Ηθικά Νικομάχεια - Δομή

ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ

1Η Ενότητα: Διανοητική και ηθική αρετή. Ταιριάζει στη φύση μας η ηθική αρετή;

• Τα είδη της αρετής: Διανοητική αρετή → Διδασκαλία (πείρα + χρόνος)

                                         Ηθική αρετή →  Έθος

• Η αποδεικτέα θέση: οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως

• Παραδείγματα που στηρίζουν την αποδεικτέα θέση: πέτρα, φωτιά

• Συμπέρασμα: Οι αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως. Οι άνθρωποι όμως είναι επιδεκτικοί στις αρετές και κυρίως στις ηθικές

2Η Ενότητα: Η ηθική αρετή καλλιεργείται με την ηθική πράξη

• Σχετικά με όσα έχουμε μέσα μας εκ φύσεως: Προηγείται η δυνατότητα  και ακολουθεί η ενέργεια (πχ. όραση, ακοή κ.α)

• Σχετικά με τις ηθικές αρετές: Προηγείται η ενέργεια (ηθική πράξη) και ακολουθεί η κατάκτηση της ηθικής αρετής

• Επομένως: Μπορούμε να κατακτήσουμε την αρετή εξασκώντας την, όπως τις τέχνες.

3Η Ενότητα: Άλλα επιχειρήματα για τη σχέση ηθικής αρετής και ηθικής πράξης

• Το παράδειγμα των νομοθετών: Η συμβολή τους στην πολιτική αγωγή των πολιτών με τον εθισμό

• Η ποιότητα του εθισμού. Απαραίτητη η σωστή εξάσκηση και η συμβολή του δασκάλου.

4Η Ενότητα:  Σε όλες τις περιστάσεις της (καθημερινής) ζωής μας διαπιστώνεται η σημασία της ηθικής πράξης για την απόκτηση της ηθικής αρετής

• Παραδείγματα που επιβεβαιώνουν ότι οι ενέργειες άσκησης / ο εθισμός οδηγούν στη διαμόρφωση των μόνιμων στοιχείων του χαρακτήρα (πχ. δίκαιος-άδικος, ανδρείος-δειλός)

• Οι έξεις (= τα μόνιμα στοιχεία του χαρακτήρα μας) προκύπτουν από τον εθισμό.

• Η παιδαγωγική αξία του εθισμού

5Η Ενότητα: Η πραγμάτωση της ηθικής αρετής συνεπάγεται ευχαρίστηση του ανθρώπου

• Τα συναισθήματα της ηδονής ή της λύπης από τις πράξεις μας αποδεικνύουν τη διαμόρφωση ἕξεων.

• Συσχετισμός της ηθικής αρετής με τα συναισθήματα 

• Ο ρόλος της αγωγής στη διαμόρφωση των μόνιμων στοιχείων του χαρακτήρα μας.

6Η Ενότητα:  Η αρετή καθιστά τον άνθρωπο ικανό να εκτελέσει το προορισμένο γι' αυτόν έργο

• Διάκριση της αρετής από τις άλλες έξεις ανάλογα με την ποιότητα.

• Η αρετή γενικά ως ιδιότητα που καθιστά τον φορέα της τέλειο και ικανό στην τέλεια επιτέλεση του έργου του

7Η Ενότητα:  Η αρετή βρίσκεται στη μεσότητα. Προσδιορισμός της έννοιας "μεσότητα"

• Διευκρίνιση της έννοιας της μεσότητας προκειμένου να συσχετιστεί με την ηθική αρετή.

• Τα κριτήρια προσδιορισμού της έννοιας «μεσότητα»: 

-Αντικειμενικά κριτήρια: «κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα» (πχ. αριθμητικό μέσο)

-Υποκειμενικά κριτήρια: «πρὸς ἡμᾶς» (πχ. προσότητα φαγητού)

• Κάθε ειδικός επιδιώκει το υποκειμενικό μέσο, αποφεύγοντας την υπερβολή και την έλλειψη.

8Η Ενότητα: Όπως η τέχνη, έτσι και η ηθική αρετή στοχεύει στο μέσον

• Συσχετισμός αρετής-φύσης-τέχνης

• 1η προκείμενη: Αν η τέχνη στοχεύει στο μέσον, το οποίο διαφυλάσσει την τελειότητα των έργων

• 2η προκείμενη: αν η αρετή υπερέχει από κάθε τέχνη

• Συμπέρασμα: Η αρετή ενδεχομένως στοχεύει στο μέσον

• Η μεσότητα αφορά την ηθική αρετή, όχι τη διανοητική

9Η Ενότητα:  Σημαντικές διευκρινήσεις για το περιεχόμενο της έννοιας "μεσότης"

• H υπερβολή, η έλλειψη και το μέσον εφαρμόζουν και στα συναισθήματα. 

• Το πρέπον/δέον ορίζει το μέσον των συναισθημάτων και μέσον είναι το γνώρισμα της αρετής

• Το ίδιο ισχύει και για τις πράξεις

• Ανεπιθύμητες οι ακρότητες στα πάθη και στις πράξεις, επιθυμητή η μεσότητα

• Συμπέρασμα: η αρετή είναι ένα είδος μεσότητας.

10Η Ενότητα:  Ορισμός της αρετής

• Το κακό και το λάθος γίνονται με πολλούς τρόπους• το ηθικό και ορθό με έναν

• Ο πλήρης ορισμός της αρετής:  το μόνιμο στοιχείο του χαρακτήρα που επιλέγεται ελεύθερα από τον φρόνιμο άνθρωπο. Βρίσκεται στη μεσότητα ανάμεσα στις δύο κακίες  (υπερβολή και έλλειψη) και  προσδιορίζεται με βάση υποκειμενικά κριτήρια.