Η μάνα

Η μάνα

Περλ Μπακ

Θέμα: διαφορετικοί ρόλοι της γυναίκας και του άντρα σε μια παραδοσιακή και συντηρητική αγροτική κοινωνία

Η μάνα παρουσιάζεται ως πρότυπη μορφή και αποτελεί το επίκεντρο της οικογενειακής ζωής, ενώ ρυθμίζει  και τις ενδοοικογενειακές σχέσεις με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πάντα ισορροπημένες και σταθερές. Σε μια παραδοσιακή αγροτική κοινωνία, όπως αυτή της Κίνας στις αρχές του περασμένου αιώνα, η μάνα ασχολείται καθημερινά όχι μόνο με το νοικοκυριό αλλά και με τα χωράφια και καλύπτει από τη μια μεριά τις υλικές ανάγκες των μελών της οικογένειάς της, ενώ από την άλλη φροντίζει να τα στηρίζει συναισθηματικά.

Ενότητες

1η ενότητα, §1 – 12 «Έχει καμιά διαφορά...με φαγητό»: Οι καθημερινές ασχολίες της μάνας. Περιγράφεται μια συνηθισμένη ημέρα από τη ζωή της μάνας, η οποία, προτού καν ξυπνήσουν οι υπόλοιποι, έχει αρχίσει να ασχολείται με το νοικοκυριό. Η έννοια της για την υγεία του μικρού της κοριτσιού τη φέρνει κοντά στη λογομαχία με τον άντρα της, αλλά την τελευταία στιγμή αποφεύγεται. Παράλληλα, τα άλλα πρόσωπα της οικογένειας, η ηλικιωμένη πεθερά της και τα δυο της παιδιά, παρατηρούμε ότι δεν είναι σε θέση να προσφέρουν τα ίδια στους εαυτούς τους, αλλά περιμένουν πάντα τις φροντίδες της μάνας.

2η ενότητα, §13 – 14 «Ναι ... κεφάτη κάθε πρωί»: Η φιλοσοφία της μάνας για τη ζωή. Η μάνα, παρά τη συνεχή σωματική κούραση και τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες, δε χάνει την καλή της διάθεση, το κουράγιο και την καλοσύνη της. Αντιθέτως, θεωρεί όλες τις στιγμές της ζωής της, όλα τα γεγονότα που της συμβαίνουν ως καλοδεχούμενα. Είναι ταγμένη στο φυσικό της προορισμό, που είναι να γεννά και να μεγαλώνει παιδιά και να προσφέρει στην οικογένειά της, καθώς γνωρίζει και εμπιστεύεται το φυσικό νόμο της γέννησης και της φθοράς του ανθρώπου.

3η ενότητα, §15 - 20 «Αυτή τη μέρα... το δρόμο της»: Ο ρόλος της γριάς και η στάση της μάνας απέναντί της. Στις τελευταίες παραγράφους του αποσπάσματος παρουσιάζεται ο ρόλος της ηλικιωμένης πεθεράς της μάνας, που, αν και δύστροπη τις περισσότερες φορές, ωστόσο η μάνα δεν της συμπεριφέρεται σαν σε μια ξένη. Αντίθετα, τη φροντίζει και εκείνη όπως τους υπόλοιπους και δείχνει έμπρακτα καλοσύνη απέναντί της.

Μάνα: Η μητέρα αποτελεί το πρότυπο της οικογενειακής ζωής· χωρίς την παρουσία της και τις καθημερινές προσπάθειες που καταβάλλει για να συντηρήσει την οικογένεια, η τελευταία θα ήταν διαλυμένη. Eκτός από το νοικοκυριό και την εργασία της στα χωράφια, η ίδια προσφέρει αμέριστη συμπαράσταση, αγάπη και κατανόηση τόσο στους δικούς της ανθρώπους όσο και στον κοινωνικό περίγυρο χωρίς να επιδεικνύεται,

αλλά αθόρυβα και ουσιαστικά.

Πατέρας: Ο πατέρας, όπως φαίνεται στο κείμενο, δε δείχνει να συμμετέχει ούτε να απαλλάσσει τη γυναίκα του από κάποια δουλειά του σπιτιού, κρατά τα παιδιά του σε απόσταση και η μοναδική του απασχόληση είναι εκείνη στα χωράφια. Ωστόσο, δε θα έπρεπε να κρίνουμε αρνητικά το χαρακτήρα και τη στάση του, επειδή στην εποχή που ζει – αρχές εικοστού αιώνα – κυριαρχεί ο τύπος της παραδοσιακής πατριαρχικής οικογένειας.

Γριά: Η γριά παρουσιάζεται ως μια ιδιότροπη ηλικιωμένη γυναίκα με απαιτήσεις, κάποιες φορές παράλογες. Η ίδια δεν μπορεί να προσφέρει στο σπίτι ούτε να βοηθήσει τη μάνα. Παρόλο που θα μπορούσε να είναι αντιπαθής στη μάνα, εκείνη τη φροντίζει, όπως τα παιδιά της, με υπομονή και της δείχνει έμπρακτα αγάπη θεωρώντας την ως ένα πρόσωπο που του αξίζει η καθημερινή στοργή και προσοχή. Eξάλλου, τα παλαιότερα χρόνια τα ηλικιωμένα άτομα λογίζονταν ως άξια σεβασμού και δεν έπρεπε να ζουν εκτός της οικογένειάς τους.

Ύφος: απλό με εικόνες της καθημερινής ζωής στην Κίνα των αρχών του 20^ου αιώνα

Από την αρχή της ιστορίας και λόγω της εποχής, φαίνεται πως η γυναίκα είναι κατώτερη από τον άντρα. Η γνώμη και η απόφαση του άντρα πάντα υπερισχύει. Μόνο ο άντρας έχει το δικαίωμα να βγαίνει από το σπίτι όχι για δουλειά αλλά για διασκέδαση με τους συγχωριανούς. Η γυναίκα φορτώνεται με όλες τις υποχρεώσεις του σπιτιού, την φροντίδα των παιδιών και της γριάς…Ενώ για τον άντρα η μόνη υποχρέωση που αναλαμβάνει είναι οι δουλειές που σχετίζονται με τα χωράφια και τίποτα παραπάνω. Δεν νοιάζεται ούτε για τα παιδιά ούτε για τα προβλήματα που απασχολούν το υπόλοιπο σπίτι. Αυτή η συμπεριφορά δείχνει την κατωτερότητα της γυναίκας και την υποτίμηση της. Επίσης ο προφορικός λόγος ανάμεσα στο συγκεκριμένο ζευγάρι δείχνει την υποτίμηση της μάνας, αφού ο άντρας σε κάθε καυγά ήταν αυτός που έλεγε τις πιο ‘‘βαριές’’ κουβέντες. Το γεγονός ότι ξαφνικά μια μέρα ο άντρας εγκατέλειψε την οικογένεια του, δείχνει την ανώτερη θέση που είχε. Δεν τον ένοιαξε το μέλλον της γυναίκας του και των παιδιών του παρά ο εαυτός του.

Από την άλλη πλευρά , βλέπουμε το αγόρι και το κορίτσι, τα δύο παιδιά. Διακρίνουμε και σε αυτήν την ηλικιακή φάση την διαφορά θέσης των δύο φύλλων. Όταν μεγαλώνουν αρκετά τα παιδιά τόσο ώστε να βρίσκονται σε ηλικία που μπορούν να  φανούν χρήσιμα στην μάνα,  βγαίνει μόνο το αγόρι στην δουλειά στα χωράφια να βοηθήσει την μάνα, εφόσον το κορίτσι πρέπει να μένει σπίτι για να μαγειρέψει.

Οι μέρες της μάνας φαίνονται να είναι ίδιες. Παρ’ όλα αυτά αυτή όχι μόνο δεν παραπονιέται, αλλά βρίσκει λόγους ώστε να αποδείξει τη διαφορετικότητα και το ενδιαφέρον των ημερών της. Η μάνα που βλέπουμε ότι έχει περάσει πάρα πολλές δύσκολες καταστάσεις, δείχνει ότι αντέχει και δεν το βάζει κάτω. Αφού την έχει εγκαταλείψει ο σύζυγος της, δεν χάνει την πίστη και την ελπίδα της πως κάποια μέρα θα γυρίσει. Φαίνεται δυνατή και νικάει τον πόνο. Μεγαλώνει τα παιδιά της όσο καλύτερα της επιτρέπει η οικονομική της κατάσταση και αντιμετωπίζει τα αναπάντεχα γεγονότα με ψυχραιμία, όσο μπορεί είναι πιο γλυκιά και ποτέ δεν φέρθηκε με κακία σε κανέναν. Αρχικά, η εγκατάλειψη του άντρα της, έπειτα τα σκληρά και άσχημα λόγια των συγχωριανών, στη συνέχεια η απρόσμενη εγκυμοσύνη  και η απαράδεκτη αντιμετώπιση από τον άντρα του παιδιού που είχε στην κοιλιά της. Ακολούθησαν ο θάνατος της γριάς η ολοκληρωτική τύφλωση της κόρης της και ο θάνατος του γιού της… Πολλά κακά έχουν βρει την γυναίκα και παρ’ όλα αυτά προσπαθούσε να κρατάει τον χαρακτήρα της και την φήμη της η οποία ήταν άψογη στο χωριό.

Στη σημερινή εποχή μία μάνα εάν είχε όλα αυτά τα δυσβάσταχτα προβλήματα, θα τα αντιμετώπιζε με  πολύ χειρότερο τρόπο. Δεν θα είχε μέσα της τόση ψυχραιμία και ούτε θα μπορούσε να προχωρήσει τόσο εύκολα στην ζωή της. Θα την έπαιρνε από κάτω το παραμικρό στραβό γεγονός και δεν θα είχε την δύναμη να αντιμετωπίσει τόσες καταστάσεις.

Η μάνα φαίνεται να είναι συμπαθής στις υπόλοιπες γυναίκες του χωριού αν και με καμία δεν είχε ιδιαίτερα ανεπτυγμένη φιλία. Η μοίρα της τα έφερε έτσι ώστε να αναδειχθεί περισσότερο η δύναμη που έχει και η υπομονή που μπορεί να κρύβει μέσα της. Όλες οι γυναίκες την εκτιμούσαν και την είχαν σαν παράδειγμα για την συμπεριφορά της. Επίσης όσο αφορά την στάση των γυναικών και των υπόλοιπων συγχωριανών απέναντι στην γριά, την θεωρούσαν γενναία και δυνατή, γιατί άντεχε στον χρόνο και είχε την ψυχική ηρεμία και  δύναμη να αντιμετωπίζει με χιούμορ το θέμα του θανάτου. Αν και όλοι θεωρούσαν για τη γριά ότι έχει έρθει η ώρα να πεθάνει, αυτή κάθε μέρα νικούσε τον χρόνο. Οι αντιδράσεις της μάνας μετά από κάθε γεγονός που της συνέβαινε ήταν δικαιολογημένες, αφού καμία άλλη δεν θα άντεχε σε τόσο πόνο.