Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: Είναι η περίοδος του λόγου που εκφράζει ξεκάθαρα, σύντομα αλλά περιεκτικά την κύρια ιδέα, το θέμα που θα αναπτυχθεί.
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ-ΣΧΟΛΙΑ: Πρόκειται για βοηθητικές προτάσεις που αναπτύσσουν, διασαφηνίζουν, ερμηνεύουν, αποδεικνύουν τη θεματική περίοδο. Χωρίζονται σε:
Α) κύριες-βασικές, που αναπτύσσουν τη θεματική περίοδο.
Β) δευτερεύουσες, που διασαφηνίζουν άμεσα τη βασική πρόταση και έμμεσα τη θεματική περίοδο της παραγράφου.
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ: Συνοψίζει, ολοκληρώνει την ανάπτυξη της παραγράφου, υπενθυμίζει άμεσα ή έμμεσα τη θεματική περίοδο, παρέχει τη δυνατότητα σύνδεσης με τα επόμενα χωρίς η παρουσία της να είναι πάντα απαραίτητη στην παράγραφο.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
1) Με παραδείγματα
Την θεματική περίοδο της παραγράφου μπορούμε να την υποστηρίζουμε, να την αναπτύσσουμε και να τη διευκρινίζουμε παρουσιάζοντας κατάλληλα παραδείγματα. Τα παραδείγματα τα αντλούμε από την καθημερινή ζωή και τις εμπειρίες μας, από την ιστορία ή τα επινοούμε. Έτσι η παράγραφος διαρθρώνεται ως εξής:
Θεματική περίοδος: Διατύπωση θέματος-θέσης
Λεπτομέρειες: Παράθεση παραδειγμάτων αντλημένων από την ιστορία, τις εμπειρίες, την καθημερινότητα, τη φαντασία.
Κατακλείδα: Συγκεφαλαίωση-Συμπέρασμα.
Σημάδια αναγνώρισης: Συνήθως υπάρχουν οι ακόλουθες λέξεις-φράσεις: για παράδειγμα, παραδείγματος χάριν, λόγου χάρη κτλ.
Σημείωση: Συχνά γίνεται σύγχυση της παραγράφου με παραδείγματα και της παραγράφου που αναπτύσσεται με απαρίθμηση λεπτομερειών. Θα πρέπει να προσέξουμε αν οι βασικές λεπτομέρειες της παραγράφου λειτουργούν επεξηγηματικά για τη θεματική περίοδο. Στην περίπτωση αυτή η παράγραφος αναπτύσσεται με παραδείγματα. Αντίθετα, αν κάθε λεπτομέρεια που προστίθεται αποτελεί μια νέα πληροφορία σχετικά με την κύρια ιδέα της παραγράφου, τότε η παράγραφος αναπτύσσεται με απαρίθμηση λεπτομερειών.
2) Με σύγκριση και αντίθεση
Χρησιμοποιούμε αυτόν τον τύπο παραγράφου, όταν επιθυμούμε να καταδείξουμε τις ομοιότητες ή τις διαφορές μεταξύ δύο συγκρινόμενων στοιχείων ή εννοιών.
Θεματική περίοδος: Παρουσίαση των συγκρινόμενων μελών. Λέξεις-εκφράσεις δηλωτικές της ομοιότητας ή της διαφοράς.
Λεπτομέρειες: Ανάπτυξη με δύο τρόπους:
-Ανά σημείο παρουσίαση των συγκρινόμενων μελών (ταυτόχρονα)
-Ολοκληρωμένη παρουσίαση των γνωρισμάτων πρώτα του ενός μέλους και έπειτα
του άλλου. Χωρισμός του κύριου μέρους της παραγράφου σε δύο μέρη.
Κατακλείδα: Συμπέρασμα σύγκρισης ή γενική παρατήρηση-κρίση.
Σημάδια αναγνώρισης: Λέξεις-φράσεις με τις οποίες επιτυγχάνεται αντιθετική σύνδεση: αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, αντίθετα, διαφορετικά, εξάλλου, αλλιώς, από την άλλη πλευρά, ενώ, όχι μόνο…αλλά και, όχι μόνο…παρά, καθώς και οι αντώνυμες λέξεις.
3) Με αιτιολόγηση
Όταν επιθυμούμε να αναπτύξουμε ένα συλλογισμό, με τον οποίο αιτιολογούμε μια θέση ή μια αξιολογική κρίση που έχουμε εκφέρει. Η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε να μας παρακινήσει να ρωτήσουμε «γιατί».
Θεματική περίοδος: Θέμα-θέση: αξιολογική κρίση που εγείρει το ερώτημα «γιατί».
Λεπτομέρειες: Ανάπτυξη συλλογισμού-επιχειρημάτων. Χρήση αιτιολογικών συνδέσμων-εκφράσεων για την κατάδειξη της νοηματικής σχέσης.
Κατακλείδα: Συμπέρασμα
Σημάδια αναγνώρισης: Λέξεις φράσεις που δηλώνουν αιτία: επειδή, διότι, γιατί, αφού, καθώς, εφόσον, η αιτία-ο λόγος-η εξήγηση είναι…, γι΄αυτό το λόγο, κατ αυτόν τον τρόπο, έτσι, αυτό οφείλεται, εξηγείται, αιτιολογείται, αποδεικνύεται.
4) Με ορισμό
Παρέχει το βασικό περιεχόμενο-νόημα, την ουσία μιας έννοιας, ενός όρου ή φαινομένου.
Θεματική περίοδος: Οριστέα έννοια (έννοια που πρέπει να οριστεί)
Γένος (ευρύτερη έννοια στην οποία εντάσσεται η Ο.Ε.)
Ειδοποιός διαφορά (χαρακτηριστικό γνώρισμα που τη διακρίνει από τις
υπόλοιπες έννοιες που ανήκουν στο ίδιο γένος)
Λεπτομέρειες: Ανάλυση της ειδοποιού διαφοράς.
Κατακλείδα.
ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΟΡΙΣΜΩΝ:
Α) Ανάλογα με τον τρόπο που παρουσιάζεται η οριστέα έννοια:
I. Αναλυτικός ορισμός: προσδιορίζει την ουσία μιας έννοιας παριστάνοντας τα γνωρίσματα που περιέχονται στην έννοια αυτή. Πχ Στροφή είναι το τμήμα ποιήματος ή τραγουδιού που αποτελείται από έναν αριθμό στίχων ή περιόδων και έχει μια ρυθμιστική και λογική οντότητα.
II. Συνθετικός ή γενετικός ορισμός: περιγράφει τη διαδικασία της γένεσης μιας έννοιας ή ενός πράγματος από τα αναγκαία και ουσιώδη συστατικά της/του. Πχ. Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη.
B) Ανάλογα με την έκτασή τους οι ορισμοί είναι:
I. Σύντομοι, όπως οι ορισμοί των λεξικών και των σχολικών εγχειριδίων που εκτείνονται σε μερικούς στίχους.
II. Εκτεταμένοι που καλύπτουν μιαν ή περισσότερες παραγράφους.
5) Με διαίρεση
Με τη διαίρεση αναλύεται ένα όλο (γένος=διαιρετέα έννοια) στα μέρη του (είδη=διαιρετικά πηλίκα/μέλη της διαίρεσης).
Αναγκαίες προϋποθέσεις για σωστή διαίρεση:
o Η διαίρεση πρέπει να γίνεται κάθε φορά με ενιαία διαιρετική βάση.
o Η διαίρεση χαρακτηρίζεται τέλεια όταν περιλαμβάνει όλα τα είδη του γένους. Διαφορετικά χαρακτηρίζεται ατελής.
o Η διαίρεση θεωρείται συνεχής όταν δεν γίνεται κάποιο άλμα στα είδη της. Αλλιώς είναι ασυνεχής.
Μια παράγραφος αναπτύσσεται συχνά με ορισμό και διαίρεση και διαρθρώνεται ως εξης:
Θεματική περίοδος: Ορισμός της διαιρετέας έννοιας.
Λεπτομέρειες: Διαιρετική βάση (κριτήριο διακρίσεων)
Πηλίκα διαίρεσης (έννοιες-επιμέρους μορφές της διαιρετέας) – ανάλυση
Κατακλείδα: Συμπέρασμα
6) Με αίτια και αποτελέσματα
Η παράγραφος αυτή περιλαμβάνει στοιχεία που συνδέονται με σχέση αιτίου-αιτιατού (=αποτελέσματος) και ακολουθεί τη δομή:
Θεματική περίοδος: Φαινόμενο προς αιτιολόγηση-αιτιατό
Λεπτομέρειες: Ανάλυση του αιτίου ή των αιτιών.
Παρουσίαση των επιμέρους παραγόντων που προκαλούν το φαινόμενο.
Κατακλείδα: Συμπέρασμα-αναδιατύπωση της αιτιολογικής σχέσης.
Σημάδια αναγνώρισης: Εκτός από τις λέξεις-φράσεις με αιτιολογική σημασία υπάρχουν και οι αντίστοιχες λέξεις-φράσεις που δηλώνουν αποτέλεσμα: ώστε, για να, με αποτέλεσμα, λοιπόν, άρα, επομένως, κατά συνέπεια, συνεπώς, έτσι.
Σημείωση: Η παράγραφος με αίτια-αποτελέσματα είναι συγγενής της παραγράφου με αιτιολόγηση. Η διαφορά τους είναι ότι η αποδεικτική διαδικασία της αιτιολόγησης συμπληρώνεται και με τα αποτελέσματα.
7) Με αναλογία
Αξιοποιούμε αυτόν τον τύπο παραγράφου, όταν η περιγραφόμενη έννοια ή το προς ανάλυση θέμα είναι σύνθετο, πολύπλοκο ή ειδικό, δυσνόητο για το δέκτη. Έτσι, χρησιμοποιούμε ένα ανάλογο παράδειγμα που, ως περισσότερο οικείο και προσιτό, βοηθά μέσω της αναλογίας-ομοιότητας στην κατανόηση της αρχικής έννοιας.
Θεματική περίοδος: Αναφορά της έννοιας που έχουμε να περιγράψουμε και της αναλογικής
έννοιας που θα μας βοηθήσει στον παραλληλισμό μας. Λέξη-έκφραση
που δείχνει την αναλογία.
Λεπτομέρειες: Χαρακτηριστικά - ιδιότητες πρώτα της αναλογικής έννοιας κι έπειτα της
έννοιας που έχουμε να περιγράψουμε. Χρήση παρόμοιων λέξεων-φράσεων,
κατά την περιγραφή των δύο για την κατάδειξη της ομοιότητας και με λεκτικά
μέσα.
Κατακλείδα: Επαναβεβαίωση της ομοιότητας.
Σημάδια αναγνώρισης: Λέξεις-φράσεις: όπως…έτσι…τόσο…όσο, ανάλογος-η-ο, αναλογικά, κατ΄αναλογία, παραλληλίζω, παραβάλλω, παρομοιάζω, μοιάζω
8) Με συνδυασμό μεθόδων
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου