Υποθετικοί Λόγοι στα Λατινικά

Στα λατινικά υπάρχουν τρία είδη υποθετικών λόγων:

1ο είδος: Υπόθεση: si (nisi) + Οριστική οποιουδήποτε χρόνου – Απόδοση: Οποιαδήποτε έγκλιση = Ανοικτή υπόθεση, χωρίς δηλαδή να δηλώνεται η αλήθεια της.

Ειδικότερα στο 1ο είδος, μπορούμε να διακρίνουμε τον υποθετικό λόγο ανάλογα με τη χρονική του βαθμίδα, έτσι έχουμε:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si (nisi) + Οριστ. Ενεστώτα – Οριστ. Ενεστώτα

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si (nisi) + Οριστ. Παρακειμένου ή Παρατατικού – Οριστ. Παρακειμένου ή Παρατατικού

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si (nisi) + Οριστ. Μέλλοντα – Οριστ. Μέλλοντα

2ο είδος: Υπόθεση: si (nisi) + Υποτακτική ιστορικού χρόνου – Απόδοση: Υποτακτική ιστορικού χρόνου = Μη πραγματικό (ή απραγματοποίητο)

Ειδικότερα:

α) si (nisi) + Υποτ. Παρατατικού – Υποτ. Παρατατικού = Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρόν

β) si (nisi) + Υποτ. Υπερσυντελίκου – Υποτ. Υπερσυντελίκου = Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρελθόν

3ο είδος: Υπόθεση: si (nisi) + Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) – Απόδοση: Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) = Υπόθεση δυνατή ή πιθανή.

Υποθετικοί Λόγοι στα προς εξέταση κείμενα

Κείμενο 30

Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus (Κι αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε τον Μουρήνα)

Υπόθεση: si habet (Ορ. Ενεστώτα)

Απόδοση: debemus (Ορ. Ενεστώτα)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Υπόθεση ανοικτή στο παρόν

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si habuit – debuimus (Ορ. Πρκ)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si habebit – debebimus (Ορ. Μελ.)

Μη πραγματικό στο παρόν: si haberet – deberemus (Υπτ. Πρτ)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: si habuisset – debuissemus (Υπτ. Υπερ)

Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: si habeat – debeamus (Υπτ. Ενεστ)

Κείμενο 32

quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet (όλα αυτά θα βρίσκονταν στο σκοτάδι, αν δεν τα συνόδευε το φως των γραμμάτων)

Υπόθεση: nisi accederet (Υποτ. Παρατατικού)

Απόδοση: iacerent (Υποτ. Παρατατικού)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο στο παρόν)

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi accedit – iacent (Ορ. Ενεστ.)

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi accessit – iacuerunt (Ορ. Παρακ.)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: nisi accedet – iacebunt (Ορ. Μελ.)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi acessisset – iacuissent (Υποτ. Υπερ.)

Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: nisi accedat – iaceant (Υποτ. Ενεστ.)

Κείμενο 42

si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent (αν τον είχα τιμωρήσει, θα έλεγαν ότι αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά)

Υπόθεση: si animadvertissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου)

Απόδοση: dicerent (Υποτ. Παρατατικού)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο)

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si animadverto – dicunt (Ορ. Ενεστώτα)

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si animadverti – dixerunt (Ορ. Παρακειμένου)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si animadvertam – dicent (Ορ. Μέλλοντα)

Μη πραγματικό στο παρόν: si animadverterem – dicerent (Υποτ. Παρατατικού)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: si animadvertissem – dixissent (Υποτ. Υπερσυντ.)

Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: si animadvertam – dicant (Υποτ. Ενεστώτα)

Κείμενο 43

Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur (αν λοιπόν εγώ δεν είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη)

Υπόθεση: nisi peperissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου)

Απόδοση: non oppugnaretur (Υποτ. Παρατατικού)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο)

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi pario – non oppugnatur (Ορ. Ενεστώτα)

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi peperi – non oppugnata est (Υποτ. Παρακ.)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: nisi pariam – non oppugnabitur (Ορ. Μέλλοντα)

Μη πραγματικό στο παρόν: nisi parerem – non oppugnaretur (Υποτ. Παρατατ.)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi peperissem – non oppugnata esset (Υποτ. Υπερσυντελίκου)

Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: nisi pariam – non oppugnetur (Υποτ. Ενεστώτα)

nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem (αν δεν είχα γιο, θα πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα)

Υπόθεση: nisi haberem (Υποτακτική Παρατατικού)

Απόδοση: essem (Υποτακτική Παρατατικού)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρόν.

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi habeo – sum (Ορ. Ενεστώτα)

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi habui – fui (Ορ. Παρακειμένου)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: nisi habebo – ero (Ορ. Μέλλοντα)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi habuissem – fuissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου)

Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: nisi habeam – sim (Υποτ. Ενεστώτα)

si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet (αν συνεχίσεις, τους περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη δουλεία)

Υπόθεση: si pergis (Ορ. Ενεστώτα)

Απόδοση: manet (Ορ. Ενεστώτα)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si perrexisti – mansit (Ορ. Παρακειμένου)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si perges – manebit (Ορ. Μέλλοντα)

Μη πραγματικό στο παρόν: si pergeres – maneret (Υποτ. Παρατατικού)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: si perrexisses – mansisset (Υποτ. Υπερσυντελίκου)

Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: si pergas – maneat (Υποτ. Ενεστώτα)

Κείμενο 44

Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur (αν όμως τύχει, όπως συμβαίνει συχνά, να πέσουν απ’ την εξουσία, τότε γίνεται αντιληπτό)

Υπόθεση: quodsi ceciderunt (Ορ. Παρακειμένου)

Απόδοση: tum intellegitur (Ορ. Ενεστώτα)

Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση, με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν και την απόδοση στο παρόν. Η υπόθεση, επομένως, δηλώνει κάτι το προτερόχρονο σε σχέση με την απόδοση.

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: quodsi cadunt – intellegitur (Ορ. Ενεστώτα)

Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: quodsi ceciderunt – intellectum est (Ορ. Παρακ.)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: quodsi cadent – intellegetur (Ορ. Μέλλοντα)

Μη πραγματικό στο παρόν: quodsi caderent – intellegeretur (Υποτ. Παρατατικού)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: quodsi cecidissent – intellectum esset (Υποτ. Υπερ.)

Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: quodsi cadant – intellegatur (Υποτ. Ενεστώτα)

Κείμενο 48

Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat (αν του φαινόταν κάπως σκληρό κάτι που έπρεπε να διατάξει τους στρατιώτες, διακήρυσσε ότι είχε καθοδηγηθεί από το ελάφι)

Υπόθεση: si videbatur (Οριστ. Παρατατικού)

Απόδοση: praedicabat (Οριστ. Παρατατικού)

Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν.

Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη:

Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si videtur – praedicat (Ορ. Ενεστώτα)

Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον:  si videbitur – praedicabit (Ορ. Μέλλοντα)

Μη πραγματικό στο παρόν: si videretur – praedicaret (Υποτ. Παρατατικού)

Μη πραγματικό στο παρελθόν: si visum esset – praedicavisset (Υποτ. Υπερσυντ.)

Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: si videatur – praedicet (Υποτ. Ενεστώτα)