτι το σκληρό και τραχύ.

13)  Ο λαϊκιστικός λόγος ορίζει το λαό σαν μια ουσία, σαν μια διαχρονική οντότητα που παραμένει η ίδια «δια μέσου των αιώνων» και η οποία είναι από τη φύση της καλή και πολιτισμικά ανώτερη. Η βούλησή της, όταν γίνεται σεβαστή, οδηγεί το έθνος στη σωτηρία, στην ευημερία και στην απαράμιλλη δόξα. Με άλλα λόγια ο λαός σαν μια αμετάβλητη και εγγενώς καλή / σοφή ύπαρξη δεν κάνει ποτέ λάθη. Τα λάθη γίνονται όταν οι πολιτικές ηγεσίες, που υποτίθεται πως τον αντιπροσωπεύουν, μετατρέπονται σε «κατεστημένα» που αγνοούν τη γνήσια λαϊκή βούληση, είτε επειδή ακολουθούν τα δικά τους στενά, αντιλαϊκά συμφέροντα, είτε επειδή υπακούουν στα κελεύσματα των «εξωτερικών εχθρών» του έθνους.  

14) Τα ομαδικά παιχνίδια υπηρετούν μεγάλο ηθικό σκοπό: σε συνηθίζουν να υποτάξεις την ατομικότητά σου σε μια γενική ενέργεια. Να μη νιώθης πως είσαι άτομο ανεξάρτητο, παρά μέλος μιας ομάδας. Να υπερασπίζεσαι όχι μονάχα την ατομική σου τιμή παρά ολόκληρη την τιμή της ομάδας όπου ανήκεις: σχολή, Πανεπιστήμιο, πόλη, έθνος. Έτσι, από σκαλοπάτι σε σκαλοπάτι, το παιχνίδι μπορεί να σε ανεβάσει στις πιο αψηλές κι αφιλόκερδες κορυφές της ενέργειας.

15)  Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική µας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και µόνο από το δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τις (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί λοιπόν ο μαθητής, ανάλογα µε τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από τις περιοχές τις ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής  τεχνικής».

16) Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα  εμβάθυνσης   σε   ορισμένα  θέματα.  2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας  τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.

17)  Αξιοπρόσεκτες,  επίσης,  είναι  και  οι  επιπτώσεις  αυτής  της νέας  αίσθησης  του  χρόνου  στην  εκπαιδευτική  διαδικασία. Παρατηρείται  π.χ.  δυσκολία  συγκέντρωσης  της  προσοχής  των παιδιών,  όπως  και  υπερβολική  κινητικότητα,  αφού  η  καθημερινή ζωή  δεν  συμβαδίζει  µε  το  ρυθμό  της  τηλεοπτικής  εικόνας.  Πολύ φυσικό  είναι  να  θεωρείται  ανιαρό  το  σχολικό  μάθημα,  όπως  και  ο διάλογος  στην  οικογένεια,  που  τώρα  έχει  αντιπάλους  τα  κανάλια µε τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας µην παραλείψουμε και τις ταινίες  του  Σαββατόβραδου,  οι  οποίες  έχουν  στοιχίσει  σε  πλήθος παιδιών  την  απουσία  από    τον  κυριακάτικο  εκκλησιασμό  ή  από  το οικογενειακό τραπέζι. 

18)  Σύμφωνα  µε  την  Ευρωπαϊκή Ένωση,  η  τηλεργασία  μπορεί  να  οριστεί ως  η μορφή εργασίας που εκτελείται από ένα άτομο κυρίως ή σε ένα σημαντικό μέρος τις, σε τοποθεσίες εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου, για έναν εργοδότη ή  πελάτη,  και  η  οποία  περιλαμβάνει  τη  χρήση  των  τηλεπικοινωνιών  και προηγμένων  τεχνολογιών  πληροφόρησης  ως  ένα  ουσιαστικό  και  κεντρικό χαρακτηριστικό τις εργασίας. Οι δύο βασικοί τρόποι τηλεργασίας είναι είτε κάποιος να είναι υπάλληλος σε έναν εργοδότη είτε ελεύθερος επαγγελματίας. Στην πρώτη περίπτωση,  ο  εργαζόμενος  είναι  μόνιμα  συνδεδεμένος  µε  το  δίκτυο  των εργοδοτών,  η  εργασιακή  του  ζωή  είναι  πολύ  περισσότερο  ελεγχόμενη  µέσω  τις τεχνολογίας και έχει πολύ λιγότερη ευελιξία ως τις τον τρόπο που θα οργανώσει τον  εργάσιμο  χρόνο  του.  Στη  δεύτερη  περίπτωση,  ο  εργαζόμενος  είναι  πολύ περισσότερο  ελεύθερος  να  καθορίσει  τον  ρυθμό εργασίας  του  εκτελώντας  την εργασία  του  στον  προσωπικό  του  υπολογιστή  και  συνδεόμενος  µόνο,  όταν  είναι απαραίτητο, µε  το  δίκτυο  τις  επιχείρησης,  το  οποίο  μπορεί  να  εφαρμοστεί  σε πολλά επαγγέλματα

19) Ο Ντούσσελ, ο γιατρός που μοιράστηκε μαζί μου την καμαρούλα, έχει να της πει ένα σωρό πράγματα για τον έξω κόσμο, τώρα πια που πάψαμε ν’ ανήκουμε σ’ αυτόν. Οι ιστορίες του είναι θλιβερές. Πολλοί φίλοι εξαφανίστηκαν. Η τύχη της τους τρομάζει. Κάθε βραδιά χτενίζουν την πόλη τα στρατιωτικά αυτοκίνητα με τους πράσινους μουσαμάδες. Οι Γερμανοί χτυπούν τις πόρτες και ψάχνουν για Εβραίους. Αν βρουν Εβραίους, φορτώνουν στα καμιόνια ολόκληρη την οικογένεια.

20)  Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του πρωινού καθ’ όλη τη διάρκεια τις προετοιμασίας του μαθητή για τις εξετάσεις. Ένα πλήρες πρωινό αυξάνει τη διάθεση και την ενέργεια του παιδιού, για να αντεπεξέλθει τις δυσκολίες του διαβάσματος και των άλλων υποχρεώσεων τις ημέρας. Επιπλέον, μειώνει το αίσθημα τις πείνας κατά τις μεσημεριανές ώρες, γεγονός που αποτρέπει την υπερκατανάλωση φαγητού το μεσημέρι, κάτι που θα προκαλούσε υπνηλία και μείωση τις απόδοσης του μαθητή.

21)  Είναι γνωστό ότι στη Γερμανία, ακόμα και σήμερα, το Ολοκαύτωμα παραμένει μάθημα το οποίο διδάσκεται υποχρεωτικά ως μεμονωμένο αντικείμενο. Ακόμη περισσότερο επικρατεί η άποψη ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Γερμανοί εξακολουθούν να είναι όμηροι της ιστορικής τους ενοχής για τα εγκλήματα των ΝΑΖΙ. Αντίθετα με τις γενιές αυτές που βίωσαν τον πόλεμο, πολύ λίγα παιδιά σήμερα έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν εξηγήσεις από τους παππούδες, αν βέβαια αυτοί είναι ακόμα ζωντανοί, σε σχέση με τη δική τους στάση την περίοδο που ο Χίτλερ κυβερνούσε την Γερμανία. Παραδόξως, με την πάροδο του χρόνου, οι νέες γενιές των Γερμανών απελευθερώνονται σταδιακά από τα ενοχικά συμπλέγματα, με αποτέλεσμα να μπορούν να συζητούν πιο άνετα και από διάφορες πλευρές το ακανθώδες ως τώρα ζήτημα των ΝΑΖΙ και του Ολοκαυτώματος.

22)  Πράγματι, η ιστορία του σχολείου είναι σε μεγάλο ποσοστό μυθολογία. Ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι τα εγχειρίδια Ιστορίας αποσιωπούν τη σύγχρονη διάσταση της έννοιας έθνος και τη δημιουργία των εθνών, εμφανίζουν το ελληνικό έθνος σαν οντότητα περίπου αιώνια που την ενώνουν δεσμοί αίματος, σαν μια οικογένεια με απόλυτη ομοιογένεια, ανεπηρέαστη πολιτισμικά από τα κοινωνικά γενόμενα και την πορεία της ιστορίας στη μακριά διάρκεια. Η ιστορία του σχολείου χωρίζει τον κόσμο σε «εμάς» τους Έλληνες και τους «άλλους» λαούς.  Αποδίδει σε «εμάς» τους Έλληνες μόνο δίκαια, ενώ στους «άλλους» αποδίδει άλλοτε άδικα και άλλοτε συμφέροντα, αποδίδει όλα τα επιτεύγματα και τις πολεμικές νίκες στα χαρίσματα και στον ηρωισμό των Ελλήνων, ενώ όλα τα λάθη και τις πολεμικές ήττες στην αγριότητα των εχθρών και την αδιαφορία των συμμάχων, εμφανίζοντας έτσι την εκάστοτε ηγεσία του ελληνικού κράτους απολύτως ανεύθυνη για τις ήττες και τις καταστροφές. Η ιστορία του σχολείου ονομάζει απελευθερωτικούς συλλήβδην όλους τους πολέμους του ελληνικού κράτους και άρα εμφανίζει σαν αμυντική την επεκτατική πολιτική άλλων εποχών. Με το διαχωρισμό των λαών σε «εμάς» και τους «άλλους» η ιστορία του σχολείου, κατασκευάζει έμμεσα μια εικόνα «κακών» και «καλών» λαών και αυτή η ρατσιστική γενίκευση εμποδίζει επιπλέον τη δυνατότητα να σκεφθούν οι μαθητές οποιαδήποτε πιθανή συμμαχία και σύναψη σχέσεων με τους «κακούς» λαούς.

23) Οι διαμορφωθείσες νέες καταστάσεις οδηγούν την εκπαιδευτική πολιτική σε μια νέα πραγματικότητα, στην υιοθέτηση διαπολιτισμικής ή πολυπολιτισμικής πολιτικής. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση αναφέρεται στην πραγματική αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών από διαφορετικές κουλτούρες, ενώ η πολυπολιτισμική εκπαίδευση αναφέρεται στην αντιπαράθεση των διαφορετικών ομάδων. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι δύο όροι έχουν ταυτόσημη σημασία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο όρος διαπολιτισμικός αναφέρεται στην επίδραση που έχει η μια κουλτούρα πάνω στην άλλη αλλά και στην ανακάλυψη στοιχείων που είναι μέρος της κουλτούρας του κάθε μαθητή σε μία προσπάθεια να ανακαλύψει ο καθένας τη δική του κουλτούρα σε μεγαλύτερο βάθος. Από την άλλη μεριά, ο όρος πολυπολιτισμικός είναι ένας όρος που απλώς περιγράφει μια συγκεκριμένη κατάσταση. Είναι δηλαδή στατικός όρος.

24)  Η πολιτισμική και γλωσσική διαφορετικότητα μπορεί να προσεγγισθεί αποτελεσματικά μέσα από την αγγλική γλώσσα. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί η γλώσσα-στόχος είναι το συνδετικό στοιχείο μέσα στην τάξη που αποτελεί τον κοινό στόχο από όλους τους μαθητές. Ο ρόλος του δασκάλου της Αγγλικής τόσο στην Πρωτοβάθμια όσο και στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δεν είναι μόνο ο παραδοσιακός αλλά και διαμεσολαβητικός, αφού καλείται να μεταδώσει όχι μόνο τη γνώση της γλώσσας αλλά και την κουλτούρα όσων την μιλούν. Η εκμάθηση της γλώσσας μπορεί να ωθήσει τους μαθητές να χρησιμοποιήσουν την ξένη γλώσσα ως μέσο επικοινωνίας που θα τους βοηθήσει να προσεγγίσουν τους συμμαθητές τους αλλά και τους συνανθρώπους τους ευρύτερα. Η ξένη γλώσσα είναι αντικείμενο μελέτης για όλες τις ομάδες των μαθητών. Η ελληνική γλώσσα για τους αλλόφωνους μαθητές είναι η δεύτερη γλώσσα ενώ τα αγγλικά διδάσκονται και μαθαίνονται ως επιπλέον γλώσσα.

25) Το Συμβούλιο της Ευρώπης αναγνώρισε στη συνθήκη-πλαίσιο του 2005 τη δυναμική της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κοινωνική εξέλιξη. Η έννοια αυτή επιδέχεται τόσες ερμηνείες όσες και οι ανάγκες και οι ιδιαιτερότητες που έχει κάθε χώρα. Στην Ισπανία, η παρηκμασμένη πόλη του Μπιλμπάο ανέκαμψε οικονομικά και απέκτησε ξανά τη χαμένη συλλογική αυτοπεποίθηση χάρη στο λαμπερό μουσείο σύγχρονης τέχνης που σχεδίασε ο Φρανκ Γκέρι. Η Γερμανία χρησιμοποιεί τα μουσεία της ιστορίας και αυτά πους στήθηκαν σε πρώην στρατόπεδα συγκέντρωσης για να συμφιλιωθεί με το οδυνηρό παρελθόν της, υπό τύπον συλλογικής ψυχοθεραπείας. Η Βρετανία ζήτησε το 2000 από τα μουσεία της να γίνουν «κέντρα κοινωνικής αλλαγής», ώστε να συμβάλουν στη μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού των ομάδων που βρίσκονται στο περιθώριο και να επιτύχουν τη συνοχή των διαφορετικών εθνοτήτων που αναζήτησαν σε αυτήν την τύχη τους. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι τα μουσεία μπορούν να ενταχθούν επιτυχώς σε μία στρατηγική ενίσχυσης της κοινωνίας των πολιτών, με στέρεο συνδετικό ιστό από ευρύτερα αποδεκτές αξίες.  

26) Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης), ο όρος «ψηφιακό χάσμα» δημιουργήθηκε για να περιγράψει την απόκλιση που παρατηρείται μεταξύ διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών ή κοινωνικών ομάδων, όσον αφορά τη δυνατότητα και τις ευκαιρίες πρόσβασης των ατόμων σε πληροφορίες και επικοινωνιακές τεχνολογίες. Το ψηφιακό χάσμα έχει πολλά αίτια: έλλειψη υποδομών ή πρόσβασης, απουσία κινήτρων χρήσης ΤΠΕ, περιορισμένη γνώση των σύγχρονων εργαλείων πληροφορικής, καθώς και έλλειψη δεξιοτήτων που απαιτεί η ενεργός συμμετοχή στην κοινωνία των πληροφοριών και της γνώσης.

27)  Οι νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση, πολυμέσα, σχεδιαστικά εργαλεία, δίκτυα πληροφοριών, μικρόκοσμοι και προσομοιώσεις, αποτελούν σήμερα αναμφισβήτητη πραγματικότητα, από την οποία απορρέει πλήθος καινοτομιών, αλλά και προβληματισμών σε σχέση με τη διαχείρισή τους. Οι ΤΠΕ (είτε ως συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο είτε ως γνωστικό εργαλείο) παρέχουν δυνατότητες ομαδικής συνεργασίας και δημιουργικής αλληλεπίδρασης. Το νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον, πλούσιο σε ερεθίσματα, βοηθάει το μαθητή  να αναπτύξει αυτενέργεια και «να μαθαίνει πώς να μαθαίνει». Από την άλλη μεριά, η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, σε πρώτο επίπεδο, αναδεικνύει και αναπαράγει την ανομοιογένεια των μαθητών ως προς το βαθμό εξοικείωσης τους με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Κατά συνέπεια στο σύγχρονο σχολείο αναζητούνται εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης του ψηφιακού χάσματος και κάθε είδους ανισότητας που προκύπτει από αυτό.

28)  Τα βιβλία στο σπίτι μου προελαύνουν σιωπηλά, αθώα. Δε μπορώ να τα αναχαιτίσω. Στη ζωή μου έχω δει βιβλία προορισμένα να ισορροπούν το κοντό πόδι κάποιου τραπεζιού. Βιβλία στοιβαγμένα ώστε να σχηματίζουν πύργο και να γίνονται κομοδίνα με ένα πανί ριγμένο από πάνω. Πολλά λεξικά έχουν σιδερώσει και πατικώσει αντικείμενα περισσότερα κι από τις φορές που ανοίχτηκαν, ενώ ουκ ολίγα βιβλία κρυμμένα σε ράφια φυλάνε γράμματα, χρήματα και μυστικά. Και οι άνθρωποι όμως αλλάζουν το πεπρωμένο των βιβλίων. Τα βάζα σπάνε και οι καφετιέρες και οι τηλεοράσεις χαλάνε πιο γρήγορα από τα βιβλία. Τα βιβλία δεν καταστρέφονται παρά μόνο αν ο ιδιοκτήτης τους το θελήσει, αν σκίσει τις σελίδες, αν τους βάλει φωτιά. Στα χρόνια της τελευταίας αργεντίνικης δικτατορίας, πολύς κόσμος έκαψε τα βιβλία του σε τουαλέτες και μπανιέρες, έθαψε εκδοτικές σειρές στην πίσω αυλή του σπιτιού του. Είχαν γίνει ιδιαίτερα επικίνδυνα. Οι άνθρωποι έπρεπε να διαλέξουν ανάμεσα στην ίδια τους τη ζωή και στα βιβλία και γίνονταν οι δήμιοι τους.

29)  "Τέχνη ονομάζεται το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας με βάση την πνευματική κατανόηση, επεξεργασία και ανάπλαση, κοινών εμπειριών της καθημερινής ζωής σε σχέση με το κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο διέπονται. Aποτελεί μια ευρύτερης ερμηνείας ονομασία που χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε τη διαδικασία, της οποίας προιόν είναι κάτι το μή φυσικό, το οποίο ακολουθεί τους κανόνες του δημιουργού. Κατά συνέπεια όροι με κοινή ρίζα όπως τεχνικό, τεχνίτης, καλλιτέχνης αποδίδονται σε ανθρώπινες δημιουργίες και δραστηριότητες αυθαίρετες με τη ροπή του φυσικού κόσμου. Στον Δυτικό κόσμο η τέχνη περιγράφεται ως art, από το Λατινικό ars που εν μέρει σημαίνει διακανονίζω, διευθετώ. Η τέχνη, με την ευρύτερη έννοια, είναι η έκφραση της ανθρώπινης δημιουργικότητας και φαντασίας."

Χρήσιμες διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις

ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ & ΦΡΑΣΕΙΣ

Τρόποι έναρξης μιας θεματικής περιόδου

«Είναι γνωστό ότι...»

«Δεν υπάρχει αμφιβολία..»

«Είναι κοινά παραδεκτό..»

«Είναι γεγονός ότι...»

«Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη....»

«Αποτελεί κοινό τόπο ότι ..»

«Είναι κοινός τόπος...»

«Κατά κοινή ομολογία...»

«Υποστηρίζεται συχνά ότι...»

«Λέγεται συχνά ότι...»

Συνδετικές λέξεις - φράσεις που συνδέουν τη θεματική πρόταση με τις λεπτομέρειες

«Ειδικότερα...»

«Πράγματι...»

«Πιο συγκεκριμένα...»

«Αναλυτικότερα...»

«Γι΄ αυτό λοιπόν...»

«Με άλλα λόγια...»

«Φυσικά...»

«Βέβαια...»

«Αναντίρρητα...»

«Έτσι..»

«Οπωσδήποτε...»

«Αρχικά...»

«Στην περίπτωση αυτή...»

«Αυτό ισχύει στο μέτρο που....»

«Είναι αλήθεια ότι...»

«Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή»

«Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...»

«Με αφετηρία τη θέση αυτή...»

«Κατά συνέπεια είναι ανάγκη...»

«Σε μια τέτοια περίπτωση....»

«Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε...»

«Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι...»

Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης της περιόδου κατακλείδας

 «Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα...»

 «Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε...»

 «Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό...»

 «Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει...»

 «Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό...»

«Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα...»

«Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές...»

Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις

α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση:

ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα, πριν, ενώ, καθώς, αφότου ...

β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόθεση, ομοιότητα, αναλογία, συμπλήρωση:

επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν...

γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση:

ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, Δε συμβαίνει όμως το ίδιο κ.λ.π.

δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση:

με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...

ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου - αποτελέσματος:

επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....

στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση:

εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....

η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα:

πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....

θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη:

ή - ή, είτε - είτε, ούτε – ούτε

Συμπληρωματικά όταν θέλουμε:

1) Να αποδείξουμε τις αιτίες – παράγοντες σε μια παράγραφο, μπορούμε, ενδεικτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους:

Στη διαμόρφωση (του αρνητικού αυτού παράγοντα) σημαντικότατο ρόλο διαδραματίζει ...

Τα βαθύτερα αίτια (της κοινωνικής αυτής μάστιγας) πρέπει να αναζητηθούν...

Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα...

Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση...

Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια...

Θα άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανείς σε ποιους λόγους οφείλεται...

Δεν πρόκειται , ωστόσο, ν’ ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια του νοσηρού αυτού φαινομένου, αν δεν λάβουμε υπόψη...

2) Να οργανώσουμε παραγράφους, για να καταδείξουμε τη θετική ή αρνητική επίδραση ενός παράγοντα, ενδεικτικά μπορούμε να ξεκινήσουμε με τους παρακάτω τρόπους :

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα...

Το ίδιο (θετικά ή αρνητικά) αντανακλά η ύπαρξη του παράγοντα (αυτού) στην

ατομική και κοινωνική ζωή...

Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις...

Στις (θετικές ή αρνητικές) επιπτώσεις συγκαταλέγονται...

Ένα άλλο σύμπτωμα, όχι αμελητέο, είναι και τούτο...

3) Να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός θετικού ή αρνητικού παράγοντα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους έναρξης :

Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπισθεί ριζικά, αν...

Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης...

Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή...

Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει...

Αμετάθετο χρέος έχουμε ...

Χωρίς όμως την εκδήλωση της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται δυσχερής...

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Ο δημοσιογράφος στο άρθρο του καταγράφει τον προβληματισμό του αναφορικά...

Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο (πολύκροτο θέμα)...

Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει...

Στο κείμενο αυτό υποστηρίζεται ότι...

Στο κειμενικό αυτό απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι...

Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται...

Σύμφωνα με το άρθρο...

Η θέση του συγγραφέα είναι...

Στο δημοσίευμα αυτό ο αρθρογράφος υπερασπίζεται την άποψη...

Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει , προσεγγίζει, φωτίζει , διερευνά...

Το πρόβλημα που απασχολεί το συγγραφέα...

Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα...

Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι...